بکاریا؛ از اصالت عقل تا اصالت تجربه: تحلیل معرفت‌شناختی اندیشه‌های کیفری سزار بکاریا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شیراز

چکیده

   هر نظریه‌ای در علوم انسانی تحت‌تأثیر مبادی روشی خود ازجمله مبادی معرفت‌شناختی است و از دل آن مبادی متولد می‌شود. پس از ظهور مدرنیته، دو جریان معرفتی اصالت عقل و اصالت تجربه به موازات یکدیگر خود را در اندیشه‌ی فلسفی غرب نمایان ساختند. اندیشه کیفری بکاریا، مبدع مکتب کلاسیک حقوق کیفری، از هر دو جریان تأثیر پذیرفته است. قبول اصالت فایده و سودمندی مبتنی‌بر بیشینه‌کردن لذت و کمینه‌کردن رنج و اصل تداعی معانی، دو نشانه‌ی مهم تجربه‌گرایی بکاریا بوده است. درمقابل، توصیه و تجویز فایده و سودمندی و همچنین توسل به قرارداد اجتماعی، حقوق طبیعی و اصل عدالت، نشانه‌های تأثیرپذیری او از جریان اصالت عقل است. هریک از این موارد باعث نتایج خاصی در اندیشه‌ی کیفری وی شده است. اندیشه‌های کیفری بکاریا ازنظر معرفتی بین دو جریان اصالت تجربه و اصالت عقل در نوسان است و از‌این‌جهت تابع ساختار واحد معرفتی نبوده است. به‌عنوان مثال، اگر بکاریا باتوجه‌به جریان اصالت تجربه، برای اصل فایده و سودمندی ارزش فراوانی قائل است، پذیرش سیستم قانون‌گذاری در او نیز باید براساس همین اصل باشد و نه توسل به قرارداد اجتماعی که به‌لحاظ تجربی قابل‌پذیرش نیست. همچنین قبول اصل فایده و سودمندی بر مبنای تجربی، با اندیشه‌ی حقوق طبیعی و عدالت‌گرایی قابل‌جمع نیست.

کلیدواژه‌ها


 
1. امینی‌زاده، محمد، (1393)، جرم‌شناسی و تغییر پارادایم‌ها (تحلیل پارادایمی جرم‌شناسی)، رساله‌ی دکتری در حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
2. باهری، محمد؛ داور، میرزا علی‌اکبرخان، (1380)، نگرشی بر حقوق جزای عمومی، مقارنه و تطبیق: رضا شکری، تهران: انتشارات مجد.
3. بکاریا، سزار، (1377)، رساله جرائم و مجازات‌ها، ترجمه محمدعلی اردبیلی، چاپ سوم، تهران: نشر میزان.
4. بیکس، برایان، (1389)، فرهنگ نظریه حقوقی، ترجمه محمد راسخ، تهران: نشر نی.
5. پارسانیا، حمید، (1389)، حدیث پیمانه(پژوهشی در انقلاب اسلامی)، قم: نشر معارف(نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها).
6. ــــــــــــــ، (1390)، روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، قم: انتشارات کتاب فردا.
7. ــــــــــــــ، (1391)، جهان‌های اجتماعی، چاپ اول، قم: انتشارات کتاب فردا.
8. ــــــــــــــ، (1392)، «نظریه و فرهنگ: روش‌شناسی بنیادین تکوین نظریه‌های علمی»، فصلنامه علمیپژوهشی راهبرد فرهنگ، سال ششم، شماره ۲۶، صص: ۷- ۲۸.
9. پولادی، کمال، (1383)، تاریخ اندیشه سیاسی در غرب از ماکیاولی تا مارکس، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
10. ثنایی، مهدی، (1391)، «طراحی چارچوبی برای تحلیل خط مشی‌های عمومی در پرتو آموزه‌های اسلامی»، پایان‌نامه‌ی دوره‌ی کارشناسی‌ارشد، رشته معارف اسلامی و مدیریت، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
11. حقیقی، عبدالکریم، (1390)، «مبانی معرفت‌شناسی نظریه‌های جرم‌شناسی پوزیتیو»، پایان‌نامه‌ی کارشناسی‌ارشد در حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
12. زرشناس، شهریار، (1392)، مبانی نظری غرب مدرن، قم: نشر معارف (وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها).
13. زیباکلام، سعید، (1381)، «پیوند نامبارک پوزیتیویسم و اندیشه‌ سیاسی»، مجله حوزه و دانشگاه، شماره 30، صص: ۴- ۲۸.
14. ساگال آرگین، هکتور؛ گالیندو، خوسه، (1386)، داوری اخلاقی: فلسفه اخلاق چیست، ترجمه احمد علی حیدری، تهران: حکمت.
15. شریعتمداری، علی، (1382)، اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، چاپ بیست‌وسوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
16. صابری، علی، (1392)، «توجیه مجازات؛ از رویکردهای محض تا رویکرد بینابین»، رساله‌ی دکتری در حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
17. صانعی دره‌بیدی، منوچهر، (1384)، مبانی اندیشه‌های فلسفی(فلسفه عمومی)، تهران: انتشارات امیرکبیر.
18. عضدانلو، حمید، (1389)، سیاست و بنیان‌های فلسفی اندیشه سیاسی، تهران: نشر نی.
19. عمرانی، سلمان، (1392)، «تحلیل مبانی جرم‌انگاری در پرتو اندیشه‌های سیاسی»، رساله‌ی دکتری در حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
20. فرح‌بخش، مجتبی، (1389)، «تأثیر فایده‌گرایی بر جرم‌انگاری»، رساله‌ی دکتری در حقوق جزا و جرم‌شناسی، تهران: دانشگاه تهران.
21. کاپلستون، فردریک چارلز، (1388)، تاریخ فلسفه (از بنتام تا راسل)، جلد هشتم، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
22. ـــــــــــــــــــــــ، (1388)، تاریخ فلسفه (از مِن دوبیران تا سارتر)، جلد نهم، ترجمه عبدالحسین آذرنگ و سید محمود یوسف ثانی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
23. ـــــــــــــــــــــــ، (1388)، تاریخ فلسفه (از هابز تا هیوم)، جلد پنجم، ترجمه امیر جلال‌الدین اعلم، چاپ هفتم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
24. ـــــــــــــــــــــــ، (1388)، تاریخ فلسفه (فلسفه اواخر قرون وسطا و دوره رنسانس از اوکام تا سوئارس)، جلد سوم، ترجمه ابراهیم دادجو، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
25. ـــــــــــــــــــــــ، (1389)، تاریخ فلسفه (از ولف تا کانت)، جلد ششم، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
26. ـــــــــــــــــــــــ، (1390)، تاریخ فلسفه (از دکارت تا لایب‌نیتس)، جلد چهارم، ترجمه غلامرضا اعوانی، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
27. کاتوزیان، ناصر، (1380)، فلسفه حقوق، جلد اول (تعریف و ماهیت حقوق)، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
28. گولد، جولیوس؛ کولب، ویلیام ل.، (1384)، فرهنگ علوم اجتماعی، به کوشش محمدجواد زاهدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مازیار.
29. لنکستر، لین و.، (1383)، خداوندان اندیشه سیاسی، جلد سوم، قسمت اول (هگل، آگوست کنت، جان استوارت میل)، ترجمه علی رامین، چاپ پنجم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
30. مارشال، گوردون، (1388)، فرهنگ جامعه‌شناسی آکسفورد، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: انتشارات میزان.
31. مالوری، فیلیپ، (1383)، اندیشه‌های حقوقی، ترجمه مرتضی کلانتریان، تهران: نشر آگه.
32. محسنی، مرتضی، (بی‌تا)، دوره حقوق جزای عمومی، جلد اول (کلیات حقوق جزا)، تهران: انتشارات دانشگاه ملی ایران.
33. مک‌اینتایر، السدیر، (1379)، تاریخچه فلسفه اخلاق، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: انتشارات حکمت.
34. مونتسکیو، (1349)، روح‌القوانین، ترجمه علی‌اکبر مهتدی، چاپ ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
35. ویلیامز، فرانک پی؛ مک‌شین، ماری لین دی، (1386)، نظریه‌های جرم‌شناسی، ترجمه حمیدرضا ملک‌محمدی، چاپ دوم، تهران: میزان.
36. هیوم، دیوید، (1377)، تحقیق در مبادی اخلاق، ترجمه رضا تقیان ورزنه، بی‌جا: انتشارات گویا.
37. Barry, B., (1990), Political Argument: a Review, Hemel Hempstead, Whedtcheaf.
38. Bruce A. Arigo and Christopher R.Williams, (2006), Philosophy, Crime and Criminology, USA: University of Illinois Press.
39. Burke, Roger Hopkins, (2009), an Introduction to Criminological Theory, Third Edition.  U.S.A & Canada:  Willan Publishing.
40. Garland, David, (1994), "of Crimes and Criminals: the Development of Criminology in Britain", in: Maguire, M and Morgan, Rand Reiner, R, (Eds.), The Oxford Handbook of Criminology, Oxford University Press. PP.17-68.
41. Hayward, Keith& Maruna, Shadd& Mooney, Jayne, (2010), Fifty Thinkers in Criminology, first edition, New York: Routledge.
42. Hegel, G., (2008), Outlines of the Philosophy of Right, (T. Knox, Trans.), Oxford: Oxford University Press.
43. Kant, I., (1999), Metaphysical Elements of Justice, (T. b. Ladd, Ed.), Indianapolis: Hackett Publishing Company.
44. Mill, J. S., (1868), Speech in Favor of Capital Punishment, Given in the House of Commons on 21 April 1868.
45. Morrison, W., (1995(, Theoretical Criminology: from Modernity to Post-modernism, first edition, London, Sydney: Cavendish Publishing Limited.
46. Sherman, Lawrence W., (2005), "The Use and Usefulness of Criminology: Enlightened Justice and Its Failures", Annals of the American Academy of Political and Social Science, Vol. 600, PP. 115-135