تأملی در نظریه بازی‌های زبانی ویتگنشتاین متأخر

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

استادیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

چکیده

ویتگنشتاین درباره‌ی ماهیت معنا و سرشت زبان دو نظریه دارد: دیدگاه نخست، معنا را با مسمای الفاظ و کارکرد زبان را با تسمیه یکی می‌داند و دیدگاه دوم، معنای الفاظ را با کاربرد آن‌ها پیوند می‌زند. زبان فعالیتی اجتماعی و شبیه شرکت در بازی است که برای فهم معانی و قواعد آن، باید در آن بازی زبانی زیست. بازی‌های زبانی هیچ اشتراکی با یکدیگر ندارند و قواعد آن‌ها نیز مختص به خود آن‌هاست. دیدگاه ویتگنشتاین نقایصی دارد؛ ازجمله اینکه در تحلیل ماهیت وضع، نقش قصد، نقش کاربرد در کشف یا تأسیس معنا مبهم است. مرز بازی‌های زبانی روشن نیست و مشخص نیست یک بازی در کجا آغاز می‌شود و در کجا پایان می‌یابد. همچنین دیدگاه او گذشته از آنکه خودمتناقض است، جامع و مانع نیست و مثال‌های نقض مکرر دارد. علاوه‌بر همه، این دیدگاه به نفی فرامعیار منتهی می‌شود که دراین‌صورت، اعتبار خود این نظریه را نیز مخدوش می‌کند. نفی امکان گفتگو میان اعضای دو بازی نیز از دیگر اشکالات این نظریه است.
 

کلیدواژه‌ها


 
منابع
۱. پاتنم، هیلاری، (۱۳۹۵)، پراگماتیسم، پرسشی گشوده، ترجمه‌ی محمد اصغری، تهران: ققنوس.
 
۲. حجت، مینو، (۱۳۹۱) ، بی‌دلیلی باور، تأملی در «درباب یقین» ویتگنشتاین، تهران: هرمس.
 
۳. حسین‌زاده، محمد، (۱۳۹۶)، معرفت، چیستی، امکان و عقلانیت، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
 
۴. کانفیلد، جان. وی، (۱۳۹۲)، «فلسفه‌ی متأخر ویتگنشتاین»، مندرج در: تاریخ فلسفه‌ی غرب راتلیج: فلسفه‌ی معنا، معرفت، و ارزش در قرن بیستم، ترجمه‌ی یاسر خوشنویس، تهران: حکمت.
 
۵. لایکان، ویلیام ج.، (۱۳۹۱)، درآمدی تازه بر فلسفه‌ی زبان، ترجمه‌ی کورش صفری، تهران: نشر علمی.
 
۶. کنی، آنتونی، (۱۳۹۲)، معماری زبان و ذهن در فلسفه‌ی ویتگنشتاین، ترجمه‌ی محمدرضا اسمخانی، تهران: ققنوس.
 
۷. مک گین، ماری، (۱۳۸۹)، راهنمایی بر پژوهش‌های فلسفی ویتگنشتاین، ترجمه‌ی ایرج قانونی، تهران: نشر علم.
 
۸. مگی، برایان، (۱۳۷۲)، فلاسفه‌ی بزرگ (گفت‌وگو با جان سرل)، ترجمه‌ی عزت‌الله فولادوند، تهران: خوارزمی.
 
۹. ویتگنشتاین، لودویک، (۱۳۹۰)، رساله‌ی منطقی فلسفی، ترجمه میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران: امیرکبیر.
 
۱۰. ویتگنشتاین، لودویگ، (۱۳۹۱)، پژوهش‌های فلسفی، ترجمه‌ی فریدون فاطمی، تهران: نشر مرکز.
 
۱۱. نورمن ملکوم، (۱۳۸۰)، «ویتگنشتاین متقدم و متأخر»، ترجمه‌ی رضا بخشایش، پژوهش‌های فلسفی کلامی، شماره‌ی ۹ ـ۱۰، صص: ۱۰۰-۱۳۴.
 
۱۲. هادسون، ویلیام دانالد، (۱۳۸۸)، لودویگ ویتگنشتاین، ربط فلسفه‌ی او به باور دینی، ترجمه‌ی مصطفی ملکیان، تهران: نگاه معاصر.
 
۱۳. هارتناک، یوستوس، (۱۳۵۶)، ویتگنشتاین، ترجمه‌ی منوچهر بزرگمهر، تهران: مؤسسه‌ی انتشارات خوارزمی.
 
۱۴. هنفلینک، اوسوالت، (۱۳۹۷)، فلسفه‌ی پسین ویتگنشتاین، ترجمه‌ی مینو حجت، تهران: هرمس.
15. Pleasants, Nigel, (1999), Wittgenstein and the Idea of Critical Social Theory, Routledge.
 
16. Stern, David G., (2004), Wittgenstein's philosophical investigations, an Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.
 
17. Wittgenstein, Ludwig, (1969), On certainty, translated by Denis Paul and G.E.M Anscombe, Basil Blackwell.