نگرشی تطبیقی به خوانش متن از دیدگاه شلایرماخر و سیدمرتضی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه ادیان و مذاهب - قم - ایران

2 گروه معارف اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

خوانش متن و تفسیر آن به‌ویژه در رویارویی با متون مقدس دینی، سبب پیدایش رویکردهای مختلفی شده است. این رویکردها در سنت غربی، همان رویکردهای هرمنوتیکی هستند که در یک دسته‌بندی کلاسیک و مدرن، بر امکان کشف قصد گوهری و نیت اصلی مؤلف و صاحب متن، یا انکار آن استوار است. شلایرماخر به‌عنوان بنیان‌گذار هرمنوتیک کلاسیک، کشف معنای گوهری و قصد اصلی مؤلف را در یک دایره‌ی شناختی دیالکتیکی که میان متن و جهان ذهنی صاحب متن اتفاق می‌افتد، ممکن و تحقق آن را براساس فهم دستوری و فنی-روان‌شناختی ادعا می‌کند که حتی می‌تواند به ارائه‌ی یک فهم برتر از خود مؤلف منجر شود. در سوی دیگر، سیدمرتضی به‌عنوان بنیان‌گذار تفسیر عقلی در شیعه، باتوجه‌به مبانی کلامی خود نظیر باور به توحید، وحی، تکلیف و لطف الهی و با تکیه بر حسن و قبح عقلی، بر وجود یک معنای گوهری در متن و کشف آن با بهره‌گیری از روش‌های عقلانی و ادبیاتی تأکید می‌ورزد. البته با وجود اعتبار تأویل، نمی‌توان بر درستی آن تأکید کرد مگر با بیان صریح خداوند از راه‌های علم‌آور. 

کلیدواژه‌ها


۱. احمدی، بابک، (1370)، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
۲. اسعدی، علیرضا، (1391)، سیدمرتضی، قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
۳. افلاطون، (1380)، مجموعه آثار (چهار جلد)، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: انتشارات خوارزمی.
۴. پورحسن، قاسم، (1392)، هرمنوتیک تطبیقی: بررسی همانندی فلسفه تأویل در اسلام و غرب، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۵. شریف مرتضی، علی‌بن‌حسین، (1373 ق./ 1954 م.)، الأمالی (غرر الوفائد و درر القلائد)، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
۶.________________، (1346)، الذریعه إلی اصول الشریعه، تصحیح ابوالقاسم گرجی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
۷.____________، (1405)، رسائل الشریف المرتضی، ج1- 3، تصحیح السید احمد الحسین، قم: دارالقرآن الکریم مدرسه آیت الله العظمی گلپایگانی.
۸.____________، (1410)، رسائل الشریف المرتضی، ج۴، تصحیح السید احمد الحسین، قم: دارالقرآن الکریم مدرسه آیت الله العظمی گلپایگانی.
۹.____________، (1415)، الانتصار، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین فی الحوزه المعلمیه.
۱۰. ___________، (1410)، الشافی فی الامامه، تحقیق السید عبدالزهراء الحسینی الخطیبی، تهران: مؤسسه الصادق للطباعه و النشر.
۱۱. ___________، (1411)، الذخیره فی علم الکلام، تحقیق احمد الحسینی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین فی الحوزه المعلمیه.
۱۲. قربانی زرین، باقر، (1391)، «مبانی ادبی-کلامی سیدمرتضی در تفسیر قرآن کریم»، نشریه علمی پژوهشی صحیفه مبین، شماره 51، صص: ۱۷- ۲۶.
۱۳. کانت، ایمانوئل، (1362)، سنجش خرد ناب، ترجمه‌ی م. ش. ا. ادیب سلطانی، تهران: امیر کبیر.
۱۴. کوزنزهوی، دیوید، (1371)، حلقه انتقادی، ترجمه‌ی م. فرهادپور، انتشارات گیل با همکاری انتشارات روشنگران.
۱۵. گادامر، هانس گئورگ، (1382)، مثال خیر در فلسفه‌ افلاطونی-ارسطویی، ترجمه حسن فتحی، تهران: انتشارات حکمت.
۱۶. گورنر، اشتفان، (1367)، فلسفه کانت، ترجمه‌ی ع. ا. فولادوند، تهران: خوارزمی.
۱۷. نادری، مرتضی، (1390)، «آراء سیدمرتضی در وجه اعجاز قرآن»، نشریه علمی ترویجی سفینه، شماره 33، صص: ۹- ۳۰.
۱۸. همتی، همایون، ( 1376 و 1377)، «شلایرماخر و هرمنوتیک»، کتاب نقد، شماره 5 و 6، صص: ۱۵۴- ۱۶۱.
19. Gadamer, H.G., (1989), Truth and Method, W. and D. G. Marshall (Ed.), New York: Seaburg Press.
20. Harvey, Van A., (1986), The Encyclopedia of Religion, M. Eliade (Ed.)NewYork: Macmillan.
21. Hirsch, E.D., (1967), Validity in Interpretation, New York: Yale University Press.
22.___________, (1978), The Aims of Interpretation, Chicago: University of Chicago Press
23.Kant, Imanuel, (1992), The Critigue of Judgement, J. Meredith (Ed.), Oxford: Oxford University Press.
24.Mueller, Vollmer Kurt, (1986), The Hermeneutics Reader: Texts of German tradition from the Enlightenment to the Present, Oxford: Basil Blackwell.
25.Ricoeur, Paul, (1978), The Task of Hermeneutics, in Heidegger and Modern Philosophy, M. Murray (Ed.), New York: Yale University Press.