تبیین وجودی اصل امتناع تناقض

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

در باب جنبه‌‌های منطقی اصل امتناع تناقض بحث‌های فراوانی مطرح شده است. به نظر می‌رسد حصر توجه به زوایای منطقی و عدم تبیین وجودی از اصل امتناع تناقض سبب تبدیل شدن آن به مسأله‌ای صرفاً منطقی گردیده که نقش آن در گزاره‌‌های فلسفی بیشتر به صورت غیر مستقیم و بالقوه نمایان می‌شود، در حالی که با تبیین وجودی نحوه‌ی شکل‌گیری این اصل بنیادین، علاوه بر تأمین جنبه‌ی هستی‌شناختی اصل امتناع تناقض، در پی توجیه ریشه و مبنای منطقی این اصل، می‌توان جایگاه فلسفی آن را نیز تغییر داد. تبیین وجودی اصل امتناع تناقض ناظر به تبیین دو طرف آن، یعنی وجود و عدم و هم‌چنین "من" به منزله‌ی فاعل شناسا است که در نهایت، منجر به شکل‌گیری اصل امتناع تناقض در ساحت وجودی فاعل شناسا می‌گردد و بر این اساس، فاعل شناسا همه چیز را از دروازه‌ی امتناع تناقض فلسفی می‌نگرد.

کلیدواژه‌ها


1. ابن سینا، ابوعلی، (1404 ق)، الشفاء(الالهیات)، قم: مکتبه آیت الله المرعشی.
2. ـــــــــــــــ، (1375)، الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
3. _________، (1404 ق)، الشفاء (المنطق)، قم: مکتبة آیت الله المرعشى.
4. ________، (1360)، دانشنامه علایی، تهران: کتابخانه فارابی.
5. ________، (1379)، النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6. ـــــــــــــــ، (1371)، المباحثات، قم: انتشارات بیدار.
7. ارسطو، (1377)، متافیزیک، ترجمه‌ی شرف الدین خراسانی، تهران: حکمت.
8. ___ ، (1980)، منطق ارسطو، تحقیق و تصحیح عبد الرحمان بدوی، بیروت: دار القلم.
9. ایزوتسو، توشی هیکو، (1360)، بنیاد حکمت سبزواری، ترجمه‌ی سید جلال الدین مجتبوی، تهران: دانشگاه تهران.
10. بهمنیار بن المرزبان، (1375)، التحصیل، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
11. الحلى، حسن بن یوسف، (1371)، الجوهر النضید، قم: انتشارات بیدار.
12. _____________ ، (1413ق)، کشف المراد فى شرح تجرید الاعتقاد (مع التعلیقات)، قم: مؤسسة النشر الاسلامى.
13. الرازى، قطب الدین، (بى تا)، شرح مطالع الانوار فى المنطق، قم: انتشارات کتبى نجفى.
14. سهروردی، شیخ اشراق، (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، 4جلد، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
15. الشیرازی، صدرالدین محمد، (1981 م)، الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه، 9 جلد، بیروت: دار احیاء التراث.
16 ______________، (1362)، اللمعات المشرقیه فى الفنون المنطقیه، تهران: انتشارات آگاه.
17. _______________ ، (1363)، المشاعر، تهران: کتابخانه طهورى.
18. الطباطبایی، سید محمدحسین، (بی تا)، نهایه الحکمه، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
19. الطوسى، خواجه نصیر الدین، (1361)، أساس الاقتباس، تهران: دانشگاه تهران.
20. ________________ ، (1407ق)، تجرید الاعتقاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
21. ________________ ، (1405)، مصارع المصارع، قم: مکتب آیت الله مرعشی نجفی.
22. فارابی، ابو نصر، (بی تا)، فصوص الحکم، قم: انتشارات بیدار.
23. الکاتبى القزوینى، نجم الدین على، (1384 ش)، الرساله الشمسیه، قم: انتشارات بیدار.
24. مطهری، مرتضی، (بی تا)، مجموعه آثار، 27 جلد، تهران: انتشارات صدرا.
25. مصباح یزدی، محمدتقی، (1378)، آموزش فلسفه، 2 ج، تهران: انتشارات امیر کبیر.
26. ______________ ، (1405)، تعلیقه علی نهایه الحکمه، قم: مؤسسه در راه حق.
27. Kant, Imanuel , (1993), Critique of Pure Reason, Trans. By N. Kemp Smith, Newyork: McMillan.