جایگاه وجودشناختی و معرفت‌شناختی حس مشترک در نفس‌شناسی فارابی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد دانشگاه تربیت مدرس

2 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سراب

چکیده

حس­­ مشترک در بین سایر قوای ادراکی از ارزش و جایگاه ویژه­ای برخوردار است. فارابی با معرفی حس مشترک به عنوان یکی از قوای باطنی نفس و محل تجمع دریافت­های سایر حواس با بیان ادله­ای وجود این قوه‌ی را برای نفس تثبیت می­کند. نکته‌ی قابل توجه در این زمینه‌ی تأکید فراوان وی بر نقش و نحوه‌ی عملکرد حس مشترک در تحصیل علم و معرفت است؛ به گونه­ای که بدون این قوه، هیچ نوع ادراک حسی صورت نمی­گیرد، در حالی که نمی­توان نقش سایر حواس را در امر ادراک انکار کرد؛ حتی در کارکرد حس مشترک، می‌توان کسب ادراکات عقلی را هم بر عملکرد آن مبتنی ساخت؛ حتی به نظر می­رسد در نظر این فیلسوف، حس مشترک با وساطت در برقراری ارتباط میان عالم ذهن و عین، نقش مهم­ترین نیروی حسی را در فرآیند کسب معرفت بر عهده دارد. در این صورت، حتی رسیدن به درجه‌ی متعالی عقل مستفاد و ارتباط با عقل فعال و عالم غیب هم به نحوی موقوف بر عملکرد حس مشترک است. 

کلیدواژه‌ها


۱. ابن­سینا، حسین بن عبدالله، (1۴۰۳)، الاشارات و التنبیهات، چاپ دوم، بی‌جا: کتاب.
۲. ارسطو، (13۴۹)، درباره‌ی نفس، ترجمه‌ی علیمراد داوودی، تهران: دانشگاه تهران.
3. داوری اردکانی، رضا، (13۵۴)،  فلسفه‌ی مدنی فارابی، تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر؛ مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی.
4. دبور، ت. ج، (13۶۲)،  تاریخ فلسفه در جهان اسلام، ترجمه‌ی عباس شوقی، چاپ سوم، تهران: عطائی.
5. صدرالدین شیرازی، محمدابراهیم، (۱۴۱۰)،  الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.
6. فارابی، ابونصر، (1۹۵۹)،  آراء اهل المدینه الفاضله، حققه الدکتور البیر نصری نادر، بیروت: الکاثولوجیة.
7. ـــــــــــــ، (137۱)،  التعلیقات علی حواشی کتاب النفس لارسطا طالیس، تحقیق جعفر آل‌یاسین، تهران: حکمت.
8. ـــــــــــــ، (13۴۶ق)،  السیاسات المدنیه، حیدرآباد دکن: مجلس دائره المعارف الاسلامی.
9. ـــــــــــــ، (1۹۳۸)،  فی­العقل، بیروت: بی­نا.
۱0. ـــــــــــــ، (1۴۰۵)،  فصوص الحکم، بتحقیق الشیخ محمدحسن آل‌یاسین، چاپ دوم، قم: بیدار.
۱1. ـــــــــــــ، (137۱)،  المسائل الفلسفیه و الاجوبه عنها، تحقیق جعفر آل‌یاسین، تهران: حکمت.