تبیین «معرفت تشکیکی» بر پایه‌ی وجود‌انگاری معرفت در حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فلسفه و کلام و کلام اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

نظام هستی‌شناسی در حکمت متعالیه، بر پایه‌ی نظریه‌ی «اصالت وجود و تشکیک مراتب آن» استوار است. حقیقت معرفت در این نظام، از سنخ وجود بوده و ازاین‌رو، دارای احکام مشترکی با آن است. مسانخت وجود و معرفتْ امکان اثبات «معرفت تشکیک‌پذیر» را فراهم می‌آورد. مسأله‌ی پژوهش جاری توصیف تشکیک‌پذیری معرفت و در پیِ آن، بررسی امکان و مؤلفه‌های آن در حکمت متعالیه است. رهیافت حاصل، که با روی‌آورد تحلیلی- منطقیِ عبارات صدرالمتألهین به‌ دست آمده، اثبات معرفتی تشکیک‌پذیر(به‌سبب مسانخت وجود و معرفت) است که مراتب آن متناسب با مراتب وجودی مُدرِک و مُدرَک پدید می‌آید. ازاین‌رو، معرفت با تغییر مراتب وجودی آن دو، متّصف به شدّت و ضعف شده، در این میان، ابزار شناختِ مُدرِک نیز متناسب با مرتبه‌ی وجودی معرفت و نحوه‌ی حصول آن خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


1. اراکی، محسن، (1383)، «حقیقت ادراک و مراحل آن»، مجله‌ی معرفت فلسفی، شماره‌ی 4.
 
2. ابن‌سینا، شیخ الرئیس، (1404)، التعلیقات، بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی.
 
3. ـــــــــــــــــــــ، (1404)، الشفاء، قم: نشر کتابخانه آیت الله نجفی (قدس سره).
 
4. ـــــــــــــــــــــ، (1375)،  الاشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه (مطبوع در ضمن شرح خواجه بر اشارات).
 
5. ـــــــــــــــــــــ ، (1379)، النجات، تهران: دانشگاه تهران.
 
6. بیوک علیزاده، (1383)، «نظریه‌ی معرفت‌شناسی ملاصدرا»، پژوهشنامه فلسفه دین، شماره‌ی 3.
 
7. حامد ناجی اصفهانی، (1388)، «گذری بر معرفت‌شناسی حکمت متعالیه»، اندیشه دینی، شماره‌ی 30.
 
8. خسروپناه، عبدالحسین؛ حسن پناهی آزاد، (1388)، نظام معرفت‌شناسی صدرالمتألهین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
 
9. رازی، فخرالدین، (1411)، المباحث المشرقیه، قم: نشر بیدار.
 
10. سهروردی، شهاب الدین، (1375)، مجموعه مصنفات، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
 
11. شه‌گلی، احمد، (1389)، «آثار اصالت وجود در حوزه‌ی معرفت»، سفیر نور، شماره‌ی 11.
 
12. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، (1302)، مجموعه الرسائل التسعه، تهران: بی نام.
 
13. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1354)، المبداء و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
 
14. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1360الف)، اسرار الایات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه .
 
15. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1360ب)، الشواهد الربوبیه، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
 
16. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1361)، العرشیه، تهران: نشر مولی.
 
17. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1362)، اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، تهران: نشر آگاه.
 
18. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1363الف)، المشاعر، تهران: کتابخانه طهوری .
 
19. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1363ب)، مفاتیح الغیب، تهران: موسسه تحقیقات فرهنگی.
 
20. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1367)، المظاهر الالهیه، تهران: بنیاد حکمت صدرا .
 
21. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1371)، التصور و التصدیق، قم: نشر بیدار.
 
22. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1375)، مجموعه رسائل فلسفی، تهران: نشر حکمت.
 
23. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1378)، رساله فی الحدوث، قم: نشر بیدار.
 
24. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1381)، کسرالاصنام الجاهلیه، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
 
25. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، سه رساله فلسفی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
 
26. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1404)، شرح الهدایه الاثیریه، بیروت: التاریخ العربی.
 
27. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1981)، الحکمه المتعالیه، بیروت: دارالاحیاء التراث.
 
28. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (بی تا الف)، ایقاظ النائمین، بی‌جا: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه.
 
29. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (بی تا ب)، حاشیه بر الهیات شفاء، قم: نشر بیدار.
 
30. فارابی، ابونصر، (1408)، المنطقیات، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
 
31. علیرضا حاجی‌زاده، (1390)، «آثار تشکیک وجود در حوزه‌ی معرفت»، فلسفه و کلام، شماره 80.
 
32. میناگر، غلامرضا، (1392)، روش‌شناسی صدرالمتألهین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.