رابطه ی قوه ی عاقله و مغز در آرای فلسفی و طبی ابن سینا

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه اصفهان

چکیده

ابن سینا عاقله را قوه‌ای مجرد می‌داند که برای فعل خاص خود، نیازمند عضو خاصی در بدن نیست و دلایل متعدد اثبات تجرد نفس ‌ناطقه را پشتوانه‌ی این ادعا قرار می‌دهد. در همین حال، در آثار فلسفی خود، به نیاز و مراجعه‌ی عاقله به حس و متخیله و مفکره ـ که از نظر او، با کمک عضو جسمانی کار می‌کند ـ اشاره می‌نماید و در مواردی، اختلال در تعقل را که ناشی از ضعف و خستگی و اختلال در مغز است می‌پذیرد. علاوه بر این، به عنوان طبیب، از بیمار‌ی‌های جسمانی عارض بر سر و مغز، که تعقل و تفکر را مختل یا متوقف می‌نمایند، سخن می‌گوید و راه‌های معالجه و داروهای مربوطه را شرح می‌دهد.
مقاله‌ی حاضر با ملاحظه‌ی آرای فلسفی و آثار طبی ابن سینا، به شناخت رابطه‌ی عقل با مغز و بررسی و تحلیل نقش‌های مثبت یا منفی اعضای بدن ـ به ویژه مغز ـ در عمل تعقل می‌پردازد و وجه جمع نظریه‌های ظاهراً متفاوت شیخ در این مورد را بیان می‌کند.

کلیدواژه‌ها


 
1. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله، (1403ق)، الاشارات و التنبیهات، قم: دفتر نشر کتاب.
2. ــــــــــــــ، (1404 ه. ق)، التعلیقات، تصحیح عبدالرحمن بدوی، قم: مرکز نشر.
3. ــــــــــــــ، (1978م)، التعلیقات علی حواشی کتاب النفس لارسطو، عبدالرحمن بدوی، مندرج در ارسطو عندالعرب، الکویت: وکاله المطبوعات.
4. ــــــــــــــ، (1952م)، رساله احوال النفس، حققه و قدم الیه احمد فواد الاهوانی، قاهره: داراحیاء الکتب العربیه.
5. ــــــــــــــ، (1952م)، رساله فی معرفة النفس الناطقه و احوالها، ضمیمه احوال النفس، احمد فواد الاهوانی، قاهره: داراحیاء الکتب العربیه.
6. ـــــــــــــــ، (1952م)، رساله فی الکلام علی النفس الناطقه، ضمیمه احوال النفس، احمد فواد الاهوانی، قاهره: داراحیاء الکتب العربیه.
7. ـــــــــــــــ، (1400ق)، مبحث عن القوی النفسانیه، مندرج در رسایل فلسفی، قم: انتشارات بیدار.
8. ـــــــــــــــ، (1368)، القانون فی الطب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی (هه ژار)، تهران: سروش.
9. ـــــــــــــــ، (1371)، المباحثات، تصحیح و تعلیق محسن بیدارفر، قم: بیدار.
10. ــــــــــــــ، (1365)، معراج نامه، تصحیح نجیب مایل هروی، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
11. ــــــــــــــ، (1363)، المبدا و المعاد، تحقیق عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل.
12. ــــــــــــــ، (1375)، النفس من کتاب الشفا، تحقیق حسن زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
13. بهشتی، احمد، (1385)، تجرید، قم: بوستان کتاب.
14. داوودی، علیمراد، (1387)، عقل در حکمت مشاء، تهران: حکمت.
15. طوسی، نصیرالدین، (1403ق)، شرح الاشارات و التنبیهات، قم: دفتر نشر کتاب.