قلمرو شناخت عقل نظری و محدودیت‌‌های آن ازنظر دکارت و ملاصدرا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد دانشگاه اصفهان

2 دانشیار دانشگاه اصفهان

چکیده

مقایسه‌ی قلمروی شناخت عقل نظری و محدودیت‌های آن در سه بخش، صورت گرفته است. اول، ثابت و ازلی‌بودن یا مخلوق و مجعول‌‌بودن اصول و احکام عقلی که به‌نظر ملاصدرا، اصول عقلی فی‌نفسه ثابت و ازلی هستند، اما ازنظر دکارت، این اصول، مخلوق و تحت‌اراده‌ی خداوند هستند. دوم، محدودیت عقل در شناخت خداوند که ازنظر ملاصدرا، درک مفهومی عقلی و مابه‌ازائی از خداوند نمی‌توان داشت. وی راه حقیقی شناخت خداوند را شهود می‌داند، اما به‌نظر دکارت، مفهوم خداوند واضح‌ترین و متمایزترین مفهوم ذهنی است، هرچند درک احاطی به آن ممکن نیست. سوم، پژوهش درباره‌ی اموری که پیش‌زمینه‌ی بروز خطا و درنتیجه، ایجاد محدودیت در شناخت عقل هستند، ازجمله اشتغال به امور محسوس و هوای نفس، پیش‌داوری و تقلید و لزوم به‌کارگیری روش علمی صحیح در درک حقایق.

کلیدواژه‌ها


۱. اسدی شریفی، فاطمه، (1390)، بررسی تطبیقی عقل و شهود از دیدگاه ملاصدرا و خردگرایان قرن 1۷، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه ملایر.
۲. امامی جمعه، سیدمهدی، (1386)، «ملاصدرا و روزنه‌هایی از عقل به طور وراء عقل»، نامه‌ی مفید، شماره‌ی 59، صفحات 125 تا 136.
۳. جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم، قم: اسراء.
۴. دکارت، رنه، (1371)، اصول فلسفه، ترجمه‌ی منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: مؤسسه‌ی بین‌المللی الهدی.
۵. _______ ، (1372)، قواعد هدایت ذهن، ترجمه‌ی منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
۶. _______ ، (1385)، تأملات در فلسفه اولی، ترجمه‌ی احمد احمدی، تهران: سمت.
۷. _______ ، (1386)، اعتراضات و پاسخ‌ها، ترجمه و توضیح علی موسائی افضلی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
۸. ژیلسون، اتین، (1374)، خدا و فلسفه، مترجم شهرام پازوکی، تهران: انتشارات حقیقت.
۹. طهماسبی، ستار، (1386)، عقل از دیدگاه دکارت و مولانا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
۱۰. فروغی، محمدعلی، (1385)، سیر حکمت در اروپا و گفتار در روش راه بردن عقل، تهران: انتشارات زوار.
۱۱. کاپلستون، فردریک چارلز، (1379)، دکارت، ترجمه‌ی علی کرباسی زاده اصفهانی، تهران:مدینه.
۱۲. کاتینگم، جان، (1390)، فرهنگ فلسفه دکارت، ترجمه‌ی علی افضلی، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
۱۳. مجتهدی، کریم، (1381)، «به چه معنی فلسفه دکارت مبتنی بر «اصالت عقل» است؟»، فلسفه، شماره‌ی 4 و 5.
۱۴. مجتهدی، کریم، (1385)، دکارت و فلسفه او، تهران: امیرکبیر.
۱۵. مطهری، مرتضی، (1386)، مجموعه آثار، تهران: صدرا.
۱۶. ملاصدرا، (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سیدجلال آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
۱۷. _____ ،(1981)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، 9 جلدی، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم.
۱۸. ______، (1360)، شواهد الربوبیه فی مناهج السلوکیه، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر، چاپ دوم.
۱۹. ______ ، (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۲۰. ______ ،(1366)، شرح اصول کافی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۲۱. _______ (1378)، المظاهر الإلهیة فی أسرار العلوم الکمالیة، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۲. ______ ، (1381)، کسر اصنام جاهلیه، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۳. ______ ، (1392)، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فى الفنون المنطقیه‏، ترجمه و شرح عبدالحسین مشکات الدینی، تهران: نصر.
۲۴. ______ ، (1393)، منطق صدرایی شرح التنقیح فی المنطق، ترجمه و شرح عسکری سلیمانی امیری، قم: حکمت اسلامی.
۲۵. نجم آبادی، عیسی، (1387)، بررسی تطبیقی حدود و اعتبار عقل نزد ملاصدرا و کانت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.
26. Descartes Rene, (1985), The Philosophical Writings of Descartes (volum I,II), translated by John Cottingham ,Robert Stoothoff and Dugald Murdoch, Cambridge: Cambridge University Press[CSM].
 
27. Descartes Rene, (1991), The Philosophical Writings of Descartes (volum III), translated by John Cottingham, Robert Stoothoff, Dugald Murdoch and Anthony Kenny, Cambridge: Cambridge University Press  [CSMK].