ملاحظات درباب نقدهای ملاصدرا بر نظریه‌ی ابصار سهروردی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان

2 استادیار دانشگاه اصفهان

چکیده

نظریه‌ی ابصار در سازواره‌ی اندیشه‌ی سهروردی ازآن‌جهت اهمیت دارد که نه‌تنها مجالی برای بسط نظریه‌ی خاص او درباب علم اشراقی براساس نظام نوری است، بلکه تلاش‌های او را برای طبیعیاتی از جنس دیگر موجه می‌سازد. نظریه‌ی ابصار سهروردی به‌واقع بنیانی مابعدالطبیعی برای تعیین جایگاه خاص نفس در هستی و نیز جایگاه خاص علم‌النفس اشراقی در میان یک انسجام الهیاتی است. نگارنده‌ی این مقاله بر آن است تا با نگاه دوباره به مبانی فلسفه‌ی سهروردی، به مسأله‌ی ابصار بپردازد و از این خلال، نقدهای وارد بر شیخ اشراق را در آثار ملاصدرا داوری کند. همچنین به دفاعیات سبزواری و ارزیابی آن‌ها نیز پرداخته خواهد شد. به‌زعم نگارنده، اختلاف نظر این دو فیلسوف درباب ابصار، به اختلاف مبانی آن‌ها بازمی‌گردد و در نتیجه، نقدهای صدرا محصول عدم لحاظ مبانی شیخ اشراق در طبیعیات و مابعدالطبیعه‌ی اشراقی است.

کلیدواژه‌ها


۱. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1364)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، تهران: حکمت.
۲. ابن سینا، حسین‌بن‌عبدالله، (1404)، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
۳. ـــــــــــــــــــــ، (1363)،  المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
۴. سبزواری، حاج ملاهادی، (1361)، اسرارالحکم، تهران: مولی.
۵. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی، (1375)، المشارع و المطارحات، در: مجموعه‌ مصنفات شیخ اشراق، ج1، تصحیح و مقدمه‌ی هانری کربن، سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۶. ــــــــــــــــــــــــــ، (1375)، حکمه الاشراق. در: مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2، تصحیح و مقدمه‌ی هانری کربن، سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۷. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1375)، المقاومات، در: مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج۱، تصحیح و مقدمه‌ی هانری کربن، سیدحسین نصر و نجفقلی حبیبی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۸. شایگان، داریوش، (1384)، هانری کربن؛ آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. ترجمه باقر پرهام. چاپ سوم، تهران: فرزان روز.
۹. شهرزوری، شمس‌الدین محمد، (1372)، شرح حکمه الاشراق، تصحیح حسین ضیایی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
۱۰. قطب‌الدین شیرازی، (1383)، شرح حکمه الاشراق، به اهتمام عبدالله نورانی و مهدی محقق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
۱۱. قطب‌الدین شیرازی، (1391)، شرح حکمه الاشراق به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین، تصحیح و تحقیق سیدمحمد موسوی، تهران: حکمت.    
۱۲. کربن، هانری، ( 1389)، معبد و مکاشفه. ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: سوفیا.
۱۳. ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم، (1361)، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنی، تهران: مولی.
۱۴. ــــــــــــــــــــ، (1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
۱۵. ـــــــــــــــــــــــ، (1375)، مجموعه رسائل فلسفی ملاصدرا، تهران: حکمت.
۱۶. ـــــــــــــــــــــــ، (1381)، زاد المسافر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
۱۷. ـــــــــــــــــــــــ، (1422)، شرح الهدایه الاثیریه، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
۱۸. ـــــــــــــــــــ، (1981)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج1، چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۱۹. ــــــــــــــــــ، (1981)،  الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. ج3. چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۲۰. ـــــــــــــــــــــــ، (1981)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج4، چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۲۱. ـــــــــــــــــــــــ، (1981)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج6، چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۲۲. ـــــــــــــــــــــــ، (1981)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج8، چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۲۳. ـــــــــــــــــــــ، (1383)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، به ضمیمه‌ی تعلیقات سبزواری، ج8، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۲۴. ـــــــــــــــــــــ، (1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج9، چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
۲۵. میرداماد، (1367)، القبسات، به اهتمام دکتر مهدی محقق و دیگران، تهران: دانشگاه تهران.
۲۶. ــــــــ، (1380)، جذوات و مواقیت، تصحیح و تعلیق علی اوجبی، تهران: میراث مکتوب.
۲۷. نوربخش، سیماسادات، (1392)، ملاصدرا و سهروردی؛ بررسی مقایسه‌ای آرای فلسفی، تهران: هرمس.
۲۸. یزدان‌پناه، سید یدالله، (1389)، حکمت اشراق (گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب‌الدین سهروردی)، ج2، تحقیق و نگارش مهدی علی‌پور. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.