دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
16
61
2017
02
19
علیت به معنای قطعیت یا همزمانی یا حد فاصلی میان آن دو؟
1
16
FA
محمد
بنیانی
استادیار گروه فلسفه دانشکده الاهیات دانشگاه شیراز
m.bnyani@gmail.com
10.22099/jrt.2017.4005
<strong>علیت از مسائل زیربنایی فلسفه بوده که از دیرباز مورد</strong><strong>توجه و بررسی فیلسوفان قرار داشته است. علیت در نگاه برخی فیلسوفان، با ضرورت و قطعیت گره خورده است. در این نوشتار، نشان خواهیم داد که اگرچه به دو گونهی پیشینی و پسینی، سعی در اثبات علیت شده است، این تلاشها ناکام ماندهاند. اصل ضرورت و قطعیت در زندگی و اثبات وجود آن در عالم خارج، در طاقت بشر نیست، چون عالم وجود، با ضرورت گره نخورده است. تفسیر دقیق علیت همان تحقق تأثیر و تأثر غیرقطعی، میان دو امر متعاقب است که تعاقب آنها تا زمان حال، به هم نخورده است. علیت به معنای تأثیر و تأثر، بدیهی است، اما قطعیت و ضرورت از دل آن بیرون نمیآید.</strong>
۱- علیت,۲- علت,۳- معلول,۴- ضرورت و قطعیت,۵- تعاقب
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4005.html
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4005_a24b2d8814c494424eb7590a90661348.pdf
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
16
61
2017
02
19
مراقبه در چشمانداز ملاصدرا و اِولین آندرهیل
17
34
FA
هنگامه
بیادار
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان
h.bayadar@yahoo.com
مهدی
امامی جمعه
استادیار دانشگاه اصفهان
10.22099/jrt.2017.4006
<strong>یکی از مسائل مشترکی که در حوزه</strong><strong></strong><strong>ی عرفان غربی و اسلامی </strong><strong></strong><strong>وجود دارد،سلوک عرفانی عارف، مراقبه، شرایط و لوازم آن است که متأله و عرفان</strong><strong></strong><strong>پژوه انگلیسی</strong><strong></strong><strong>تبار، خانم اولین آندرهیل نیز به</strong><strong></strong><strong>طور</strong><strong></strong><strong>تخصصی به تبیین و بررسی آن پرداخته است. </strong><br /> <strong>ملاصدرای شیرازی نیز از این مهم غفلت نورزیده است. آثار وی مشحون است از مواردی که به</strong><strong></strong><strong>طورخاص به مسأله</strong><strong></strong><strong>ی مراقبه پرداخته است؛ چنانچه می</strong><strong></strong><strong>توان گفت ویژگی خاص عرفان صدرایی مبتنی بر مراقبه است.</strong><br /> <strong>آندرهیل و ملاصدرا هر دو به شیوه</strong><strong></strong><strong>ی خاص خودشان به این مهم پرداخته</strong><strong></strong><strong>اند. هر دو با رویکرد مشترک به سه</strong><strong></strong><strong>ساحتی بودن نفس انسان، به تقدم و تفوق یکی بر دیگری توجه داشته</strong><strong></strong><strong>اند. آندرهیل با مقدم</strong><strong></strong><strong>دانستن احساس بر عقل و اراده، مراقبه را مبتنی بر پرورش حس عمیقی می</strong><strong></strong><strong>داند که عارف را دم</strong><strong></strong><strong>به</strong><strong></strong><strong>دم به مراحل عمیق</strong><strong></strong><strong>تر آگاهی سوق داده تا به مرحله</strong><strong></strong><strong>ی نهایی آن که «نگریستن در ابدیت» و «اتحاد با حقیقت متعالی» است، نایل شود. ملاصدرا نیز با مقدم</strong><strong></strong><strong>داشتن معرفت و بینش بر دو ساحت دیگر، به ذومرتبه</strong><strong></strong><strong>بودن و تدریجی</strong><strong></strong><strong>بودن مراقبه تأکید داشته و غایت مراقبه را تجمیع قوای نفس برای اتحاد با عقل فعال می</strong><strong></strong><strong>پندارد. </strong><br /> <strong>وجه شباهت</strong><strong></strong><strong>هایی میان این دو متفکر وجود دارد؛ ازجمله اهمیت به کشف مخلوقات در طبیعت، تمرکز نفس، تدریجی</strong><strong></strong><strong>بودن مراقبه، ذکر در مراقبه. همچنین اختلاف دو رأی، در ساحات نفس، توجه به جایگاه عقل نظری نزد ملاصدرا و بی</strong><strong></strong><strong>اعتبار</strong><strong></strong><strong>دانستن آن نزد آندرهیل و نحوه</strong><strong></strong><strong>ی ورود به مراقبه را نیز جزء وجه اختلاف</strong><strong></strong><strong>ها می</strong><strong></strong><strong>توان عنوان کرد.</strong>
۱- مراقبه,۲- شهود,۳- امر متعالی,۴- آندرهیل,۵- ملاصدرا
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4006.html
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4006_93b0e3b5dced07020d0cfcc050c45671.pdf
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
16
61
2017
02
19
مبانی نظری فهم قرآن ازنظر علامه طباطبایی(ره) و مقایسهی آن با آرای کلادنیوس، شلایرماخر و هیرش از هرمنوتیستهای کلاسیک
35
52
FA
صغری
خیرجوی
دانشجوی دکتری دینپژوهی دانشگاه ادیان و مذاهب قم
hafez1372@gmail.com
محمدمهدی
علیمردی
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم
alim536@outlook.com
10.22099/jrt.2017.4007
<strong>قرآن کتاب هدایت و برنامهی زندگی انسان است. فهم صحیح و معتبر آیات قرآن لازم و ضروری است. مقالهی حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به بررسی مبانی </strong><strong>نظریهی تفسیری</strong><strong> علامه طباطبایی درخصوص فهم و تفسیر قرآن میپردازد</strong><strong> تا </strong><strong>مبانی نظریهی تفسیری ایشان را آشکار نموده </strong><strong>و آن را با </strong><strong>آرای برخی هرمنوتیستهای کلاسیک</strong><strong> مقایسه نماید</strong><strong>. </strong><strong>یافتههای این پژوهش نشان میدهد که</strong><strong>علامه باتوجه به مبانی فهم خود که از بینش قرآنی او ناشی میگردد، هرمنوتیک خاصی برای قرآن دارد.</strong>
<strong>ازسویدیگر، هرمنوتیک کلاسیک بهرغم تفاوت با نظریهی تفسیری علامه، شباهتهایی هم با آن دارد. دانشمندانی چون کلادنیوس، شلایرماخر و هیرش، همگی بر نیت و قصد مؤلف در کشف مراد متن اعتقاد داشتهاند که این امر، نظریات این دانشمندان را ب</strong><strong>ه</strong><strong> دیدگاه علامه در مقولهی فهم قرآن نزدیک میگرداند. </strong><strong>ازنظر نگارنده، نظریهی </strong><strong>«</strong><strong>تفسیر قرآن با قرآن» علامه، بهرغم برخی تفاوتها، با آرای هرمنوتیک کلاسیک شباهت زیادی دارد.</strong>
1- قرآن,۲- علامه طباطبایی,۳- هرمنوتیک کلاسیک,4- کلادنیوس1,5- شلایرماخر2,6- هیرش3
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4007.html
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4007_cd675fed38b560ed82f1eaed7d1a3bfe.pdf
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
16
61
2017
02
19
همسویی نظریهی کارکرد صحیح با موضع ضدشکاکانه غزالی در تکیه بر خداباوری
53
80
FA
علی
فتح طاهری
دانشیار دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) قزوین
fathtaheri@hum.ikiu.ac.ir
سیدمسعود
سیف
دانشیار دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) قزوین dr_sayf2003@yahoo.com
dr_sayf2003@yahoo.com
مهدی
سلیمانی خورموجی
دانشجوی دکتری دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره) قزوین
soleimani.um88@gmail.com
10.22099/jrt.2017.4008
<strong>به نظر میرسد اتکایِ غزالی بر خداباوری، جهت خروج از شکاکیت، میتواند یکی از طرق محتمل در مواجهه با مسائلی باشد که بهطورسنتی با ماهیت معرفت گره خوردهاند. ما پس از بازنویسی موضع غزالی، درمجموع، دو گزینه را برای تفسیر موضع وی ارائه خواهیم داد. در همان ابتدای مقاله، گزینه اول رد میشود. برای دفاع از گزینهی دوم، بهطورمفصل به واکاوی وضع معرفتی خویش در قبال باورهای ناظر به جهان خارج خواهیم پرداخت. این واکاوی نشان خواهد داد که برای رهایی از چنبرهی شکاکیت، معرفتشناسان همیشه ناگزیر بودهاند میان سه جفتجریانِ متخاصم «ایدئالیسم، رئالیسم»، «درونگرایی، برونگرایی» و «وظیفهگرایی، اعتمادگرایی»، یکی از دو سوی جریان را بر دیگری ترجیح دهند. همچنین نمایان خواهد شد که چرا نوع خاصی از اعتمادگرایی (نظریهی کارکرد صحیح) در قبال شکاک، ازموضع امیدوارکنندهتری برخوردار است. نکتهی تعیینکنندهی بحث آنجایی است که درمییابیم تنها در زمینهای خداباورانه میتوان بهنحو درخوری بر نظریهی کارکرد صحیح تکیه کرد. در پایان نیز ضمن پاسخ به دو انتقاد جدی از سوی وحید و بونجور، نشان خواهیم داد که چرا معتقدیم این نظریه با موضع خداباورانه غزالی همسوست. </strong>
۱- ایدئالیسم-رئالیسم,۲- درونگرایی-برونگرایی,۳- وظیفهگرایی-اعتمادگرایی,۴- کارکرد صحیح,۵- خداباوری,6- غزالی
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4008.html
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4008_7a49c99d78f2f69199a890caae4d27c5.pdf
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
16
61
2017
02
19
قلمرو شناخت عقل نظری و محدودیتهای آن ازنظر دکارت و ملاصدرا
81
106
FA
مینا
مهدیزاده
کارشناس ارشد دانشگاه اصفهان
mehdizadeh6886@yahoo.com
علی
کرباسیزاده اصفهانی
دانشیار دانشگاه اصفهان
alikarbasi@ymail.com
10.22099/jrt.2017.4009
<strong>مقایسهی قلمروی شناخت عقل نظری و محدودیتهای آن در سه بخش، صورت گرفته است. اول، ثابت و ازلیبودن یا مخلوق و مجعولبودن اصول و احکام عقلی که بهنظر ملاصدرا، اصول عقلی فینفسه ثابت و ازلی هستند، اما ازنظر دکارت، این اصول، مخلوق و تحتارادهی خداوند هستند. دوم، محدودیت عقل در شناخت خداوند که ازنظر ملاصدرا، درک مفهومی عقلی و مابهازائی از خداوند نمیتوان داشت. وی راه حقیقی شناخت خداوند را شهود میداند، اما بهنظر دکارت، مفهوم خداوند واضحترین و متمایزترین مفهوم ذهنی است، هرچند درک احاطی به آن ممکن نیست. سوم، پژوهش دربارهی اموری که پیشزمینهی بروز خطا و درنتیجه، ایجاد محدودیت در شناخت عقل هستند، ازجمله اشتغال به امور محسوس و هوای نفس، پیشداوری و تقلید و لزوم بهکارگیری روش علمی صحیح در درک حقایق. </strong>
۱- دکارت,۲- ملاصدرا,۳- عقل نظری,۴- محدودیت شناخت خدا,۵- خطای عقل
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4009.html
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4009_eac1ab27492c7211b7f56f57ee56ce2e.pdf
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
16
61
2017
02
19
بررسی انتقادی رویکرد تفسیری در مطالعهی دین: نقد نظریات کلیفورد گیرتز درباب دین با تکیه بر آرای مرتضی مطهری
107
130
FA
حسین
مهربانیفر
دانشجوی دکتری فرهنگ و ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع)
mehrabanifar@mihanmail.ir
10.22099/jrt.2017.4011
<strong>د</strong><strong>ی</strong><strong>ن به</strong><strong></strong><strong>منزله</strong><strong></strong><strong>ی ی</strong><strong>ک</strong><strong>ی</strong><strong> از ارکان زندگ</strong><strong>ی</strong><strong> انسان، مورد</strong><strong></strong><strong>مطالعه</strong><strong></strong><strong>ی</strong><strong> رو</strong><strong>ی</strong><strong>کردها</strong><strong>ی</strong><strong> مختلف علوم انسان</strong><strong>ی</strong><strong> و اجتماع</strong><strong>ی</strong><strong> ازمنظر درون</strong><strong></strong><strong>د</strong><strong>ی</strong><strong>ن</strong><strong>ی </strong><strong>و برون</strong><strong></strong><strong>د</strong><strong>ی</strong><strong>ن</strong><strong>ی </strong><strong>قرار</strong><strong> گرفته</strong><strong> است</strong><strong>. </strong><strong>تفس</strong><strong>ی</strong><strong>رگرا</strong><strong>یی</strong><strong> با جهت</strong><strong></strong><strong>گ</strong><strong>ی</strong><strong>ر</strong><strong>ی </strong><strong>برون</strong><strong></strong><strong>د</strong><strong>ی</strong><strong>ن</strong><strong>ی</strong><strong>، از</strong><strong></strong><strong>جمله</strong><strong>فراگ</strong><strong>ی</strong><strong>رتر</strong><strong>ی</strong><strong>ن ا</strong><strong>ی</strong><strong>ن رو</strong><strong>ی</strong><strong>کردهاست که کل</strong><strong>ی</strong><strong>فورد</strong><strong>گ</strong><strong>ی</strong><strong>رتز</strong><strong> را م</strong><strong>ی</strong><strong></strong><strong>توان</strong><strong> ی</strong><strong>ک</strong><strong>ی</strong><strong> از</strong><strong></strong><strong>اند</strong><strong>ی</strong><strong>شمندان برجسته</strong><strong></strong><strong>ی</strong><strong> آن به</strong><strong></strong><strong>شمار آورد؛ و</strong><strong>ی </strong><strong>انسان</strong><strong></strong><strong>شناس</strong><strong>ی</strong><strong> است</strong><strong> که با رو</strong><strong>ی</strong><strong>کرد تفس</strong><strong>ی</strong><strong>رگرا</strong><strong>ی</strong><strong>انه</strong><strong> و گرا</strong><strong>ی</strong><strong>ش نمادگرا به مطالعه</strong><strong></strong><strong>ی</strong><strong> د</strong><strong>ی</strong><strong>ن در جوامع مختلف پرداخته است</strong><strong>. </strong><strong>از</strong><strong></strong><strong>د</strong><strong>ی</strong><strong>گر</strong><strong></strong><strong>سو، مرتض</strong><strong>ی</strong><strong> مطهر</strong><strong>ی</strong><strong> به</strong><strong></strong><strong>منزله</strong><strong></strong><strong>ی</strong><strong></strong><strong>اند</strong><strong>ی</strong><strong>شمند اله</strong><strong>ی</strong><strong> و اجتماع</strong><strong>ی</strong><strong> معاصر، زوا</strong><strong>ی</strong><strong>ا</strong><strong>ی</strong><strong> ا</strong><strong>ی</strong><strong>ن مهم را با نگرش توح</strong><strong>ی</strong><strong>د</strong><strong>ی</strong><strong> و درون</strong><strong></strong><strong>د</strong><strong>ی</strong><strong>ن</strong><strong>ی </strong><strong>مورد</strong><strong>تحل</strong><strong>ی</strong><strong>ل و بررس</strong><strong>ی</strong><strong> قرار داده است</strong><strong>. </strong><strong>در ا</strong><strong>ی</strong><strong>ن پژوهش، تلاش شده تا ضمن مقا</strong><strong>ی</strong><strong>سه</strong><strong></strong><strong>ی</strong><strong> آراء ا</strong><strong>ی</strong><strong>ن </strong><strong></strong><strong>اند</strong><strong>ی</strong><strong>شمند توح</strong><strong>ی</strong><strong>دگرا</strong><strong>با نظرات کل</strong><strong>ی</strong><strong>فورد</strong><strong>گ</strong><strong>ی</strong><strong>رتز</strong><strong> درباب د</strong><strong>ی</strong><strong>ن، با بهره</strong><strong></strong><strong>گ</strong><strong>ی</strong><strong>ر</strong><strong>ی</strong><strong> از دستگاه نظر</strong><strong>ی</strong><strong> مطهر</strong><strong>ی</strong><strong>، رو</strong><strong>ی</strong><strong>کرد تفس</strong><strong>ی</strong><strong>رگرا</strong><strong>یی </strong><strong>گ</strong><strong>ی</strong><strong>رتز</strong><strong>مورد</strong><strong>نقد</strong><strong> و ارز</strong><strong>ی</strong><strong>اب</strong><strong>ی</strong><strong> قرار گ</strong><strong>ی</strong><strong>رد</strong><strong>. </strong><strong>واکاو</strong><strong>ی</strong><strong> و مقا</strong><strong>ی</strong><strong>سه</strong><strong></strong><strong>ی</strong><strong> نظرات ا</strong><strong>ی</strong><strong>ن دو</strong><strong></strong><strong>اند</strong><strong>ی</strong><strong>شمند، ما را به ا</strong><strong>ی</strong><strong>ن نت</strong><strong>ی</strong><strong>جه رساند که</strong><strong>«</strong><strong>نسب</strong><strong>ی</strong><strong></strong><strong>گرا</strong><strong>یی</strong><strong>»، «فروکاستن تعر</strong><strong>ی</strong><strong>ف د</strong><strong>ی</strong><strong>ن به مجموعه</strong><strong></strong><strong>ا</strong><strong>ی</strong><strong> از نمادها»، «ب</strong><strong>ی</strong><strong></strong><strong>توجه</strong><strong>ی </strong><strong>به منشأ وح</strong><strong>ی</strong><strong>ان</strong><strong>ی</strong><strong> د</strong><strong>ی</strong><strong>ن» و... ازجمله مهم</strong><strong></strong><strong>تر</strong><strong>ی</strong><strong>ن</strong><strong>نقدها</strong><strong>یی</strong><strong> است که م</strong><strong>ی</strong><strong></strong><strong>توان</strong><strong> ازمنظر مطهر</strong><strong>ی</strong><strong> به رو</strong><strong>ی</strong><strong>کرد تفس</strong><strong>ی</strong><strong>رگرا</strong><strong>یی </strong><strong>گ</strong><strong>ی</strong><strong>رتز</strong><strong> وارد نمود</strong><strong>. </strong>
1- دین,2- تفسیرگرایی,3- گیرتز,4- مطهری
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4011.html
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4011_8bdb6f9e601f00dcf8a859fd53bc5868.pdf
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
16
61
2017
02
19
فعل الهی غیرمداخلهگرایانه و نظریهی علیت نوصدرایی
131
144
FA
ابوتراب
یغمایی
استادیار فلسفه دانشگاه شهید بهشتی
a_yaghmaie@sbu.ac.ir
10.22099/jrt.2017.4010
<strong>واقعگرایان نسبت به قوانین طبیعت و فعل الهی خاص با این مسأله روبهرو هستند که خداوند چگونه در رویدادن رخدادهای طبیعی که از قوانین طبیعت حاصل میشوند، نقش علی دارد. در پاسخ به این مسأله، مدافعان نظریهی فعل الهی غیرمداخلهگرایانه استدلال میکنند که خداوند در پدیدآمدن رخدادهای طبیعی نقش علی دارد، اما فاعلیت وی مستلزم نقض قوانین طبیعت نیست. ازسویدیگر و در الهیات نوصدرایی، درحالیکه علل طبیعی نقش اعدادی دارند، خداوند علّت ایجادی است. در این مقاله، استدلال خواهد شد که نظریهی علی نوصدراییان ضمن توضیح چگونگی نقش علی خداوند در جهان طبیعی، وجود قوانین طبیعت را محترم میشمارد و بنابراین، نظریهای غیرمداخلهگرایانه از فعل الهی است. درنتیجه، اگر نظریههای فیزیک معاصر نظریهی فعل الهی غیرمداخلهگرایانه را تأیید کنند، نظریهی علی نوصدراییان را نیز تأیید میکنند. </strong>
۱- فعل الهی غیرمداخلهگرایانه,۲- مکانیک کوانتومی,۳- نظریهی علیت نوصدرایی,۴- علّت اعدادی,۵- علّت ایجادی
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4010.html
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_4010_60060769b7cfb69b57884a33e0bcace1.pdf