تحلیلی انسان‌شناختی از نظریه‌ی وحدت متعالی ادیان

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردستان

چکیده

در نظریه­ی وحدت متعالی ادیان، تمایز ظاهر و باطن دین تمایزی اساسی به­ شمار می­آید که هم با نگرش مابعدالطبیعی به مراتب هستی و تمایز مطلق و نسبی پیوند دارد و هم با تمایز معرفت­شناختی شریعت و طریقت و نیز با تمایز سنخ­شناختی اهل ظاهر و اهل باطن گره خورده است. شوان در بینش و نگرشی مابعدالطبیعی با تأکید بر منشأ الاهی دین و تمایزنهادن میان ظاهر و باطن دین و با توجه به تکثر و تنوع افراد و رعایت حاشیه­ی بشری در نزول وحی، تنوع ادیان را ناشی از گوناگونی وحی‌ها متناسب با ظرفیّت‌ها و قابلیّت‌های بشری می‌داند. از نظر او، کثرت صوَر قدسی مانع وحدت حقیقی ادیان در مراتب بالای وجود نیست و هرچند بیشتر افراد یا همان اهل ظاهر نمی­توانند این وحدت بَرین را فهم کنند، عارفان اهل باطن به دریافت وحدت درونی و متعالی ادیان نائل می‌شوند. نگرش همراه با احترام و مدارای اهل باطن به اهل ظاهر و برخلاف آن نگرش توأم با تردید و گهگاه خصمانه و خشونت­آمیز اهل ظاهر به اهل باطن با توجه به تفاوت سنخ­شناختی آنان قابل فهم و توجیه است. البته تمایز اهل ظاهر و اهل باطن در نظریه­ی شوان و تأکید او بر توانایی معرفتی اهل باطن در فهم و دریافت وحدت متعالی ادیان منافاتی با زندگی دینی مؤمنان و سلوک معنوی پیروان ادیان ندارد که بیشترشان اهل ظاهر یا اهل شریعت هستند. 

کلیدواژه‌ها


1. اصلان، عدنان، (1385)، پلورالیسم دینی (کثرت ادیان از نگاه جان هیک و سیّدحسین نصر)، ترجمه­ی انشاءالله رحمتی، تهران: نقش جهان.
2. اکبریان، رضا و جلالی، علیرضا، (1387)، «بررسی و نقد دیدگاه سنّت­گرایان درباره‌ی وحدت ادیان»، اندیشه‌ی نوین دینی، شماره‌ی 12، صص: 37 - 65.
­3. بینای مطلق، محمود، (1385)، نظم و راز، به اهتمام حسن آذرکار، تهران: هرمس.
­4. گنون، رنه، (1389)، نگرشی به مشرب باطنی اسلام و آیین دائو، ترجمه‌ی دل‌آرا قهرمان، تهران: حکمت.
­5. ملکیان، مصطفی، (1381)، راهی به رهایی: جستارهایی در باب عقلانیت و معنویت، تهران: نگاه معاصر.
­6. هینلز، جان راسل، (1386)، فرهنگ ادیان جهان، ترجمه­ی ­گروه ­مترجمان، قم: مرکز مطالعات ­و­ تحقیقات ­ادیان ­و­ مذاهب.
7. Aslan, Adnan, (2004), Religious Pluralism in Christian and Islamic Philosophy, The Thought of John Hick and SeyyedHosseinNasr, London and New York: RoutledgeCurzon.
8. Bush, Richard C., (1976), "FrithjofSchuon'sThe Transcendent Unity of Religions­: Con", JAAR: Journal of the American Academy of Religion,Vol. 44,No. 4, pp. 715 - 719.
9. Cutsinger, James S., (1997), Advise to the Serious Seeker: Meditations on the Teaching of FrithjofSchuon, Albany: State University of New York Press.
10. Nasr, SeyyedHossein, (1981), Knowledge and the Sacred, Edinburgh: Edinburgh University Press.
11. ــــــــــــــــــــــــــــ, (1972), Sufi Essays, London: George Allen &Unwin Ltd.
12. ــــــــــــــــــــــــــــ, (1991), The Essential Writings of FrithjofSchuon, U. S. A.
13. Oldmeadow,Harry K., (2000), Traditionalism:Religion in the Light of the Perennial Philosophy,Colombo: Sri Lanka Institute of Traditional Studies.
14. Schuon, Frithjof, (1982), Castes and Races, London: Perennial Books LTD.
15. ـــــــــــــــــــ, (1990a), Esoterism as Principle and as Way, London: Perennial Books LTD.
16. ــــــــــــــــــــ, (1990b),Gnosis:DivineWisdom, London: Perennial Books.
17. ــــــــــــــــــ, (1976), Islam and the Perennial Philosophy, World of Islam Festival publishing Company Ltd.
18. ـــــــــــــــــــ, (2006), Light on the Ancient Worlds, Canada: World Wisdom Books.
19. ـــــــــــــــــــ, (1984), Logic and Transcendence, London:Perennial Books.
20. ـــــــــــــــــ, (2002), Roots of the Human Condition, U. S. A: Bloomington, World Wisdom Books.
21ــــــــــــــــــــ, (1987), Spiritual Perspectives and Human Facts, London: PerennialBooks.
22. ــــــــــــــــــ, (1985), Sufism , Veil and Quintessence, Lahore.
23. ــــــــــــــــــ, (1975), The Transcendent Unity of Religions, New York: Harper & Row.
24. ــــــــــــــــــ, (1995), The Transfiguration of Man­, Bloomigton: World Wisdom Books.
25. Smith, Huston, (1976), "FrithjofSchuon'sThe Transcendent Unity of Religions­:Pro," JAAR: Journal of the American Academy of Religion, Vol. 44, No. 4, pp. 721 - 724.
26. Smith, Huston, (1975), Introduction to TheTranscendent Unity of Religions, New York: Harper & Row.