روی‌کرد دو نظام سینوی و صدرایی در چالش مطابقت

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس

چکیده

در این مقاله، به بررسی مسأله‌ی مطابقت بین ذهن و عین در دو حوزه‌ی سینوی و صدرایی پرداخته شده است. این بررسی در حوزه‌ی سینوی نشان می‌دهد اگر چه ابن سینا بر اساس مبانی فلسفه‌ی مشاء، به صحت فرآیند تجرید و انطباق ماهوی معتقد شده است، وی در نمط پایانی اشارات، با توسعه‌ی ادراکات در قسم غیر حصولی و شهودی، نفس را مؤلفه‌ای پویا و اشتدادپذیر لحاظ می‌کند. شیخ اذعان می‌نماید که تجرید فرآیندی ناکارآمد در تحصیل ادراکات شهودی است و نفس می‌تواند به واسطه‌ی اشتداد وجودی و معرفتی، از ابهام و عدم وضوح ادراکات خود کاسته، ادراکاتی مطابق با واقع را تحصیل نماید.
در روی‌کرد صدرایی، مسأله‌ی مطابقت انتظام بهتری یافته است. ملاصدرا صراحتاً به ناکارآمدی فرآیند تجرید اذعان می‌نماید. وی بر اساس نظریه‌ی حدوث جسمانی، ابهام و عدم انطباق احتمالی ادراکات را ناشی از خساست وجودی نفس می‌داند. ملاصدرا به واسطه‌ی نگرش متفاوتی که به علم و ماهیت آن دارد، اشتداد جوهری نفس را به‌سان نردبان تعالی معرفتی نفس لحاظ کرده، معتقد است به هر میزان نفس در فرآیند حرکت جوهری اشتداد بیشتری یابد، ادراکاتی واضح‌تر را تحصیل خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن مجید.
2. ابن سینا، (1376)، الالهیات من کتاب الشفا، تحقیق حسن حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
3. ــــــــ، (1375)، النفس من کتاب الشفا، تحقیق حسن حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
4. ــــــــ، (1383)، الاشارات و التنبیهات، با شرح خواجه، تحقیق کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
5. ــــــــ، (1379)، التعلیقات، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
6. ــــــــ، (1358)، حدود یا تعاریف، ترجمه‌ی محمد فولادوند، تهران: انجمن فلسفه ایران.
7. ــــــــ، (1373)، عیونالحکمه، تحقیق احمد حجازی، تهران: مؤسسه الصادق.
8. ــــــــ، (1363)، المبدأوالمعاد، به اهتمام عبدا... نورانی، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
9. بهشتی، احمد، (1382)، غایات ومبادی، شرح نمط ششم از کتاب الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب.
10. پوپر، کارل ریموند، (1388)، منطق اکتشاف علمی، ترجمه‌ی سید حسین کمالی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
11. سهروردی، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق،  تصحیح و مقدمه‌ی هانری کربن ودیگران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
12. فیاضی، غلامرضا، (1386)، درآمدی بر معرفت شناسی، تدوین و نگارش مرتضی رضایی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
13. ملاصدرا، (1382)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، قم: انتشارات بوستان کتاب.
14. ــــــــ، (1429ه.ق)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، قم: طلیعه النور.
15. ــــــــ، (1392ه.ق)، المسایل القدسیه (رسائل فلسفی)، تعلیق و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: انتشارات دانشکده الاهیات و معارف اسلامی مشهد.
16. ــــــــ، (1363)، رساله التصور و التصدیق، قم: انتشارات بیدار.
17. ــــــــ، (1381)، المبدأ و المعاد، تصحیح و تحقیق محمد ذبیحی و دیگران، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
18. کشفی، عبدالرسول، (1383)، «تعریف سه جزیی معرفت و شرط چهارم»، نامه حکمت، بهار و تابستان.
19. طباطبائی، محمدحسین، (1385)، نهایه الحکمه، تحقیق غلامرضا فیاضی، قم: انتشارات مؤسسه امام خمینی.
20. موزر، پل، مولدر و تروت، (1387)، درآمدی موضوعی بر معرفت شناسی معاصر، ترجمه‌ی رحمت الله رضایی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).