مقایسه‌ی انتقادی آرای ولفگنگ اسمیت و ملاصدرا درباره‌ی علم به خارج (با تأکید بر ابصار)

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه اصفهان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی - دانشجوی دکتری حکمت متعالیه

2 گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

3 دانشگاه اصفهان

چکیده

یکی از مباحث مهم در فلسفه، چگونگی علم به اشیاء خارجی مخصوصاً ادراک بصری است. ولفگنگ اسمیت، ریاضی‌دان، فیزیک‌دان،فیلسوف علم و متافیزیک‌دان آمریکایی هم‌نوا با فیلسوف شهیر اسلامی، شیخ اشراق، پس از سعی در نقد ثنویت دکارتی و اثبات عالم خارج، ادراک بصری را اتحاد و اضافه‌ی نفس با اشیاء خارجی می‌داند. ملاصدرا نیز با پذیرش عالم خارج در فلسفه‌ی خویش، ضمن نقد نظرات عالمان و فیلسوفان دیگر، معتقد است ادراک بصری با انشاء صورتی مثالی در عالم مثال متصل نفس روی می‌دهد. نگارنده ضمن تبیین برخی نظرات این دو شخصیت در باب عالم خارج، استدلال‌های اسمیت و ملاصدرا برای اثبات عالم خارج را نپذیرفته است.در باب ادراک بصری نیز نقد ملاصدرا بر شیخ اشراق همان نقد نظر اسمیت است.نگارنده ضمن نقد این نقدها، خود به نقد نظر اسمیت و شیخ اشراق پرداخته و نظر ملاصدرا را برفرض پذیرش تجرد نفس و لزوم تجرد معلوم پذیرفته است. در پایان، وجود جهان خارج و لزوم ثنویت میان ذهن و عین اثبات‌شده است.

کلیدواژه‌ها


۱. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (۱۳۶۶)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، تهران: انتشارات حکمت.
۲. سهروردی، شهاب‌الدین، (۱۳۷۵)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ‏به تصحیح و مقدمه هانرى کربن و سید حسین نصر و نجف قلی حبیبى‏، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
۳. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1981 م‏)، الحکمه المتعالیه فى الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت: دار احیاء التراث.
۴. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (۱۳۹۱)، مجموعه رسایل فلسفی،زیر نظر آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
۵. عبودیت، عبدالرسول، (1386)، درآمدی به‌نظام حکمت صدرایی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)؛ قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
۶. کیمیایی اسدی، تقی، (۱۳۸۹)، خلقت و تکامل مغز و روان، تهران: نگاه معاصر.
۷. نوربخش، سیما سادات، (۱۳۹۳)، ملاصدرا و سهروردی: بررسی مقایسه‌ای آرای فلسفی،تهران: هرمس.
۸. یزدان پناه، سید یدالله، (۱۳۹۲)، حکمت اشراق: گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب‌الدین سهروردی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
9. Berkeley, George, (1906), Three Dialogues between Hylas and Philonous, Chicago: The Open Court Publishing Company London, K. Paul, Trench, Trubner & Co. Ltd.                    
10. Churchland, Patricia Smith, (2002), Brain-Wise: Studies in Neurophilosophy, The MIT Press.
11. Gibson, James J.m (1986), The Ecological Approach to Visual Perception, New York,NY: Psychology Press, Taylor & Francis Group, LLC.
12. Russell, Bertrand, The Problems of Philosophy, New York Henry Holt and company, London: Williams and Norgate.
13. Smith, W., (2008), Cosmos and Transcendence: Breaking Through the Barrier of Scientistic Belief. Peru, IL: Sherwood Sugden and Company.
14. Smith, W., (2010), Science and Myth: What We Are Never Told, Sophia Perennis.
15. Smith, W., (2005), The Quantum Enigma: Finding the Hidden Key. Peru, IL: Smith,Sherwood Sugden and Company.