تحلیل علم حصولی از منظر معرفت‌شناختی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشگاه اصفهان

چکیده

از آن‌جا که در بعد معرفت‌شناختی، محوریت با ذهن و فاعل شناسا است و قوام علم حصولی نیز به صورت ذهنی و شیء خارجی است، بر این اساس، بررسی معرفت‌شناسانه‌ی علم حصولی در سه بخش رابطه‌ی ذهن با صورت ذهنی و شیء خارجی به شکل توأمان، رابطه‌ی­ ذهن با صورت ذهنی و نسبت ذهن با شیء خارجی انجام می‌شود. با توجه به تقسیم اجمالی علم حصولی به دو نظریه‌ی شبح و عینیت ماهوی، تقسیم سه­گانه‌ی بالا در مورد هر یک از این دو نظریه به شکل مجزا صورت می‌گیرد. بررسی معرفت‌شناختی علم حصولی با نظم فوق، فتح بابی برای انسجام بیشتر مباحث در این زمینه خواهد بود. بر اساس این نظم و با تکیه بر نظریات موجود در فلسفه‌ی اسلامی و همچنین تحلیل عقلانی در بُعد اول، ناتوانی ذهن در دستیابی به شیء خارجی اثبات می‌شود. در بُعد دوم، روشن می‌شود که حکایتگری در هیچ‌یک از دو قسم علم حصولی (شبح و عینیت ماهوی)، ذاتی نیست و در بُعد سوم، عقیم بودن علم‌ حصولی در اثبات صدق مبرهن می‌شود. بر این اساس، مهم‌ترین مشکل معرفت‌شناختیِ نظریه‌ی علم‌ حصولی ناتوانی درارائه‌ی‌تصویری از ماهیت جهان‌خارجی‌محسوس تلقیمی‌گردد.

کلیدواژه‌ها


۱. ابن سینا، (1404ق)، الشفاء (الاهیات)، به تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیت‌الله مرعشی.
۲. برهان مهریزی، مهدی و مصباح یزدی، محمد تقی، (1388)، «ماهیت حکایت از دیدگاه استاد مصباح»، معرفت فلسفی، سال ششم، شماره سوم، 11-۵۰.
۳. برهان مهریزی، مهدی و فیاضی، غلامرضا، (1389)، «ماهیت حکایت از دیدگاه مشهور و استاد فیاضی»، معرفت فلسفی، سال هفتم، شماره چهارم، 11- ۳۸.
۴. ربانی گلپایگانی، علی، (1371)، ایضاح الحکمه، ج1، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
۵. سبزواری، حاج ملا هادی، (1981م)، تعلیقه بر اسفار، ج1، چاپ سوم، بیروت: داراحیاء التراث.
۶. _______________، (1413ق)، شرح منظومه، تصحیح حسن حسن زاده آملی، ج2، تهران: نشر ناب.
۷. طباطبایی، محمدحسین، (1424ق)، النهایه الحکمه، چاپ هجدهم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
۸. لاهیجی، فیاض، (بی‌تا)، شوارق الالهام، ج1، اصفهان: انتشارات مهدوی.
۹. مصباح یزدی، محمدتقی، (1387)، شرح نهایه الحکمه، ج2، قم: مؤسسه پژوهشی امام خمینی.
۱۰. مطهری، مرتضی، (1381)، مجموعه آثار، ج9، چاپ هشتم، تهران: انتشارات صدرا.
۱۱. _________، (1370)، مقالات فلسفی، ج3، تهران: انتشارات حکمت.
۱۲. ملاصدرا، (1981م)، الحکمه المتعالیه، ج1و3، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.
۱۳. ____، (1382)، الشواهد الربوبیه، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، ج1، قم: انتشارات مطبوعات دینی.
۱۴. ____، (1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح از محمد خواجوی، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.