تبیین ناسازگاری‌های میان معرفت‌شناسی عام پلانتینگا با معرفت‌شناسی دینی وی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه پیام نور تهران

2 استادیار گروه فلسفه دانشگاه محقق اردبیلی

3 دانشیار گروه الهیات دانشگاه پیام نور

چکیده

اگر بر مبنای این فرض که فروع یک نظریه باید با اصل آن سازگار باشند به سراغ نسبت میان معرفت‌شناسی عام و معرفت‌شناسی دینی پلانتینگا برویم، درمی‌یابیم بسیاری از دعاوی مناقشه‌برانگیز پلانتینگا در قلمروی معرفت‌شناسی دینی (که به نظریه‌ی پایه‌بودن باور به خدا مشهور است) با معرفت‌شناسی عام او که در قالب نظریه‌ی تضمین یا ضمانت تبلور یافته است، ناسازگاری‌هایی دارد؛ به‌نحوی که به‌دشواری می‌توان پذیرفت دعاوی یادشده بتواند از نظریه‌ی تضمین یا ضمانت به دست آید. اهم موارد دلالت‌کننده بر ناسازگاری که در این مقاله بررسی شده‌اند، عبارت‌اند از: الف) نظریه‌ی معرفت‌شناسی عام پلانتینگا مدعی است با کارکرد صحیح قوای معرفتی می‌توان به باورهای به احتمال بسیار صادق دست یافت، ولی محصول کارکرد صحیح حس خداشناسی را باورهای یقینی و پایه می‌داند؛ ب) در معرفت‌شناسی عام، از ضمانت‌داشتن باور، صادق‌بودن آن را نتیجه می‌گیرد، ولی به‌زعم او، در باورهای دینی، صدق باور، ضمانت آن را به بار می‌آورد؛ ج) براساس نظریه‌ی کارکرد صحیح، اگر قوه‌ای فعلیت نیابد، کارکرد صحیح خود را از دست می‌دهد و به باور صادق مؤدی نخواهد بود، ولی در کارکرد حس خداشناسی احتمال دارد قوه‌ی فعلیت‌نیافته، کارکرد صحیح و طبیعی داشته باشد و به باور صادق مؤدی شود؛ د) ساختار تجربه‌ی دینی، از تجارب عام متفاوت است؛ ه) عنصر وضعیت مناسب در باورهای عام نقش بسزایی ندارد، ولی در باورهای دینی موجب تولید باور خطاناپذیر می‌شود.

کلیدواژه‌ها


 
۱. اکبری، رضا، (۱۳۸۶)، ایمان گروی: نظریات کرکگور، ویتگنشتاین و پلانتینگا، چاپ دوم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
۲. پالاک، جان؛ کراز، جوزف، (۱۳۸۵)، نظریه‌های امروزی شناخت، ترجمه‌یعلی حقی، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.
۳. پلانتینگا، آلوین، (۱۳۷۴)، آیا اعتقاد به خدا واقعاً پایه است، ترجمه‌یابراهیم سلطانی و احمد نراقی، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
۴. جوادی، محسن، (۱۳۸۱)، «آلوین پلانتینگا: معرفت‌شناسی اصلاح‌شده، باور دینی واقعاً پایه»، پژوهش‌های فلسفی کلامی، ۱۱، صص ۲۶-۴۰.
۵. کشفی، عبدالرسول، (۱۳۸۳)، «مبناگروی و برهان تسلسل»، اندیشه دینی، شماره پیاپی۱۰، صص ۱۲۳-۱۳۲.
۶. عظیمی دخت شورکی، حسین، (۱۳۸۵)، معرفت‌شناسی باور دینی از دیدگاه پلانتینگا، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
7. Alston, W.P., (1971), “Varieties Of Privileged Access”, American Philosophical Quarterly, Vol. 8, No 3, Pp. 223-241.
8. Plantinga, A., (1983), “Reason and Belief in God”, in: Faith and Reason, Notre Dame: University of Notre Dame Press.
9. Plantinga, A., (1993), Warrant And Proper Function, New York: Oxford University Press.
10. Planting, A., (1993), Warrant: The Cueernt Debate, Oxford: Oxford University Press.
11. Plantinga, A., (1999), "Warranted Belief in God", in: Philosophy of Religion, the Big Question, ed. by Elenore Stump and Michael J. Murray, Black Well Publishers Ltd.
12. Plantinga, A., (2000), Warranted Christian Belief, New York, Oxford: Oxford University Press.