بررسی انتقادی جایگاه آگاهی در معرفت‌شناسی پلانتینگا (با تأکید بر نقش خدا)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه پیام نور تهران

چکیده

در بن نظریه‌ی معرفت پلانتینگا، خدا در مقام ایجاد معرفت در فاعل شناسا چنان نقش پررنگی ایفا نموده که جایگاه فاعل شناسا متزلزل می‌شود و این نگاه ناخواسته به‌سوی نظریه‌های معرفت طبیعت‌گرایانه متمایل می‌شود. ازنظر پلانتینگا برای حل مشکل گتیه لازم است آگاهی و وظیفه از فرایند شناخت حذف شود. ولی با حذف این دو و اراده‌ی فاعل شناسا، نظریه‌ی وی که یک دستگاه اعتمادگرای فضیلت‌محور است، می‌تواند معضل‌های شناخت را حل کند یا از معضلی به معضل دیگر می‌افتد؟ این مقاله درصدد است با بررسی جایگاه خدا در نظریه‌ی کارکرد صحیح، به سؤال مزبور پاسخ دهد و البته این پاسخ، به روش مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و نظری و با مقایسه‌ی جایگاه آگاهی در نظریه‌ی پلانتینگا با نظریه‌های گلدمن و سوزا و تبیین جایگاه آگاهی در مؤلفه‌های کارکرد صحیح، وضعیت مناسب و تمایل انجام می‌گیرد.براساس دستاوردهای این تحقیق، بر عهده‌ی خدا گذاشتن تمامی فرایند معرفت‌سازی و حذف آگاهی فاعل شناسا از ساختار کارکرد صحیح قوای معرفتی، موجب تقلیل و فروکاهش معرفت انسانی به مرتبه‌ی معرفت حیوانی است. نتیجه‌ی دخالت مؤلفه‌ی تمایل در معرفت‌سازی، تبدیل‌کردن معرفت به امری مزاجی و شانسی است و از‌سوی‌دیگر پلانتینگا در مؤلفه‌ی وضعیت مناسب، ناگزیر است آگاهی فاعل شناسا را در فرایند معرفت‌سازی دخالت دهد و برخلاف این ایده گام بردارد که خدا محور تام فرایند معرفت است.

کلیدواژه‌ها


 
۱. پالاک، جان؛ کراز، جوزف، (1385)، نظریه‌های امروزی شناخت، ترجمه‌ی علی حقی. قم: بوستان کتاب.
۲. پلانتینگا، آلوین، (1374)، آیا اعتقاد به خدا واقعاً پایه است، ترجمه‌ی ابراهیم سلطانی و احمد نراقی.تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
۳. جوادی، محسن، (138۱)، «آلوین پلانتینگا: معرفت‌شناسی اصلاح‌شده، باور دینی واقعاً پایه»، پژوهش‌های فلسفی کلامی، ش ۱۱، ۱۲، بهار، صص: ۲۶-۴۰.
۴. فتحی‌زاده، مرتضی، (1384)، جستارهایی در معرفت‌شناسی، قم: کتاب طه.
۵. فرجی پاک، مهدی، (1393) «رویکرد درون‌گرایانه و برون‌گرایانه پلانتینگا درباره معقولیت باور به خدا». الهیات تطبیقی، ش ۱۲، زمستان، صص: ۱۶۱-۱۷۶.
۶. کشفی، عبدالرسول، (1385)، «دسته‌بندی نظریه‌های توجیه معرفت‌شناختی»، نامه حکمت، ش ۲، پاییز و زمستان، صص: 65-87.
7. Alston, William, (1990), “Externalist Theories of Perception,” Philosophy and Phenomenological Researches, Vol. 50, PP. 73-97.
8. Bonjour, Laurence, (2002), “Internalism and Externalism”, In: Oxford Handbook of Epistemology, Oxford: Oxford University Press, PP. 234-264.
9. Goldman, Alvin, (1992), “A Causal Theory of Knowing.” In: Liaisons: Philosophy Meets the Cognitive and Social Sciences, Cambridge (Massachusetts): MIT Press, PP. 69-84.
10. ___________, (1992), “Epistemic Folkways and Scientific Epistemology”, In: Liaisons: Philosophy Meets the Cognitive and Social Sciences, Cambridge (Massachusetts): MIT Press, PP. 155-176.
11. ____________, (1992), “What is Justified Belief,” In: Liaisons: Philosophy Meets the Cognitive and Social Sciences, Cambridge (Massachusetts): MIT Press.
12. Lee, Patrick, (1993), “Evidentialism, Plantinga and Faith and Reason,” In: Rational Faith: Catholic Responses to Reformed Epistemology, Notre Dame Press, PP. 199-225.
13. Plantinga, Alvin, (2000), Warranted Christian Belief, Oxford: Oxford University Press.
14. _____________, (1993), Warrant and Proper Function, Oxford: Oxford University Press.
15. _____________, (1993), Warrant: The Current Debate, Oxford: Oxford University Press.
16. Sosa, Ernest, (1991), Knowledge in Perspective, Cambridge: Cambridge University Press.
17. __________; Bonjour, Laurence, (2003), “Epistemic Justification”, In: Internalism Vs Externalism Foundation Vs Virtues, Oxford: Black Well Publishing.
18. __________, (2009), Reflective Knowledge: Apt Belief and Reflective Knowledge, Oxford: Clarendon Press.
19.__________, (2007), “A Virtue Epistemology”, In:  Apt Belief and Reflective Knowledge, Oxford: Clarendon Press, Vol. 1.
20. Zagzebski, Linda, (1993), “Religious Knowledge and the Virtues of the Mind”, In: Rational Faith: Catholic Responses to Reformed, Epistemology, Notre Dame Press, PP. 199-225.