ORIGINAL_ARTICLE
بررسی کارکرد هوش مصنوعی ضعیف در اقسام علم و آگاهی با توجه به مبانی معرفتشناسی صدراییان
با ظهور و پیشرفت رایانهها در طی بیش از نیمقرن گذشته، همواره این پرسش که رایانهها، بهمثابهی ابزار تحقق هوشمصنوعی ضعیف، تا چه حد میتوانند واجد خصوصیات ذهن بشر شوند، جایگاه ویژهای داشته است. در این میان، مقایسهی کارکرد ذهن انسان و رایانه برای یافتن پاسخ این مسأله ضروری است. ما در این پژوهش، درصدد بودهایم تا با توجه به مبانی معرفتشناسی صدرائیان، به این پرسش پاسخ دهیم. ازاینرو در مرحلهی نخست، اقسام علم از دیدگاه صدرائیان را بررسی و تدقیق نمودهایم و نشان دادهایم با این مبانی، رایانه در هیچکدام از اقسامِ علم و آگاهی، دارای عینیت کارکرد با انسان نیست. سپس با توجه به ویژگیهای تبیینشده از هرکدام از اقسام علم، کارکرد رایانه در آن قسم را بهصورت مجزا تحلیل کردهایم. در نهایت، چنین نتیجهگیری نمودهایم که هوشمصنوعی ضعیف در مطلق علم و آگاهی، دارای «کارکرد ناقص» است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_3161_d9e9e21a866ca2fdebd7caf5e70565f7.pdf
2015-08-23
1
26
10.22099/jrt.2015.3161
1- هوشمصنوعی
2- رایانه
3- کارکرد
4- معرفتشناسی
5- صدرائیان
حسین
مطلبی کربکندی
1
دانشجوی دکتری کلام دانشگاه قم
AUTHOR
محمد
بنیانی
m.bonyani@ gmail.com
2
استادیار دانشگاه شیراز
AUTHOR
1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1389)، قواعد کلی فلسفی در فلسفهی اسلامی، ج1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
1
2. ابن سهلان ساوجی، عمر، (1992م)، البصائر النصیریه فی علم المنطق، تعلیقه و شرح امام محمد عبده، بیروت: دارالفکر.
2
3. امید، مسعود، (1380)، «تقسیمبندی معقولات یا مفاهیم کلی و اوصاف آنها نزد فیلسوفان مسلمان»، معرفت، شمارهی 42، صص: 50 - 57.
3
4. آملی، محمدتقی، (1374)، درر الفوائد، ج1، قم: مؤسسه دارالتفسیر.
4
5. جرجانی، علی بن محمد، (1407ق)، التعریفات، تصحیح: عبدالرحمن عمیره، بیروت: عالم الکتب.
5
6. جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم، ج4، قم: مرکز نشر اسراء.
6
7. خسرو پناه، عبدالحسین و پناهی آزاد، حسن، (1389)، هستی شناسی معرفت، تهران: امیرکبیر.
7
8. خواجه نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد، (1361)، أساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
8
9. دریفوس، هیوبرت و دریفوس، استورارت، (1386)، «ساختن ذهن در مقابل مدلسازی مغز: هوشمصنوعی در مقطع انشعاب»، ذهن، مترجم: محمدرضا طهماسبی، شمارهی 32، صص: 115 - 148.
9
10. سبزواری، هادی، (1390)، شرح المنظومه فی المنطق و الحکمه، تصحیح محسن بیدارفر، ج 1، قم: بیدار.
10
11. سرل، جان.آر، (1388)، ذهن، مغز و علم، ترجمه و تحشیه امیر دیوانی، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
11
12. شیروانی، علی، (1387)، شرح مصطلحات فلسفی بدایه الحکمه و نهایه الحکمه، قم: بوستان کتاب.
12
13. طباطبائی، سید محمد حسین، (1389)، بدایه الحکمه، ترجمۀ علی شیروانی، قم: دارالعلم.
13
14. ــــــــــــــــــــــــــــــ، (بیتا)، نهایه الحکمه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
14
15. ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، اصول فلسفهی رئالیسم، به کوشش هادی خسروشاهی، قم: بوستانکتاب.
15
16. عبودیت، عبدالرسول، (1387)، درآمدی به نظام حکمت صدرائی، تهران: سمت.
16
17. علامه حلی، حسنبنیوسف، (1379)، الاسرار الخفیه فی العلوم العقلیه، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
17
18. فنائی اشکوری، محمد، (1387)، معقول ثانی: تحلیلی از انواع مفاهیم کلی در فلسفهی اسلامی و غربی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
18
19. فیاضی، غلامرضا، (1383)، تعلیقه بر نهایه الحکمه، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
19
20. کرجی، علی، (1388)، اصطلاحات فلسفی و تفاوت آن ها با یکدیگر، قم: بوستان کتاب.
20
21. لاهیجی، عبد الرزاق، (1372)، گوهر مراد، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
21
22. مصباح یزدی، محمدتقی، (1388)، آموزش فلسفه، ج1، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
22
23. مطهری، مرتضی، (1390)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج10، قم: صدرا.
23
24. ــــــــــــــــ، (1390)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج6، قم: صدرا.
24
25. ــــــــــــــــ، (1390)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج9، قم: صدرا.
25
26. مظفر، محمدرضا، (1387)، منطق، ترجمه و اضافات علی شیروانی، قم: دارالعلم.
26
27. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، (1981م)، الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه، ج3، بیروت: دار احیاء التراث.
27
28. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1360)، الشواهد الربوبیه فى المناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق سید جلالالدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
28
29. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1361)، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنی، تهران: انتشارات مولی.
29
30. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1380)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلالالدین آشتیانی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
30
31. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1378)، رساله فی الحدوث، مصحح: حسین موسویان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
31
32. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1375)، مجموعه رسائل فلسفى صدر المتالهین، تحقیق و تصحیح از حامد ناجى اصفهانی، تهران: انتشارات حکمت.
32
33. نگری، احمد، (1395ق)، موسوعه مصطلحات جامع العلوم (ملقب به دستور العلماء)، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
33
34. واعظ جوادی آملی، مرتضی، (1388)، «معقولات ثانی در اندیشه حکما»، اسراء، شماره 2، صص: 65 - 94.
34
35. هویت، پاول، ساچوکی، جان، هویت، لسلی، (1386)، علم فیزیک مفهومی، ج1، ترجمهی علی رضوانی فر، تهران: کانون فرهنگی آموزش.
35
36. Horgan, Terence, (2006), "Connectionism", in: Borchert, Donald, Encyclopedia of Philosophy, Volume2, Second Edition, Detroit: Thomson Gale.
36
37. Lowe, Edward Jonathan, (2004), An Introduction to the Philosophy of Mind, Cambridge: University of Cambridge.
37
38. Ravenscroft, Ian, (2005), Philosophy of Mind-a Beginner's Guide, New York: Oxford University Press.
38
ORIGINAL_ARTICLE
اثبات وقوع معجزات از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی و ریچارد سویین برن
یکی از چالش برانگیزترین مباحث مربوط به معجزه، بحث اثبات وقوع معجزات است. قاضی عبدالجبار با استفاده از روشهایی همچون تواتر و اجماع و همچنین پردازش نظریهای به نام «حال» در صدد اثبات این است که ما میتوانیم نسبت به وقوع معجزات علم بدیهی و اکتسابی یقینی پیدا کنیم و وقایع تاریخیای مانند معجزات با روشهایی مانند «حال» قابل اثبات هستند. سویین برن نیز در پاسخ به اشکالات هیوم و فلو، چهار ابزار خـاطرات واضح خودمان، شهادت و گواهی دیگران درباره تجارب گذشتهاشان،آثـار فیزیکی و فهم کنونی ما از اینکه چه چیزهایی طبیعتاً غیرممکن و یا غیرمحتمل هستند را برای پی بردن به وقوع معجزات مطرح میکند و نشان میدهد گزارههای تاریخی به مانند گزارههای علمی آزمونپذیر هستند و اصولی برای این امر ارائه میکند که بسیار شبیه مباحث اجماع عبدالجبار میباشد. در مجموع شباهت آرای این دو متفکر ما را به میراث غنی و همچنان ناشناخته کلام اسلامی رهنمون میسازد.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_3171_da61005d1e194ebe769d9245dec394fc.pdf
2015-08-23
27
48
10.22099/jrt.2015.3171
: 1. اسلام
2. مسیحیت
3. وقوع معجزه
4. قاضی عبدالجبار
5. سویین برن
عباس
دهقانی نژاد
1
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس
AUTHOR
محمد
سعیدی مهر
2
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
1. ابن سینا، (1375)، الاشارات و التنبیهات، ج3، قم: دارالبلاغه.
1
2. احمدی، محمد امین، (1378)، تناقضنما یا غیبنمون، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
2
3. عبدالجبار، قاضی ابوالحسن اسدآبادی، (1966)، تثبیت الدلائل نبوة نبینا محمد(ص)، تحقیق دکتر عبدالکریم عثمان، جلد 1، بیروت: دارالعربیه.
3
4. عبدالجبار، قاضی ابوالحسن اسدآبادی، (بی تا)، المغنی فی ابواب التوحید والعدل، ج 15، 16 و 17، مصر: بینا.
4
5. هدایتپناه، محمدرضا، (1382)، «روششناسی تاریخی قاضی عبدالجبار معتزلی»، فصلنامهی پژوهش و حوزه، سال 4، ش 13 و 14، صص: 174 - 195.
5
6. Swinburne, Richard, (2005), Faith and Reason, Second Edition, New York: Oxford University Press.
6
7._______________, (1970), The Concept of Miracle, London and Basingstoke: Macmillan ST Martin's Press.
7
8._______________, (2003), The Resurrection of God Incarnate, New York: Oxford University Press.
8
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل عدالت طبیعی متغیر چون مبنای اعتبار هنجار حقوقی در حقوق اسلامی با تأکید بر آرای شهید مطهری و علامه طباطبایی
اندیشهی عدالت طبیعی تغییرپذیر یا با محتوای متغیّر حکایت از تعامل متافیزیک و واقعیت و نشان از عبور از اندیشهی حقوق طبیعی کسانی چون کانت و لاک دارد و در حقوق غرب متأثّر از رویکردهای جامعهشناختی و به طور کلّی اندیشههای واقعگرایانه شکل گرفته است. دیدگاههای جامعهشناختی به حقوقْ میانهای با حقوق طبیعی و اندیشهی عدالت طبیعی ندارند. با این حال، در تعدیل حقوق طبیعی کانتی که محتوایی مطلق و تغییرناپذیر دارد، سوق به سمت حقوق طبیعی و عدالت طبیعی متغیر مؤثر بودهاند. در حقوق اسلامی، اصل عدالت طبیعی و محتوای آن، یعنی قوانین طبیعی و حقوق طبیعی، حتّی با همان ماهیت متافیزیکی محض، محل مناقشه است و پذیرش آن به منزلهی معیار سنجش اعتبار ارادهی تشریعی محل تردید است؛ چراکه معنایی جز ارتقای جایگاه عقل از منبع قاعدهی حقوقی به مبنای قاعدهی حقوقی نداشته، میتواند نوعی کثرتگرایی حقوقی در مبنای الزامآوری قاعدهی حقوقی و تعارض بین مبناهای الزامآوری را نتیجه دهد. با این حال، به نظر میرسد نظریهی اعتباریات علّامه طباطبایی که استاد مطهری به نتایج عملی آن با تردید مینگرد، همسو با اندیشهی عدالت طبیعی متغیّر است؛ عدالتی که میتواند روند و مکانیسمهایِ انعطافپذیرِ ایجاد قاعدهی حقوقی و بهطور کلّی نظام حقوقی را نتیجه دهد.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_3172_0a5b5879f9dcb412e00e3d7d3b15922d.pdf
2015-08-23
49
74
10.22099/jrt.2015.3172
۱- عدالت طبیعی تغییرپذیر
۲- قانون طبیعی
۳- اعتبار حقوقی
۴- مطهری
۵- علامه طباطبایی
مهدی
شهابی
shahabi880@yahoo.fr
1
استادیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان
AUTHOR
1.ارسطو، (1356)، اخلاق نیکوماخس، ترجمهی سیدابوالقاسم پورحسینی، جلد اول، تهران: دانشگاه
1
تهران.
2
۲. ــــــ، (1364)، سیاست، ترجمهی حمید عنایت، چاپ چهارم، تهران: سپهر.
3
۳.امیدی، جلیل، (1381)، «مصلحت از نظر اهل سنت»، مجلهی راهبرد، شمارهی 26، صص: 51 - 69.
4
۴. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1368)، تاریخ معتزله؛ فلسفهی فرهنگ اسلام، تهران: کتابخانهی گنج دانش.
5
۵. جوادی آملی، عبدالله، (1391)، منزلت عقل در هندسهی معرفت دینی، چاپ ششم، قم: اسراء.
6
۶. جوادی، محسن، (1383)، «توجیه جاودانگی اصول اخلاقی بر مبنای نظریهی اعتباریات از دیدگاه شهید مطهری»، قبسات، شمارهی 30 - 31، صص: 53 - 68.
7
۷. الحکیم، السید محمدتقی، (1979)، الأصول العامه للفقه المقارن، الطبعه الثانیه، قم: آل البیت.
8
۸. ربانی گلپایگانی، علی، (1375)، «حسن و قبح افعال از دیدگاه علامه طباطبایی»، کیهان اندیشه، شمارهی 68، صص: 74 - 88.
9
۹. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شمارهی 69، صص: 125 - 144.
10
۱۰. سروش، عبد الکریم، (1360)، دانش و ارزش؛ پژوهشی در ارتباط علم و اخلاق، چاپ هفتم، تهران: یاران.
11
۱۱. ــــــــــــــــــ، (1375)، تفرّج صنع؛ گفتارهایی در اخلاق و صنعت و علم انسانی، چاپ چهارم، تهران: صراط.
12
۱۲. المالکی الشاطبی، ابواسحاق، (بیتا)، الإعتصام، الجزء الثانی، قاهره: المکتبه التجاریه الکبری.
13
۱۳. الشافعی، محمدبنادریس، (بیتا)، رساله فی علم أصول الفقه.
14
۱۴. صالحپور، جهانگیر، (1378)، «امام خمینی؛ فقیه دوران گذار؛ از فقه جواهری تا فقه المصلحه»، کیان، شمارهی 46، صص: 26 - 37.
15
۱۵. صرامی، سیفالله، (1380)، احکام حکومتی و مصلحت، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
16
۱۶. طاهری، سیدصدرالدین، (1385)، «بررسی انتقادی نظریهی علامه طباطبایی پیرامون حسن و قبح اخلاقی»، مجلهی دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، شمارهی 46، صص: 1 - 18.
17
۱۷. طباطبایی، علامه السید محمدحسین، (1390ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، الجزء الخامس و الثالث، الطبعه الثانیه، بیروت: الأعلمی.
18
۱۸. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (بیتا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
19
۱۹. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (بیتا)، حاشیه الکفایه، جلد دوم، تهران: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
20
۲۰. عبدالرحمن بن خلدون، (1369)، مقدمهی ابنخلدون، ترجمهی پروین گنابادی، جلد اول، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
21
۲۱. علیدوست، ابوالقاسم، (1388)، فقه و مصلحت، قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشهی اسلامی.
22
۲۲. عمید زنجانی، عباسعلی، (1386)، قواعد فقه، بخش حقوق عمومی، جلد سوم، تهران: سمت.
23
۲۳. الغزالی، ابوحامد، (1413)، المستصفی من علم الأصول، بتحقیق حمزه بن زهیر حافظ، الجزء الثانی، المدینه المنوره: المدینه المنوره.
24
۲۴. فیروزجایی، رمضان، (1383)، «عقلانیت در نظر علامه طباطبایی (ره)»، مجلهی ذهن، شمارهی 17، صص: 65 - 80.
25
۲۵. قاضی عبدالجبار بن أحمد، (1416)، شرح الأصول الخمسه، بتحقیق عبدالکریم عثمان، الطبعه الثالثه، مصر: مکتبه الوهبه.
26
۲۶. کاتوزیان، ناصر، (1380)، فلسفهی حقوق، جلد اول، چاپ دوم، تهران: انتشار.
27
۲۷. محمدی، ابوالحسن، (1351)، «قاعدهی استحسان»، مجلهی دانشکدهی حقوق و علوم سیاسی، شمارهی 12، صص: 85 - 96.
28
۲۸. مطهری، مرتضی، (1357)، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ هشتم، تهران: صدرا.
29
۲۹. ــــــــــــــــ، (1368)، مجموعهی آثار استاد شهید مطهری، جلد اول، تهران: صدرا.
30
۳۰. ـــــــــــــــ، (1370)، اسلام و مقتضیات زمان، جلد دوم، تهران: صدرا.
31
۳۱. ــــــــــــــــ، (1374)، اسلام و مقتضیات زمان، جلد اول، چاپ یازدهم، تهران: صدرا.
32
۳۲. ــــــــــــــــ، (1375)، بیست گفتار، چاپ یازدهم، تهران: صدرا.
33
۳۳. ــــــــــــــــ، (1363)، نقدی بر مارکسیسم، تهران: صدرا.
34
۳۴. ــــــــــــــــ، (1381)، یادداشتهای استاد مطهری، جلد سوم، چاپ دوم، تهران: صدرا.
35
35. Alf. Ross, (1958), On Law and Justice, London: Stevens.
36
36. Ben Achour, Yadh, (2004), L’idée de justice naturelle dans la pensée juridique sunnite, In. Mélanges en l’honneur du doyen Sadok Belaïd, C. P. U. Pp. 159-189.
37
37. Bentham, Jeremy, (1988), Principes de législation et d’économie politique, Paris: Guillaumin.
38
38. Dabin, Jean, (2007), Le droit subjectif, Paris: Dalloz, 2e édition.
39
39. Del Vecchio, Georges, (1936), Leçons de philosophie du droit. Trad. Fr par J. Alexis D`Aynac. Paris: Sirey.
40
40. Fasso, Guido, (1976), Histoire de la philosophie du droit, XIXe et XXe siècle, traduit de l’italien par Catherine Rouffet. Paris : L. G. D. J.
41
41. Finnis, John, Aquinas, (1998), Moral, Political and Legal theory, founders of modern political and social thought, new York: Oxford university press.
42
42. Hayek. Friedrich Von, (1985), Droit, législation et liberté. Traduit en français par Raoul Audouin. PUF. 2e édition, T. I. règles et ordre.
43
43. Malaurie (Ph), Morvan (P), (2009), Introduction générale, Paris : Défrénois, 3e édition
44
44. Montesquieu, (1995), De l'esprit des lois, Paris: Gallimard, T. II.
45
45. Ripert. Georges, (1994), La règle morale dans les obligations civiles, Paris: L.G.D.J. Réimpression de 4e édition.
46
46. Roubier, Paul, (2005), Théorie générale du droit, Histoires des doctrines juridiques et philosophie des valeurs sociales, Paris, Dalloz, 2e édition, Avec préface de David Deroussin.
47
47. Villey, Michel, (2006), La formation de la pensée juridique moderne, Paris: Quadrige/PUF, 1e édition.
48
ORIGINAL_ARTICLE
ساحت وحیانی دین از منظر سنتگرایان و نواندیشان دینی معاصر ایران
منظور از ساحت وحیانی دین، مجموعه ویژگیهایی است که دین در بدو شکلگیری کسب میکند. این ساحت به طور معمول، شامل اموری همچون مبانی ایمانی، متون مقدس، سنت بنیانگذار، تعالیم و مناسکاولیه میشود. اندیشمندان روزگار ما مبتنی بر خاستگاههای فکری خود، طیف وسیعی از دیدگاهها را نسبت به این امور دارند، به گونهای که در یک سر طیف، دین وحیانیْکامل، معصوم، خدشهناپذیر و ابدی انگاشته میشود و در سر دیگر، به عکس، انسانی، زمانی و قبضوبسطپذیر در نظر گرفته میشود. ساحت وحیانی دینْ شالوده و نظام یک دین را پایهریزی میکند؛ در نظر سنتگرایان، این ساحت از دین، الاهی، مقدس و مقدّر است و ریشه در عالم جبروت، یعنی در مبدأ و رجعتگاه آخرتشناسانهی دین دارد. اما نواندیشان دینی اکثراً ویژگیهای بشری را به این ساحت نسبت میدهند و آن را بهمنزلهی نهال دین تلقی میکنند که نگرش بنیانگذار دین به جهان را مینمایاند و پس از او رشد و تکامل مییابد. در ادامه، به تطبیق مؤلفههای مهم این دیدگاهها پرداخته، اختلافها و شباهتهای آنها را فهرست میکنیم.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_3175_fa5c3bef1c6eb0d27cb8ea22b49c1af4.pdf
2015-08-23
75
92
10.22099/jrt.2015.3175
1- سنتگرایی
2- نواندیشی دینی
3- دین وحیانی
4- تجربهی دینی
5- ذاتی و عرضی دین
علیرضا
فرهنگ قهفرخی
1
دانشجوی دکترای پژوهشکده دانشگاه ادیان و مذاهب
LEAD_AUTHOR
احسان
قدرتاللهی
2
استادیار دانشگاه کاشان
AUTHOR
سغیذ
بیتای نطلق
3
دانشیار دانشگاه اصفهان
AUTHOR
1. اُلدمِدو، کِنِت، (1389)، سنتگرایی، دین در پرتو فلسفهی جاویدان، مترجم: رضا کورنگ بهشتی، تهران: نشر حکمت.
1
2. سروش، عبدالکریم، (1385)، بسط تجربهی نبوی، تهران: مؤسسهی فرهنگی صراط.
2
3. شریفی، عباس، (1388)، شریعت و عقلانیت، تهران: نشر گام نو.
3
4. شوان، فریتهوف، (1368)، آشنایی با اسلام، مترجم: همایون عریضی، تهران: انتشارات توسن.
4
5. ـــــــــــــــ ، (1383)، اسلام و حکمت خالده، مترجم: فروزان راسخی، تهران: انتشارات هرمس.
5
6. شوان، فریتهوف، (1388)، منطق و تعالی، مترجم: حسین خندق آبادی، تهران: نشر نگاه معاصر.
6
7. گنون، رنه، (1384)، سیطرهی کمیت و علایم آخر زمان، مترجم: علیمحمد کاردان، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
7
8. مجتهدشبستری، محمد، (1390)، نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران: انتشارات طرحنو.
8
9. ملکیان، مصطفی، (1381)، راهی به رهایی، تهران: نشر نگاه معاصر.
9
10. ـــــــــــــ، (1386)، مشتاقی و مهجوری، تهران: نشر نگاه معاصر.
10
11. نصر، سید حسین، (1379)، نیاز به علم مقدس، تهران: مؤسسهی فرهنگی طه.
11
12. هاشمی، محمد منصور، (1387)، دیناندیشان متجدد، تهران: انتشارات کویر.
12
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیرپذیری ملاصدرا از اثولوجیا و حکمت عتیقیه در اثبات مراتب عقل
تأمل و تحقیق در آثار صدرالمتألهین شیرازی نشان میدهد قرآن و روایات و نیز کتب فلاسفه و حکیمان پیش از او، که صرفاً عقلی بوده، بنمایهای اشراقی دارند، اصلیترین منابع فکری و نظری او را تشکیل میدهند. بنابراین صدرا یکی از اندیشمندان بزرگ در تألیف میان وحی و عقل است. این تألیفْ حکمتی به وجود آورده است که ملاصدرا مایل است آن را «حکمت عتیقه» یا «حکمت عتیقیه» بنامد. در میان منابع عقلی او، کتاب تاسوعات (معرفة الربوبیه) جایگاه ویژهای دارد. ملاصدرا در آثار خود، در تمامی مواردی که به صاحبِ معرفة الربوبیه اشاره میکند، حکمت او را عتیقیه مینامد. این اعتماد و اعتقاد صدرا به صاحب تاسوعات چنان بالاست که به سختی میتوان تشخیص داد این وحی است که به کمک عقل تبیین و اثبات میشود یا عقل است که به تأیید حکم وحی میرسد. این مقاله بهتفصیل این معنا را بهویژه با اتکا و استناد به شواهد الربوبیه، که بیشترین ارجاعات صدرا به تاسوعات در این اثر اوست، مورد تحقیق و بررسی قرار داده است. نکتهی مهم دیگری که در این مقاله بدان پرداخته شده رسالهی منسوب به فرفوریوس با عنوان «اتحاد عاقل و معقول» است که مبنای نقد ابنسینا قرار گرفته است. همچنین به این پرسش میپردازیم که آیا با توجه به اینکه در تمدن اسلامی، دو ترجمه از اندیشههای فلوطین با دو عنوان در دسترس بوده است، آیا این خود سبب اشتباهِ تاریخی در انتساب تاسوعات به ارسطو شده است یا خیر؟ نگارنده در این باب، نظریهای دارد که در متن، تفصیل یافته است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_3176_3029a192a61531c99bc8556dda58beb6.pdf
2015-08-23
93
112
10.22099/jrt.2015.3176
1. ملاصدرا
2. اثولوجیا
3. حکمت عتیقیه
4. وحی
5. عقل
حسن
بلخاری قهی
1
دانشیار دانشگاه تهران
AUTHOR
قرآن کریم، (1390)، ، تهران: حُسنافرا.
1
ابنسینا، (1363)، الشفاء طبیعیات، قم: کتابخانه مرعشی نجفی.
2
حسن زاده آملی، حسن، (1417 ق)، النفس من کتاب الشفاء، قم: مکتب الاعلام الاسلامی مرکز النشر.
3
صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، (1360)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه (با مقدمه فارسی) با حواشی ملاهادی سبزواری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
4
ـــــــــــــــــــــ ، (1981 م)، الحکمه المتعالیه فی الأسفار العقلیه الأربعه، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم.
5
ــــــــــــــــــــ ، (1377)، رساله سه اصل، تصحیح دکتر سیدحسین نصر، به اهتمام محمد رضا جوزی، تهران: نشر روزنه، چاپ سوم.
6
ــــــــــــــــــــ ، (1381)، کسر أصنام الجاهلیه، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
7
ــــــــــــــــــــ ، (1366)، تفسیر القرآن الکریم (دوره هفت جلدی)، قم: نشر بیدار.
8
ــــــــــــــــــــ ، (1363)، مفاتیح الغیب، نشر وزارت فرهنگ و آموزش عالی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
9
ــــــــــــــــــــ ، (بیتا)، الحاشیه علی إلهیات الشفاء، قم: نشر بیدار.
10
ـــــــــــــــــــــ ، (1302 ه.ق)، مجموعه الرسائل التسعه، قم: نشر المکتبه المصطفوی.
11
ـــــــــــــــــــــ ، (1420 ه.ق)، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتالهین، تهران: نشر حکمت، چاپ دوم.
12
ـــــــــــــــــــــ ، (1375)، شواهد الربوبیه، ترجمه و شرح دکتر جواد مصلح، تهران: نشر سروش، چاپ دوم.
13
ـــــــــــــــــــــ ، (1391)، شواهد الربوبیه، با حواشی حکیم ملاهادی سبزواری، ترجمه علی بابایی، تهران: نشر مولی، چاپ دوم.
14
ـــــــــــــــــــــ ، (1360)، أسرار الآیات و أنوار البینات، تهران: ناشر انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی.
15
ــــــــــــــــــــ ، (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
16
ـــــــــــــــــــ ، (1378)، المظاهر الإلهیه فی أسرار العلوم الکمالیه، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
17
فلوطین، (1366)، مجموعه آثار فلوطین (تاسوعات یا اثولوجیا)، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: نشر شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
18
ORIGINAL_ARTICLE
معرفت فلسفی و ایمان از منظر شیخ شبستری
یکی از موضوعات اساسی در شناخت حقیقت ایمان، تبیین چگونگی علم و معرفتی است که شایستگی مبنا یا مقوّم بودن برای ایمان به خدا و سایر متعلَّقات ایمان دینی را دارا است. هدف این نوشتار بررسی نسبتِ میان معرفت فلسفی و ایمان و عدم کفایت این دو نوع معرفت در مقایسه با معرفت شهودی، در تحقق و کمال ایمان حقیقی از منظر شبستری است که با استناد به آثار او بهویژه منظومهی معروف گلشن راز، انجام میگیرد. در این پژوهش دلایل نارساییها و محدودیتهای معرفت فلسفی در ارائهی معرفتی تام و ایجابی از خدا، که مبنا یا مقوّم ایمانی شاهدانه به او است، و تفاوت میان معرفت بسیط و مرکّب، و مفهوم دقیق ایمان از منظر این عارف بررسی میشود. سپس ساحتهای فراسوی ایمان و کفر، یعنی منزل فنا و سکر و دلال، از منظر وی، مورد کنکاش قرار میگیرد. نتیجهای که از این بررسی به دست میآید، این است که ایمان حقیقی و شاهدانه، تنها از راه معرفت شهودی و طریقهی تصفیه و تزکیهی نفس امکانپذیر است و با سلوک در این طریقه است که عقل از شکوک و اوهام و خودخواهیها و شوائب خیال و وهم رها میشود.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_3177_3953a710b6105da2544cb0d348d637d1.pdf
2015-08-23
113
132
10.22099/jrt.2015.3177
1. معرفت فلسفی و معرفت شهودی
3. علم بسیط و مرکّب
4. ایمان
5. شیخ شبستری
نعمتاله
بدخشان
1
استادیار دانشگاه شیراز
AUTHOR
1. الهی اردبیلی، خواجه حسین، (1376)، شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
1
2. ترکه اصفهانی، صائنالدین علی، (1375)، شرح گلشن راز، تصحیح و تعلیق: کاظم دزفولیان، تهران: انتشارات آفرینش.
2
3. داعی شیرازی، شاه محمود، (1377)، نسائم گلشن (شرح گلشن راز)، به کوشش: پرویز عباسی داکانی، تهران: انتشارات الهام.
3
4. دشتی، محمد، (1379)، ترجمهی نهجالبلاغه، چاپ دوم، قم: نشر الهادی.
4
5. زرینکوب، عبدالحسین، (1367)، جستجو در تصوف ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
5
6. شبستری، محمود، (1371)، مجموعهی آثار، «گلشن راز»، مقدمه، تصحیح و توضیحات با اهتمام صمد موحد، چاپ دوم، تهران: انتشارات کتابخانهی طهوری.
6
7. ــــــــــــــــــ ، (1371)، مجموعهی آثار، «سعادتنامه»، مقدمه، تصحیح و توضیحات با اهتمام صمد موحد، چاپ دوم، تهران: انتشارات کتابخانهی طهوری.
7
8. ــــــــــــــــــ ، (1371)، مجموعهی آثار، «حق الیقین»، مقدمه، تصحیح و توضیحات با اهتمام صمد موحد، چاپ دوم، تهران: انتشارات کتابخانهی طهوری.
8
9. سجادی، سیّدجعفر، (1366)، فرهنگ معارف اسلامی، ج: 2، چاپ دوم، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
9
10. لاهیجی، شمسالدین محمّد، (1371)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: محمدرضا برزگر خالقی عفت کرباسی، تهران: انتشارات زوّار.
10
11. لویزن، لئو نارد، (1379)، فراسوی ایمان و کفر، ترجمهی مجدالدین کیوانی، تهران: نشر مرکز.
11
12. مولوی، جلالالدین محمّد، (1375)، مثنوی معنوی، شرح جامع، ج 4، شرح کریم زمانی، تهران: مؤسسهی اطلاعات.
12
13. ـــــــــــــــــــــــــ ، (بیتا)، کلیات شمس تبریزی، مقدمه و تصحیح: محمد عباسی، تهران: نشر طلوع.
13
14
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد دیدگاه صاحبان تفسیر المنار دربارهی قاعدهی بلاکیف
تفویض یکی از دیدگاههای تنزیهی در معناشناسی صفات الاهی است. بیشتر اهل حدیث و عالمانِ حنبلیمذهب پیرو این رویکرد هستند. این گروه در رویارویی با مشبّهه، قاعدهی بلاکیف را مطرح کردند. این قاعده پس از چندی نزد اشاعره، برای رهایی از مشکل تشبیه، بهصورت جدّی استفاده شد. در ادامه، وهابیان با ارائهی قرائتی جدید از بلاکیف، ضمن اثبات وجود کیفیت برای صفات، علم به آن کیفیت را تفویض کردند. قرائت آنها از بلاکیف، برخلاف اهل حدیث و اشاعره، نهتنها راهحلی برای مشکل تشبیه نیست، بلکه به تجسیم نیز منجر میشود. محمد عبده از مفسّران معاصر، با وجود پرهیز از پرداختن به اختلافات مذهبی، رویکردی دوگانه از قرائت قاعدهی بلاکیف دارد. رشید رضا هم مانند او، قرائتی متناقض از این قاعده ارائه میدهد. این قرائتها از یک سو، متمایل به دیدگاه اشاعره است و از سوی دیگر، بهدلیل تأثیرپذیری از مبانی سلفیه، مشابه رویکرد وهابیان است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_3178_92363664318bcaf30d01d135104704f0.pdf
2015-08-23
133
158
10.22099/jrt.2015.3178
1. معناشناسی صفات
2. تفویض
3. قاعدهی بلاکیف
4. محمد عبده
5 رشیدرضا
عبدالله
میراحمدی
mirahmadi_a@yahoo.com
1
دانشجوی دکترای دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
نصرت
نیل ساز
nilsaz@modares.ac.ir
2
استادیار دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
نهله
غروی نایینی
3
استاد دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
کاوس
روحی برندق
k.roohi@modares.ac.ir
4
استادیار دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
1. قرآن کریم.
1
2. آبراهاموف، بنیامین، (1390)، «نظریه «بلاکیف» و مبانی آن در کلام اسلامی»، ترجمهی حمید عطایی نظری، ماهنامهی کتاب ماه دین، سال14، شماره166، تهران.
2
3. ابن أبیجمهور احسائی، محمد بن زینالدین، (1405)، عوالی اللئالی العزیزیه فی الأحادیث الدینیه، تحقیق مجتبی عراقی، الطبعه الاولی، قم: دار سید الشهداء للنشر.
3
4. ابنابیعاصم، عمرو، (ق.1400)، السنه، تحقیق محمد ناصرالدین الالبانی، بیروت: المکتب الاسلامی.
4
5. ابن بطه، عبید الله بن محمد، (1415ق.)، الابانه الکبری، ریاض: دار الرایه.
5
6. ابن تیمیه، تقیالدین احمد بن عبدالحلیم، (1426ق.)، بیان تلبیس الجمهیه فی تأسیس بدعهم الکلامیه، تحقیق یحیی بن محمد الهنیدی و محمد العبدالعزیز اللاحم، مدینه منوره: مجمع ملک فهد.
6
7. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1411ق.)، درء التعارض العقل و النقل، تحقیق محمد رشاد سالم، الطبعه الثانی، ریاض: جامعه الامام محمد بن سعود الاسلامیه.
7
8. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1426ق.)، مجموعه الفتاوی، تحقیق عامر الجؤار و انوار الباز، الطبعه الثالث، ریاض: دارالوفاء للطباعه و النشر و التوزیع.
8
9. ابن جماعه، محمدبن ابراهیم بن سعدالله، (1990)، ایضاح الدلیل فی قطع حجج اهل التعطیل، قاهره: دارالسلام.
9
10. ابن عبدالوهاب، عبد الرحمن بن حسین بن محمد، (بیتا)، کتاب التوحید، ریاض: مطابع الریاض.
10
11. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، (1419ق.)، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمد حسین شمسالدین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
11
12. اشعری، عبدالله بنابی خلف، (1397ق.)، الابانه عن اصول الدیانه، تحقیق فوقیه حسین محمود، قاهره: کلیه البنات جامعه عین الشمس.
12
13. ایجی، میرسید شریف، (1325)، شرح المواقف، قم: الشریف الرضی.
13
14. بیهقی، ابوبکر محمد بن حسین، (1417ق.)، الأسماء و الصفات، تحقیق عبدالرحمن عمیره، بیروت: دارالجیل.
14
15. بیهقی، احمد بن حسین ابوبکر، (1424ق.)، سنن الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، الطبعه الثالث، بیروت: دارالکتب العلمیه.
15
16. تفتازانی، سعدالدین، (1409ق.)، شرح المقاصد، قم: الشریف الرضی.
16
17. جبرئیلی، محمد صفر، (1391)، سیری در تفکر کلامی معاصر، تهران: انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی.
17
18. جوادی آملی، عبدالله، (1388)، تفسیر تسنیم، چاپ هشتم، قم: مرکز نشر اسراء.
18
19. ـــــــــــــــــــــ، (1384)، وحی و نبوت در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج3)، چاپ دوم، قم: مرکز نشر اسراء.
19
20. دویش، احمد بن عبدالرزاق، (1424ق.)، فتاوی اللّجنه الدائمه للبحوث العلمیه و الافتاء، الطبعه الخامس، ریاض: دارالمؤید.
20
21. ذهبی، شمسالدین محمد بن احمد بن عثمان، (1423ق.)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دارالکتاب العربی.
21
22. رازی، محمد بن عمر، (1401ق.)، التفسیر الکبیر المشتهر بمفاتیح الغیب، بیروت: دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
22
23. ـــــــــــــــــــــ، (1411ق.)، المحصل، تقدیم و تحقیق الدکتور آتای، عمان: دارالرازی.
23
24. ربانی گلپایگانی، علی، (1391)، «وهابیان و توحید در اسما و صفات»، فصلنامه سراج منیر، سال2، شماره6، قم.
24
25. رشیدرضا، محمد، (1426ق.)، الوحی المحمدی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
25
26. ــــــــــــــــــ، (1414ق.)، تفسیر القرآن العظیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه.
26
27. ــــــــــــــــــ، (1327ق.)، مجله المنار (مجله شهریه تبحث عن فلسفه الدین و شئون الاجتماع و العمران)، مصر: دارالوفاء، ش1-35.
27
28. سجادی، سید جعفر، (1357)، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
28
29. سلطانی، مصطفی، (1391)، «صفات خبریه از دیدگاه امامیه و معتزله با تأکید بر اندیشه سید مرتضی و قاضی عبدالجبار»، فصلنامه اندیشه نوین دینی، سال8، شماره29، قم.
29
30. شرفی، عبدالمجید، (1386)، اسلام و مدرنیته، ترجمه مهدی مهریزی، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
30
31. شریف الرضی، محمد بن حسین، (1414ق.)، نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، قم: دارالهجره.
31
32. شهرستانی، عبدالکریم، (1364)، الملل و النحل، الطبعه الثالث، قم: الشریف الرضی.
32
33. طباطبایی، سید محمد حسین، (1417ق.)، المیزان فی تفسیر القرآن، الطبعه الخامس، قم: مکتبه النشر الإسلامی.
33
34. ــــــــــــــــــــــــــــــ، (1388)، ترجمه و شرح بدایه الحکمه، علی شیروانی، چاپ نهم، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
34
35. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، (1412ق.)، جامع البیان فى تفسیر القرآن، بیروت: دارالمعرفه.
35
36. عبدالمنعم سلیم، عمرو، (1414ق.)، تمام المنّه فی التعلیق علی اصول السنه، قاهره: دارالسلام.
36
37. عبده، محمد، (بیتا)، رساله التوحید، تصحیح و تعلیق محمد رشیدرضا،: قاهره: شرکه الأمل للطباعه و النشر.
37
38. عثیمین، محمد بن صالح، (1415ق.)، شرح لمعه الاعتقاد الهادی الی سبیل الرشاد، تحقیق اشرف عبدالرحیم، الطبعه الثالث، ریاض: مکتبه دار طبریه.
38
39. ــــــــــــــــــــــــــ، (1994)، مجموع فتاوی و رسائل، تحقیق فهد بن ناصر السلیمان، ریاض: بینا.
39
40. علیزاده موسوی، مهدی، (1393)، سلفیگری و وهابیت: مبانی اعتقادی، چاپ دوم، قم: آوای منجی.
40
41. غزالی، محمد بن محمد، (بیتا)، الجام العوام عن علم الکلام، تصحیح المعتصم بالله بغدادی، بیروت: دارالکتاب العربی.
41
42. کثیری، محمد، (1387)، السلفیه بین اهل السنه و الامامیه، قم: مؤسسه دائرة معارف الفقه الاسلامی.
42
43. کرمی مقدسی، مرعی بن یوسف، (1406ق.)، أقاویل الثّقات فی تأویل الأسماء و الصفات، تحقیق شعیب الارناؤوط، بیروت: مؤسسه الرساله.
43
44. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقى، (1403ق.)، بحارالانوار، الطبعه الثانی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
44
45. نبیان، پروین، (1390)، «رؤیت حقتعالی از دیدگاه عرفان اسلامی و مقایسه آن با برخی دیدگاههای کلامی و تفسیری مشهور»، فصلنامه الاهیات تطبیقی، سال2، شماره5، اصفهان.
45
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد دیدگاه صاحبان تفسیر المنار دربارۀ قاعدۀ بلاکیف
تفویض یکی از دیدگاههای تنزیهی در معناشناسی صفات الهی است. بیشتر اهل حدیث و عالمانِ حنبلی مذهب پیرو این رویکرد هستند. این گروه در رویارویی با مشبّهه، قاعدۀ بلاکیف را مطرح کردند. این قاعده پس از چندی نزد اشاعره برای رهایی از مشکل تشبیه، بهصورت جدّی مورد استفاده قرار گرفت. در ادامه وهابیان با ارائۀ قرائتی جدید از بلاکیف، ضمن اثبات وجود کیفیت برای صفات، علم به آن کیفیت را تفویض کردند. قرائت آنها از بلاکیف برخلاف اهل حدیث و اشاعره نه تنها راه حلی برای مشکل تشبیه نیست؛ بلکه به تجسیم نیز منجر میشود. محمد عبده از مفسّران معاصر، با وجود پرهیز از پرداختن به اختلافات مذهبی، رویکردی دوگانه از قرائت قاعدۀ بلاکیف دارد. رشید رضا هم مانند او، قرائتی متناقض از این قاعده ارائه میدهد. این قرائتها از یک سو متمایل به دیدگاه اشاعره است و از سوی دیگر بهدلیل تأثیرپذیری از مبانی سلفیه، مشابه رویکرد وهابیان است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_6752_d41d8cd98f00b204e9800998ecf8427e.pdf
2015-08-23
10.22099/jrt.2021.14175.1251
1ـ معناشناسی صفات
2ـ تفویض
3ـ بلاکیف
4ـ محمد عبده
5ـ رشیدرضا
عبدالله
میراحمدی
mirahmadi_a@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث / دانشگاه تربیت مدرس تهران
LEAD_AUTHOR
نصرت
نیلساز
nilsaz@modares.ac.ir
2
عضو گروه علوم قرآن و حدیث/ دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
نهله
غروی نائینی
naeeni_n@modares.ac.ir
3
عضو گروه علوم قرآن و حدیث/ دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
کاوس
روحی برندق
k.roohi@modares.ac.ir
4
مدیرگروه علوم قرآن و حدیث/ دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR