مقایسه‌ی دیدگاه سهروردی و آکویناس درباره‌ی چگونگی اثبات فرشتگان و تبیین ماهیت ایشان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شیراز

2 کارشناس ارشد دانشگاه شیراز

چکیده

فرشته‌شناسی یا علم به مجردات قدسی از جمله معارفی است که هرچند به دلیل در پرده‌ی غیب واقع شدن موضوعش مبنایی وحیانی دارد، همّت عقل در رسیدن به آن هرگز کوتاهی ندارد، تا آن‌جا که فلاسفه‌ی متدین همواره درصدد ارائه‌ی شناختی عقلانی از ماهیت و اوصاف این موجودات شریف برآمده و ضرورت وجودشان را توجیه کرده‌اند.
از آن­جا که یکی از مهم‌ترین مباحث فرشته‌شناسی، مبحث اثبات فرشتگان است؛ خصوصاً که ضمن استدلال بر وجودشان، ماهیتشان روشن‌تر می‌شود، در واقع مقاله‌ی حاضر کوشش و کاوشی است در زمینه‌ی چگونگی اثبات فرشتگان و تبیین ماهیت ایشان از منظر دو نظام فلسفی- ایمانی مهم، موسوم به مکتب اشراقی و تومیستی، با این رویکرد که بر سازگاری عقل و دین تأکید ورزد و بلکه نزدیکی‌شان را آشکار سازد.
 از یافته‌های این پژوهش، اشتراک نظر هر دو فیلسوف در روشی استدلالی بر وجود فرشتگان، بیان ماهیت ایشان، رابطه‌ی آنان با انسان و قول به کثرت شمارناپذیرشان و نیز اختلاف‌نظر در کیفیت ایجاد فرشتگان، شیوه‌ی دسته‌بندی آنان، نحوه‌ی تحلیل علم ملکی به ذات و غیر ذات، حقیقت تمثل فرشتگان و مسأله‌ی وحدت یا تباین نوعی‌شان می‌باشد، که امید است راه را برای کنکاش‌های ذهنی عمیق‌تر و بررسی مقایسه‌ای دیگر بگشاید.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم.
2. کتاب مقدس.            
3. آکویناس، توماس، (1382)، در باب هستی و ذات، ترجمه­ی فروزان راسخی. تهران: نشر نگاه معاصر.
4. ابوریان، محمد علی، (1372)، مبانی فلسفه­ی اشراق از دیدگاه سهروردی، ترجمه‌ی محمد علی شیخ، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
5. ارسطو، (1367)، متافیزیک، ترجمه‌ی شرف الدین خراسانی، تهران: نشر گفتار.
6. استرآبادی، سید شرف الدین، (1409)، تأویل الآیات الظاهره، قم: انتشارات جامعه­ی مدرسین.
7. جوادی آملی، عبدالله، (1376)، رحیق محتوم، جلد دوم، تدوین حمید پارسانیا، قم: مرکز نشر اسراء.
8. حسن زاده آملی، حسن، (1375)، انسان و قرآن، قم: قیام.
9. ژیلسون، اتین، (1384)، تومیسم، ترجمه­ی ضیاءالدین دهشیری، تهران: انتشارات حکمت.
10. سهروردی، شهاب الدین، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد اول و دوم، تصحیح هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11. ـــــــــــــــــــــــ، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد سوم، تصحیح و مقدمه سید حسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
12. ـــــــــــــــــــــــ، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد چهارم، تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
13. شهرزوری، شمس الدین محمد، (1372)، شرح حکمة الإشراق، تصحیح و تحقیق و مقدمه سید حسین ضیائی تربتی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
14. شیرازی، قطب الدین، (1380) شرح حکمة الإشراق السهروردی، به اهتمام عبدالله نوری و مهدی محقق، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی؛ دانشگاه مک گیل.
15. ــــــــــــــــــــ، (1315)، شرح حکمة الإشراق، چاپ سنگی.
16. طبری، محمد بن جریر، (1362)، تاریخ طبری، جلد دوم، ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات اساطیر.
17. فخری، ماجد، (1372)، سیر فلسفه در جهان اسلام، ترجمه‌ی گروهی از مترجمان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
18. فیض کاشانی، محسن، (1358)، علم الیقین فی اصول الدین، جلد اول، قم: انتشارات بیدار.
19. کربن، هانری، (1358)، تاریخ فلسفه­ی اسلامی، ترجمه‌ی اسدالله مبشری، تهران: انتشارات امیرکبیر.
20. ماسون، دنیز، (1386)، قرآن و کتاب مقدس، (درون‌مایه‌های مشترک جلد اول و دوم، ترجمه‌ی فاطمه سادات تهامی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
21. ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی، (1981)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، جلد چهارم و ششم و هفتم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
22. یزدان پناه، یدالله، (1389)، حکمت اشراق. جلد دوم، تحقیق و نگارش مهدی علی پور، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به همکاری سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
23. Aquinas, Thomas, (1955), Contera Gentiles, Book Two, Translated by James F.Anderson, New Yourk: Hanover House.
24. Aquinas, Thomas, (1977), The Summa Theologia, Translated by Father of the English Diminican Province, Chicago: The University of Chicago.
25. Aristotle, (1954), Fragments, (vol of 12), David Ross, Oxford: Oxford University Press.
26. Keck, David, (1998), The Angels and Angelology in the Middle Age, Oxford: Oxford University Press.
27. Montagnes, Bernard, (2004),  Analogy of Being, Translated by Clara Winston, London: Russell Square.