مقایسه‌ی آرای فلوطین درخصوص صادر اول با آیات و روایات

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین

چکیده

فلوطین به سه اقنوم احد، عقل و نفس قائل است که اقنوم دوم قابل تطبیق با صادر اول است. احد عقل را بی‌آن‌که بداند، به‌وجود می‌آورد. عقل به‌مثابه‌ی تصویر احد، ابتدا واحد و نامتعین است، اما سپس میلی گناه‌آلود او را از احد جدا می‌کند. عقل پس از جدایی، گویی پشیمان می‌شود و دوباره به سوی احد بازمی‌گردد. این بازگشت باعث متعین‌شدن عقل و کامل‌شدن فعلیت او و پیدایی ایده‌ها می‌شود. با این‌که تبیین فلوطین تفاوت‌های زیادی با آراء مستنبط از متون دینی در خصوص صادر اول دارد و به‌علاوه، بر اساس زمینه‌ی فکریِ کاملاً متفاوتی شکل گرفته است، مشابهت‌هایی نیز میان این دو وجود دارد. همچنین دست‌کم در برخی موارد، تفاوت‌ها کمتر از چیزی است که به‌نظر می‌آید. در این مقاله، مسائل درخورِ مقایسه‌ی دو دیدگاه تبیین و بررسی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


 * قرآن مجید.
1. ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین،‏ (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، ج: 1، ‏تصحیح مجتبى عراقی، قم: دار سید الشهداء للنشر.‏
2.‎ ابن بابویه، محمد بن على،‏ (1398)، التوحید، تصحیح هاشم حسینى، قم: جامعه مدرسین‏.‏
3. ـــــــــــــــــــــــــ،‏ (1403)، معانی الأخبار، تصحیح على اکبر غفارى، قم: دفتر انتشارات ‏اسلامى.‏
4. ابن شهر آشوب، محمد بن على،‏ (1379)، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ج: 2، قم: علامه‏. ‏
5. ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414)، لسان العرب، ج: 14، بیروت: دار صادر.
6. افلاطون، (1350)، مجموعه آثار، ج: 2، ترجمه محمدحسن لطفی، چاپخانه بیست و پنج ‏شهریور (شرکت سهامی ‏افست).‏
7. بدوی، عبدالرحمن، (1959)، خریف الفکر الیونانی، قاهره: مکتبه النهضه المصریه.‏
8. تمیمى الآمدى، عبد الواحد بن محمد، (1366)، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم‏، تصحیح ‏مصطفى درایتى، ‏قم: دفتر تبلیغات‏.‏
9. ‏‎الحافظ البُرسى، رجب بن محمد، (1422ق)، مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین علیهالسلام‏، تصحیح على عاشور، ‏ بیروت: أعلمی‏.‏
10. حسن‌زاده آملی، حسن، (1362)، رساله­ی وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، بی­جا: فجر.
11. حسینى‌تهرانى، محمدحسین و خسروشاهى، هادی،(بی‌تا)، رساله­ی لب‌اللباب، قم:بوستان کتاب‏.
12. حکاک، سید محمد و موحدی نجف آبادی، محمدرضا، (1392)، «دو تفسیر از صادر اول و اجزای آن در حدیث حدوث اسماء»، دوفصلنامه پژوهش‌های علم و دین، سال 4، شماره 2، پاییز و زمستان.
13. حکاک، سید محمد و موحدی نجف آبادی، محمدرضا، (1393)، «تأثیر پذیری فلوطین از ارسطو در مسأله صدور»، فصلنامه فلسفه دین، دوره 11، شماره 2، تابستان.
14. سبزواری، ملاهادی، (1981)، التعلیقات على الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، ج: 7، بیروت: ‏دار احیاء التراث‏.‏
15. ‏سجادى، سید جعفر، ‏(1379)، فرهنگ اصطلاحات فلسفى ملاصدرا، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد ‏‏اسلامى‏.‏
16. سلیمانى آشتیانى، مهدى و درایتى، محمدحسین، (1387)، مجموعه رسائل در شرح احادیثى­از ‏کافى‏، ج: 2، قم: دار الحدیث‏‏.
17. سهروردی، شهاب الدین،(1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق‏، ج:2، 4، به تصحیح و مقدمه‌ی هانرى ‏کربن و سید ‏حسین نصر و نجفقلى حبیبى، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.‏
18. شریف الرضى، محمد بن حسین،‏ (1414)، نهج البلاغة، تصحیح صبحی صالح، ‏قم: هجرت.‏
19. شریعتی نجف آبادی، رحمت الله، (1393)، حکمت احکم: ترجمه و شرح تطبیقی رساله المشاعر ‏ملاصدرا، قم: بوستان کتاب.
20. طباطبایى، محمدحسین، (1388)، رسائل توحیدى‏، ترجمه على شیروانى و هادى ‏خسروشاهى، قم: بوستان کتاب.‏
21. ـــــــــــــــــــــــــ، (1417)، المیزان فى تفسیر القرآن، ج: 2، 10، 12، ‏‏13، 19، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.‏
22. ‏‎غروی‎ نائینی، نهله و‎ میراحمدی‎ سلوکرونی، عبدالله، (1390)، «جایگاه‎ عقل‎ در‎ شرح‎ اصول‎ کافی‎ صدرالمتألهین»، خردنامه صدرا، شماره 65، پاییز.‏
23. فخری، ماجد، (1372)، سیر فلسفه در جهان اسلام، ج: 1، ترجمه‌ی فارسی زیر نظر نصراللّه پورجوادی، ‏تهران: مرکز نشر دانشگاهی.‏
24. قمى، على‌بن‌ابراهیم‏، (1404)، تفسیر القمی‏، ج:2، تصحیح طیّب موسوى جزائرى، ‏قم:دار‏الکتاب‏.
25. کلینى، محمدبن یعقوب، (1429)، الکافی، ج: 1، 2،‏ قم: دارالحدیث‏.‏
26. لطفی، محمدحسن، (1389)، ترجمه دوره آثار فلوطین، ج: 2، تهران: خوارزمی.‏
27. مجلسى، محمدباقر، (1403)، بحار الأنوار، ج: 1، 54، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.‏
28. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانى، تهران: انجمن حکمت و ‏فلسفه ایران‏.‏
29.‏ ـــــــــــــــــــــــــــ، (1360)، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق از سید جلال الدین ‏آشتیانى‏، مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
30. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1363)، المشاعر، تصحیح هانرى کربن‏، تهران: طهورى.‏
31. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1363)، مفاتیح الغیب‏، مقدمه و تصحیح از محمد خواجوى، تهران: موسسه ‏تحقیقات فرهنگى‏.‏
32. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، ج: 1، 4 ، 5، 6، تحقیق محمد خواجوی، قم: بیدار.‏
33. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1378)، رسالة فى الحدوث‏، تصحیح و تحقیق سید حسین موسویان‏، تهران: بنیاد ‏حکمت اسلامى صدرا.‏
34. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1382)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تهران: بنیاد حکمت اسلامى صدرا.‏
35.‏‎ ــــــــــــــــــــــــــــ، (1383)، شرح أصول الکافی، ج: 1، 3، تصحیح محمد خواجوى، تهران: مؤسسه مطالعات و ‏تحقیقات فرهنگى‏.‏
36. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1385)، شرح أصول من الکافی‏، ج: 3، تصحیح و تعلیق و مقدمه محمود فاضل یزدی مطلق، ‏ تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا‏.‏
37. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1981)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، ج: 6، بیروت: دار احیاء ‏التراث‏‏.‏
38. Adamson, P. S., (n.d.), The Arabic Plotinus: a study of the theology of Aristotle and related texts.‎
39. Aristotle, (1995), The Complete Works of Aristotle, Vol. 1, edithed by Janathan Barnes, United Kingdom: Princeton University Press.‎
40. Armstrong, A. H., (1962), Plotinus, United States of America: Collier Books, by arrangement with The Macmillan Company.‎
41. ______________, (2008), "Plotinus", In the Cambridge History of Late Greek and Early Medieval Philosophy, Cambridge: Cambridge University Press.‎
42. Emilsson, E. K., (2007), Plotinus on Intellect, Oxford: Oxford University Press.‎
43. Merlan, p., (2008), "Greek philosophy from Plato to Plotinus", In the Cambridge History of Late Greek and Early Medieval Philosophy, edited by A.H. Armstrong, Cambridge: Cambridge University Press.
44. O’Meara, D. J., (1993), Plotinus: An Introduction to the Enneads, Oxford: Oxford University Press.‎
45. Plato, (1997), "Republic", in Plato complete works, Tranclated by Grube, G. M. A., edited with introduction and Notes by John M. Cooper, United States of America: Hacket Publishing Company.‎
46. Plotinus, (1966), Plotinus Ennead 2, Tranclated by A. H. Armstrong, Cambridge: Harvard University Press.‎
47. ______, (1967), Plotinus (6 vols.), Vol. 3, Tranclated by A. H. Armstrong, Cambridge: Harvard University Press.‎
48. ______, (1984), Plotinus (7 vols.), Vol. 5, Tranclated by A. H. Armstrong, Cambridge: Harvard University Press.‎
49. ______, (1988), Plotinus (7 vols.), Vol. 6, 7, Tranclated by A. H. Armstrong, Cambridge: Harvard University Press.‎
50. ______, (1989), Plotinus (7 vols.), Vol. 1, Tranclated by A. H. Armstrong, Cambridge: Harvard University Press.‎