مبانی نظری فهم قرآن ازنظر علامه طباطبایی(ره) و مقایسه‌ی آن با آرای کلادنیوس، شلایرماخر و هیرش از هرمنوتیست‌های کلاسیک

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دین‌پژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم

2 استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

قرآن کتاب هدایت و برنامه‌ی زندگی انسان است. فهم صحیح و معتبر آیات قرآن لازم و ضروری است. مقاله‌ی حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی مبانی نظریه‌ی تفسیری علامه طباطبایی درخصوص فهم و تفسیر قرآن می‌پردازد تا مبانی نظریه‌ی تفسیری ایشان را آشکار نموده و آن را با آرای برخی هرمنوتیست‌های کلاسیک مقایسه نماید. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد کهعلامه باتوجه‌ به مبانی فهم خود که از بینش قرآنی او ناشی می‌گردد، هرمنوتیک خاصی برای قرآن دارد.
ازسوی‌دیگر، هرمنوتیک کلاسیک به‌‌رغم تفاوت با نظریه‌ی تفسیری علامه، شباهت‌هایی هم با آن دارد. دانشمندانی چون کلادنیوس، شلایرماخر و هیرش، همگی بر نیت و قصد مؤلف در کشف مراد متن اعتقاد داشته‌اند که این امر، نظریات این دانشمندان را به دیدگاه علامه در مقوله‌ی فهم قرآن نزدیک می‌گرداند. ازنظر نگارنده، نظریه‌ی «تفسیر قرآن با قرآن» علامه، به‌‌رغم برخی تفاوت‌ها، با آرای هرمنوتیک کلاسیک شباهت زیادی دارد.

کلیدواژه‌ها


1. احمدی، بابک، ( 1385)، ساختار و تأویل متن، تهران: نشر مرکز.
2. بابایی و همکاران، علی اکبر، (1379)، روش‌شناسی تفسیر قرآن، ، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
3. حیدری‌فر، مجید، (1392)، مهندسی فهم و تفسیر قرآن، پژوهشی نو در روش‌شناسی ترتیبی و موضوعی قرآن کریم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ دوم.
 
4. ربانی، علی، (1383)، هرمنوتیک و منطق فهم دین، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
5. ریخته‌گران، محمد رضا، (1378)، منطق و مبحث علم هرمنوتیک، تهران: کنگره.
6. سعیدی روشن، محمد باقر، (1393) ، تحلیل زبان قرآن و روش‌شناسی آن، ناشر: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ناشر همکار: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی، چاپ ششم.
 
7. سلمی سمرقندی، ابو نصر محمد بن مسعود بن عیاش، بی تا، تفسیر عیاشی، با تحقیق و تصحیح عربی سید هاشم رسول محلاتی و با مقدمه‌ی علامه طباطبایی، تهران: انتشارات مکتبة الاسلامیه.
 
8. شاکرین، حمید رضا، ( 1390) ، مبانی و پیش‌انگاره‌های فهم دین، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
9. صدر، سید محمد باقر، دروس فی علم الاصول، المجلد الاول، دار الکتاب اللبنانی لبنان، سایت کتابخانه‌ی دیجیتال تبیان: library . tebyan. Net.
10. طباطبایی، سید محمد حسین، (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران: دارالکتاب الاسلامیه، جلد 1 و 2 و 3 و 4 و 12و 13، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
11. طباطبایی، سید محمد حسین، ( 1362) ، تفکر در قرآن، ترجمه‌ی حائری تهرانی، مهدی، تهران: مؤسسه‌ی دین و دانش.
12. طباطبایی، سید محمد حسین، (1373)، قرآن در اسلام، دارالکتب الاسلامیه.
13. عنایتی راد، محمد جواد، بهار و تابستان(1376)، «زبان‌شناسی دین در نگاه المیزان»، شماره 9-10، فصلنامه پژوهشی قرآن، ویژه تفسیر المیزان، ص 28 تا 53.
14. قائمی‌نیا، علیرضا، (1393)، بیولوژی نص نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ دوم.
 
15. کوزنز هوی، دیوید، (1378)، حلقه انتقادی، ترجمه مراد فرهادپور، تهران: روشنگران و مطالعات زمان.
 
16. گرامی، محمد علی، (1383)، شناخت قرآن، قم: مؤسسه فرهنگ منهاج.
 
17. مجلسی، محمد باقر، (1379)، بحارالانوار، قم: دارالفقه للطباعه و النشر.
 
18. نصری، عبدالله، (1387)، گفتمان مدرنیته، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
 
19. نفیسی، شادی، (1384)، روش‌شناسی و نقد و فهم حدیث از دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
 
20. واعظی، احمد، (1386)، درآمدی بر هرمنوتیک، چ 4، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
 
21. یوسفیان و شریفی، حسن، احمد حسین، (1385)، عقل و وحی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
22. Eliade, Mircea, (1987),"Hermeneutics", The Encyclopedia of Religion, Volume 6.
23. Muller, Kurt, (1986), The Hermeneutics Reader, Volume 1, Basil: Black Well.
24. Hirsch, Eric, (1965), Validity in Interpretation, New Haven: Yale University Press.