تحویلی‌نگری در تعریف دین، از دیدگاه دین پژوهان معاصر غرب (مطالعه ی پنج نظریه پرداز مؤثر)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد فلسفه دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد فلسفه دانشگاه تهران

چکیده

به طور کل ی ، هیچ گستر ه ای از اندیش ه ، از دام تحویل ی نگری مصون نمانده
است. مطالعات دین نیز از این امر مستثنی نیس ت . این مقاله م ی کوشد این معضل
را در حوز ه ی تعریف دین بررسی نمای د . برای تبیین و توضیح این مطلب، تعاریف
دینشناسان و اندیشمندانی مورد بررسی قرار م ی گیرد که در چارچوب
مکتب های گوناگونی اندیشیدهاند. رودلف اتو که از طریق تحلیل شهودی،
پدیدارشناختی و روانشناختی تجارب دین، امر مقد س را تعریف م ی کند در
جنبههای ناعقلانی تجارب عرفانی دچار افراط م ی شود و نم ی تواند تعریفی فراگیر
و شایسته ی پیچیدگی های دین ارائه ده د . الیاده مفهوم امر قدسی را بسط
می دهد و امر قدسی را مقابل امر دنیوی قرار م ی دهد، اما او نیز نمیتواند تعریفی
منسجم و همگون ارائه ده د . جان هیک به این نتیجه م ی رسد که یافتن تعریف
مشترک، که هم ه ی ادیان را دربرگیر د ، ممکن نیست و بنابراین به جای دین واح د ،
از ادیان سخن می گوید و ویژگیهای شایع ادیان را برمیشمارد. ویتگنشتاین دین
را نهادی نظا م مند نمی داند و به جای دی ن ، از عمل دینی سخن م ی گوید و دین را
به عمل تحویل م ی دهد و خصایص عمل دینی را برم ی شمارد. تعریف پل تیل ی خ از
دین، انعکاس دو معنا از آن اس ت : دین در معنای عام ، امر ی غایی و در معنای
خاص، وجهی از روح بشر اس ت . با فرادیدگاه م ی توان از تحوی ل ینگری تا حدی
مصون ماند . این امر از طریق رهیافت میا ن رشتهای فراهم م ی شود . فرادیدگاه و
رهیافت میان رشتهای ادعای کمال ندارن د ، اما م ی توانند به کامل شدن گام به گام
تعاریف دین از طریق یک فرآیند سیستمیک و پویا کمک کنند.

کلیدواژه‌ها


ابن سینا، حسین، ( 1366 )، حدود، ترجمهی محمدمهدی فولادوند، ج 2، تهران: سروش.
2. الیاده، میرچا، ( 1372 )، رساله در تاریخ ادیان، ترجمهی جلال ستاری، چاپ اول، تهران: سروش.
1380 )، مقدس و نامقدس ماهیت دی ن، ترجمه ی بهزاد سالکی ، چاپ اول، تهران : ) ،_______ .3
خرد ناب.
4. بوش، ریچارد و همکاران ، ( 1374 )، جهان مذهبی ادیان در جوامع امرو ز، ترجمه ی عبدالرحیم
گواهی، جلد اول، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
5. پالس، دانیل ، ( 1382 )، هفت نظریه در باب دی ن، ترجمه ی محمد عزیزی بختیاری ، قم : مرکز
انتشارات مؤسسهی آموزشی امام خمینی (ره).
6. پترسون، مایکل و همکاران ، ( 1377 )، عقل و اعتقاد دین ی، در آمدی بر فلسفه دی ن، مترجمان :
احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، چاپ دوم، تهران: انتشارات طرح نو.
7. تافلر، الوین، ( 1371 )، موج سوم، ترجمهی شهیندخت خوارزمی، تهران: انتشارات خوارزمی.
8. تیلیخ، پل ، ( 1376 )، الاهیات فرهن گ، ترجمه ی مراد فرهادپور و فضل الله پاکزاد ، چاپ اول،
تهران: طرح نو.
1375 )، پویایی ایمان، ترجمهی حسین نوروزی، تهران: انتشارات حکمت. ) ، ______ .9
10 . خاتمی، محمد، ( 1382 )، پدیدارشناسی دین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
دایره المعارف دی ن، ج 11 ، ترجمه ی بهاءالدین ،« پدیدارشناسی دین » ، ( 11 . داگلاس، آلن، ( 1375
خرمشاهی، جلد اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
20 فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
پایا ننام هی ،« مطالعات میان رشته ای در حوزه ی دین پژوهی » ،( 12 . سیاری، سعیده ، ( 1384
کارشناسی ارشد، دانشکدهی الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران.
فصلنامهی اندیشه ،« از تحلیل گرایی دکارت تا تحویلی نگری مدرنیسم » ،(1385) ، _______ .13
نوین دینی، قم: شمارهی 4 و 5، سال دوم.
14 . فرامرز قراملکی ، احد ، ( 1383 )، اصول و فنون پژوهش در گستر هی دی نپژوه شی، قم : مرکز
مدیریت حوزهی علمیهی قم.
1380 )، روششناسی مطالعات دینی، مشهد: انتشارات علوم اسلامی رضوی. ) ، _______ .15
16 . کورت، رودلف ، ( 1378 )، درآمدی بر دی نشناسی جدی د، ترجمه ی همایون همتی ، تهران :
پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
17 . کاکو، میکیو و تامسون ، جنیف ر، ( 1382 )، فراسوی انیشتی ن، مروری بر تکامل فیزیک نظری
پس از انیشتین، ترجمهی رضا خزانه، تهران: انتشارات فاطمی.
دایره المعارف دی ن، ج 14 ، ویراسته ی ،« مطالعهی دین » ،( 18 . کین، سیمور و شارب ، اریک ، ( 1375
الیاده، ترجمهی بهاءالدین خرمشاهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
دائره المعارف دی ن، ج 12 ، ویراسته ی الیاده ، ترجمه ی ،« دین » ،( 19 . کینگ، وینسون ، ( 1375
بهاءالدین خرمشاهی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
20 . مالکوم، نورمن ، ( 1383 )، دیدگاه دینی ویتگنشتای ن، ترجمه ی علی زاهدی ، تهران : انتشار ات گام
نو.
21 . مجتبایی، فتح الله، ( 1380 )، دین پژوهی، چاپ اول، تهران: انتشارت هرمس.
فصلنامهی فرهن گ، تهران : سال نهم ، شماره ی ،« فلسفهی پدیدارشناسی » ،( 22 . موحد، ضی ا، ( 1375
.2
23 . هیک، جان ، ( 1381 )، فلسفه دی ن، ترجمه ی بهزاد سالکی ، ویراسته ی خرمشاهی، تهران :
انتشارات بین المللی الهدی.
1382 )، بعد پنج م، کاوشی در قلمرو روحان ی، ترجمه ی بهزاد سالکی ، تهران : ) ، ______ .24
انتشارات قصیدهسرا.
تحویلی نگری در تعریف دین از دیدگاه دین پژوهان غرب 21
1383 )، مباحث پلورالیسم دین ی، ترجمه ی دکتر عبدالرحیم گواهی ، چاپ دوم، ) ، ______ .25
تهران: مؤسسهی انتشاراتی تبیان.
26. Dennett, D, (2004), "Scientific Reductionism", Encyclopedia of
Wikipedia.
27. Eslinger, L, (1999), Reductionism in the Study of Religion, University
of Calgary.
28. Harrison, S., V., (2006),"The Pragmatics of Defining Religion in a
Multi-cultural World", International Journal for Philosophy of Religion,
editor Eugene Thomas long, department of philosophy, Columbia, USA:
University of South Carolina.
29. Kim, J., (1998),"Reductionism Problems", Encyclopedia of
Philosophy, Vol. 8, general editor Edward Craig, London.
30. Larouche, L., H., (2004),"When even Scientists were Brainwashed",
Executive Intelligence Review, New York.
31. Otto, R., (1950), The Idea of the Holy, translated by Johan Harvey,
London: Oxford University Press, second edition.
32. Polkinghorne J., C., (2003),"Reductionism", online International
Encyclopedia of Religion and Science, www.disf.org/en/Voci/104.asp.
33. Pihlstrom, S., (2007), "Religion and Pseudo – religion: an Elusive
Boundary", International Journal for Philosophy of Religion, editor
Eugene Thomas long, department of philosophy, Columbia, USA:
University of South Carolina.
34. Smith, G., (1994), "on Reductionism", Tennessee,
smith2.sewanee.edu/texts/Ecology/OnReductionism.html.
35. T. Schmit, R., (1998), "Phenomenology", Encyclopedia of
Philosophy, Poul Edward, vol 6, pp: 135 – 13.
36. Weinberg, S., (2004), "Reductionism Redux", http:// pespmc1.v
vub.ac. Be/ AFOS/ Debate.html.
37. Weinberg, S., (2002),"Is the Universe a Computer?", The New York
Review of Books, New York.
38. Watson, P., (2004), personal letter.
39.Yam, ban –Yanner, (2004),"Dynamics of Complex Systems", USA,
necsi.org/publications/dcs/.