فلسفه‌ی سهروردی در کشاکش تفسیرهای اصالت ماهوی و اصالت وجودی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه دانشکده الهیات و معارف اسلامی انشگاه شیراز

چکیده

هدف اصلی پژوهش پیش رو، بررسی تفسیرهای اصالت ماهوی و اصالت وجودی از فلسفه‌ی سهروردی است. تفسیر تماماً اصالت ماهوی و اصالت وجودی، با تمام سخنان سهروردی درباره‌ی وجود و ماهیت و نسبت میان این دو که در آثار مختلف او مطرح شده است، انطباق کاملی ندارد، ولی تفسیر آرای او بر مبنای اصالت هویت، نسبت به تفسیرهای دیگر، دیدگاه پذیرفتنی‌تر و منسجم‌تری از نظام فلسفی سهروردی را نشان می‌دهد. در این مقاله به اثبات می‌رسد که دیدگاه اصالت هویت، در مقایسه‌ با دیدگاه‌های اصالت وجود و اصالت ماهیت، با اندیشه‌ی سهروردی هم‌خوانی و مطابقت بیشتری دارد. این داوری هم با دقت در کاربردهای مختلف و فراوان مفهوم وجود و ماهیت در فلسفه‌ی او و هم باتوجه‌به پیشینه‌ی تاریخی مقدمات این بحث در نزد فیلسوفان مسلمان، دیدگاه صائب‌تری به نظر می‌رسد. سهروردی در جاهای حساس و مهم، مانند بحث از مجعول حقیقی، برای نشان‌دادن دیدگاه خاص خود، هویات اشیا [وجودات خاصه] را اموری واقعی و اصیل معرفی می‌کند که با اصالت وجود و اصالت ماهیت به معنای متأخر آن در حکمت متعالیه صدرایی، فرق دارد.

کلیدواژه‌ها


۱. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (۱۳۶۶)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه‌ی سهروردی، چاپ دوم، تهران: انتشارات حکمت.
۲. _________________، (۱۳۷۷)، نیایش فیلسوف، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
۳. ابن‌سینا، (۱۴۰۳)، الاشارات و التنبیهات، الجزء الثالث، علم مابعد الطبیعه، قم: دفتر نشر کتاب.
۴. افنان، سهیل محسن، (۱۳۶۲)، واژه‌نامه‌ی فلسفی، چاپ دوم، قم: نشر نقره.
۵. اکبریان، رضا، (۱۳۸۶)، حکمت متعالیه و تفکر فلسفی معاصر، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۶. ایزوتسو، توشی هیکو، (۱۳۶۸)، بنیاد حکمت سبزواری، ترجمه‌ی سید جلال‌الدین مجتبوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
۷. امین‌رضوی، مهدی، (۱۳۷۷)، سهروردی و مکتب اشراق، ترجمه‌ی مجدالدین کیوانی، تهران: مرکز نشر.
۸. ذبیحی، محمد، (۱۳۸۶)، «ماهیت و وجود از نگاه شیخ اشراق»، اندیشه‌ی دینی، شماره۲۴، صص۲۵ـ ۴۶.
۹. سبزواری، ملاهادی، (بی‌تا)، شرح المنظومه، چاپ سنگی.
۱۰. سجادی، سید جعفر، (۱۳۷۵)، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، تهران: امیرکبیر.
۱۱. سهروردی، شیخ شهاب‌الدین، (۱۳۵۵)، مجموعه‌ی مصنفات شیخ اشراق، ج۱، به تصحیح و مقدمه‌ی هنری کربین، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
۱۲. سهروردی، شیخ شهاب‌الدین، (۱۳۵۵)، مجموعه‌ی مصنفات شیخ اشراق، ج۲، مشتمل بر کتاب حکمة الاشراق، رساله فی اعتقاد الحکماء و قصه‌ی الغربة الغربیة، به تصحیح و مقدمه‌ی هنری کربین، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه‌ی ایران.
۱۳. سهروردی، شیخ شهاب‌الدین، (۱۳۷۲)، مجموعه‌ی مصنفات، ج۱و۲، تصحیح و مقدمه‌ی هنری کربن، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
۱۴. شیرازی، قطب‌الدین، (بی‌تا)، شرح حکمه الاشراق، قم: انتشارات بیدار
۱۵. شیرازی، صدرالدین، (۱۳۷۸)، الحکمه المتعالیه فی الأسفار العقلیه الاربعه، الجزء الأول، قم: المکتبة المصطفوی.
۱۶. شیرازی، صدرالدین، (بی‌تا)، شرح حکمه الاشراق، چاپ سنگی.
۱۷. شیرازی، صدرالدین، (۱۳۶۰)، الشواهد الربوبیه، تعلیق و تصحیح و مقدمه‌ی سیدجلال الدین آشتیانی، مشهد: دانشگاه مشهد، مرکز نشر دانشگاهی.
۱۸. صدر، رضا، (۱۴۰۶)، الفلسفه العلیا، بیروت: دارالکتاب اللبنانی.
۱۹. فارابی، ابونصر، (۱۳۶۳)، فصوص الحکم، چاپ‌شده در کتاب حکمت الهی عام و خاص، ج۲، تألیف الهی قمشه‌ای، چاپ ششم، تهران: انتشارات اسلامی.
۲۰. فیاضی، غلامرضا، (۱۳۹۲)، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، تحقیق و نگارش: حسینعلی شیدان‌شید، چاپ چهارم، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
۲۱. مصباح یزدی، محمدتقی، (۱۳۶۳)، تعلیقه بر نهایه الحکمه، ج۱، تهران: انتشارات الزهراء.
۲۲. مطهری، مرتضی، (۱۴۰۴)، شرح مبسوط منظومه، ج۱، چاپ دوم، تهران: انتشارات حکمت.
۲۳. مظفر، محمدرضا، (۱۴۰۰)، المنطق، ۱. ۳، قم: انتشارات فیروزآبادی.
۲۴. موحد، صمد، (۱۳۸۴)، نگاهی به سرچشمه‌های حکمت اشراق و مفهوم‌های بنیادی آن، چاپ دوم، تهران: انتشارات طهوری.
۲۵. یثربی، سید یحیی، (۱۳۸۶)، حکمت اشراق سهروردی، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.
۲۶. یثربی، سید یحیی، (۱۳۸۸)، تاریخ تحلیلی انتقادی فلسفه‌ی اسلامی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ اندیشه‌ی اسلامی.
۲۷. یثربی، سید یحیی، ( ۱۳۸۳)، عیار نقد۲، قم: بوستان.
۲۸. یزدان پناه، سیدیدالله، (۱۳۹۲)، حکمت اشراق، ج۱و۲، تحقیق و نگارش مهدی علی‌پور، چاپ سوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.