تأثیر دوگانه‌انگاری مقام گردآوری و مقام داوری در مطالعه‌ی دینی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار فلسفه دانشگاه اصفهان

چکیده

تمایز مقام گردآوری و مقام داوری تدبیری است که از سوی برخی از فیلسوفان علم برای گریز از نسبیت­گرایی ناشی از زمینه­مندی معرفت اخذ شده است. مقام گردآوری جایگاه کشف مسائل و فهم فرضیه­‌ها و مقام داوری جایگاه سنجش فرضیه­‌هاست. برخی از دین­پژو‌هان معاصر تحت تأثیر آرای فیلسوفان علم، این تمایز را در فرآیند تشکیل دانش دینی اخذ نموده­اند؛ بدین صورت که معرفت دینی نیز همانند دانش­‌های تجربی از دو مقام برخوردار است: مقام گردآوری و مقام داوری. اخذ تمایز مقام گردآوری و مقام داوری در مطالعات دینی در خور نقد و تأمل است. اشکالات این دیدگاه عبارت‌اند از: تسری تنوع در مقام گردآوری به مقام داوری؛ عدم هماهنگی این تمایز با جریان رشد علم در طول تاریخ؛ سلب پویایی و بالندگی از علم؛ زمینه­مندی و نسبیت­گرایی معرفتی دانش دینی در هر دو مقام؛ برخورداری مطالعه­ی دینی از الگویی دینامیکی، نه مکانیکی.

کلیدواژه‌ها


1. برت، ادوین آرتور، (1369)، مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین، ترجمه­ی عبدالکریم سروش، تهران: علمی و فرهنگی و مؤسسه­ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
2. پوپر، کارل ریموند، (1368)، حدس­‌ها و ابطال­‌ها (رشد شناخت علمی)، ترجمه­ی احمد آرام، تهران: انتشار.
3 .ـــــــــــــــــ، (1388)، کشکول و فانوس: دو نظریه پیرامون معرفتدر علم چیست، فلسفه چیست؟ ترجمه­ی عبدالکریم سروش، تهران: صراط.
4. چالمرز، آلن، (1389)، چیستی علم: درآمدی بر مکاتب علم­شناسی فلسفی، ترجمه­ی سعید زیباکلام، تهران: سمت.
5. حافظ­نیا، محمدرضا، (1388)، مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: سمت.
6. سروش، عبدالکریم، (1369)، مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین، تهران: علمی و فرهنگی و مؤسسه­ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
7. ــــــــــــــ، (1385)، تفرج صنع (گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی)، تهران: صراط.
8. ــــــــــــــــــ، (1388)، قبض و بسط تئوریک شریعت (نظریه­ی تکامل معرفت دینی)، تهران: صراط.
9. ــــــــــــــــــ، (1388)، علم چیست؟ فلسفه چیست؟، تهران: صراط.
10. ــــــــــــــــ، (1388)، علم­شناسی فلسفی: گفتارهایی در فلسفه­ی علوم تجربی، تهران: صراط.
11. فایرابند، پاول، (1375)، بر ضد روش (طرح نظریه­ی آنارشیستی معرفت)، ترجمه­ی مهدی قوام صفری، تهران: فکر روز.
12. فرامرز قراملکی، احد، (1385)، اصول و فنون پژوهش در گستره­ی دین­پژوهی، قم: مرکز مدیریت حوزه­ی علمیه­ی قم.
13. ـــــــــــــــــ، (1388)، روش­شناسی مطالعات دینی، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
14. ــــــــــــــــ، (1388)، روش­شناسی فلسفه­ی ملاصدرا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
15. ـــــــــــــــــ، (1391)، جستار در میراث منطق­دانان مسلمان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
16. کوهن، تامس، (1389)، ساختار انقلاب­‌های علمی، ترجمه­ی سعید زیباکلام، تهران: سمت.
17. لازی، جان، (1389)، درآمدی تاریخی به فلسفه­ی علم، ترجمه­ی علی پایا، تهران: سمت.
18. Erikson, M. J., (2001), Truth or Consequence, Downers Grove, IL: Intervasity press.
19. Popper, Karl Reimund, (2005), the Logic of Scientific Discovery, London: Taylor and Francis e-Library.