نمود انسان‌شناسی اشراقی سهروردی در رساله‌های آواز پر جبرئیل، عقل سرخ و مونس العشاق

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان

چکیده

انسان در نظر شهاب الدین سهرودی حقیقتی نورانی است که در عوالم مختلف و از جمله در عالمِ برازخ، ظهورهای گوناگون داردواز این روی، حیثیت و گاه حتی نامِ این حقیقت نورانی در این عوالم یکسان نیست. اما انسان سالک در عالم برازخ، با چشم بستن بر امور محسوس، رو سوی عالم مثال می­نهد و در آن­جا با طباع تام (یا خویشتنِ ازلیِ) خویش به مثابه راهنما و نیز غایت کمال خویش رو به رو می­شود و زین پس همراهی مربی­گونه و معرفت­بخش او را با خویش- چنان که از آغاز نیز چنین بوده­است- ادراک می­کند. رساله­های تمثیلی عرفانی شیخ اشراق در چنین زمینه­ای، تصویرگر نحوه امکان حیات انسان در عوالم مختلف، نحوه ارتباط نفس (نور اسفهبد) و بدن (صیصیه) و نحوه رهایی از ظلمات برای وصول به انوار و بقا یافتن به مدد نور علم هستند.این پژوهش مستند به اصل آرا، به نمود نگاه حکمی شیخ اشراق در سه رساله تمثیلی- عرفانی ایشان: آواز پر جبرئیل، عقل سرخ و مونس العشاق خواهد پرداخت؛ نگاهی که ناظر است به حقیقت انسان، جایگاه او در عوالم گوناگون، ماهیت نفس انسانی و طباع تام و نحوه دوام آگاهی در وصول به حقیقت غائی.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. پورنامداریان، تقی، (1368)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
3. سهروردی، شهاب الدین یحیی، (1375الف)، آواز پر جبرئیل، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج3، تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
4. ------------------ ، (1375ب)، الواح عمادی، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج3، تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5. ------------------ ، (1375ج). الالواح العمادیه. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج4. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
6. ------------------ . (1375د). بستان القلوب. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
7. ------------------ . (1375ه). التلویحات اللوحیه والعرشیه.  در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج1. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
8. ------------------ . (1375و). حکمه الاشراق. مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج2. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
9. ------------------ . (1375ز). رساله الابراج یا کلمات ذوقیه. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
10. ------------------ . (1375ح). رساله فی اعتقاد الحکما. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج2. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
11. ------------------ . (1375ط). روزی با جماعت صوفیان. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
12. ------------------ . (1375ی). صفیر سیمرغ. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
13. ------------------ . (1375ک). عقل سرخ. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
14. ------------------ . (1375ل). فی حاله الطفولیه. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
15. ------------------ . (1375م). فی حقیقه العشق یا مونس العشاق. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
16. ------------------ . (1375ن). قصه الغربه الغربیه. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج2. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
17. ------------------ . (1375س). لغت موران. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
18. ------------------ . (1375ع). المشارع والمطارحات. در مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج1.تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
19. ------------------ . (1375ف). یزدان شناخت. مجموعه مصنفات شیخ اشراق . ج3. تصحیح و مقدمه هانری کربن، سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
20. ------------------ . ( 1379). هیاکل النور. تهران: نقطه.
21. سودی بسنوی، محمد.(1357). شرح سودی بر حافظ. ارومیه: انزلی.
22. شهرزوری ، شمس الدین محمد.(1372). شرح حکمه الاشراق. تصحیح حسین ضیایی.تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
23. قطب الدین شیرازی.(1383). شرح حکمه الاشراق. به اهتمام عبدالله نورانی و مهدی محقق. تهران  : انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
24. کربن، هانری.(1358). ارض ملکوت و کالبد انسان در روز رستاخیز از ایران مزدایی تا ایران شیعی. ترجمه ضیاءالدین دهشیری. تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ‌ها.
25. کربن، هانری.(1382). روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان (بن­مایه­های زرتشتی در فلسفه سهروردی). ترجمه عبدالمحمد روحبخشان. تهران: اساطیر.
26. کربن، هانری.(1387). ابن سینا و تمثیل عرفانی. ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: جامی.
27. ملاصدرا.(1981م). الحکمه المتعالیه فی الاسفارالاربعه العقلیه. ج8. بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
28. مولانا جلال الدین محمد بلخی.(1386). فیه ما فیه. تصحیح بدیع الزمان فروزانفر. تهران: نگاه.
29. هینلز، جان راسل.(1385). شناخت اساطیر ایران. ترجمه باجلان فرّخی. تهران: انتشارات اساطیر.
30. یزدان­پناه، سید یدالله.(1389). حکمت اشراق (گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب­الدین سهروردی). ج2 . تحقیق و نگارش مهدی علی­پور. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه .