بررسی تطبیقی دیدگاه‌های ویلیام جیمز و ملاصدرا در باب چگونگی شکل‌گیری مفاهیم حسی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

نظریه«جریانسیالآگاهی» برمبنایویژگی‌هایپنج‌گانه‌ایکهجیمزبرایفکرانسانبرمی‌شمرد و همچنین تکیه بر جریان مدام تجربه و نقش التفات و گرایش­های ذهن در تشکیل مفاهیمتشکیل‌شدهاست. نظریه تشکیل مفاهیم صدرا بر اساس استعداد نفس، افاضه عقل فعال و همچنین خالقیت نفس تشکیل شده و بین ادراک حسی و خیالی و ادراک عقلی تفکیک صورت گرفتهاست. نظریه جیمزازجهاتیبهنظریه«تشکیلمفاهیم» ملاصدرانزدیکاست. ازجملهاینکههردوبهتغییروتحولمدامدر محسوسات اذعاندارندودرعیناینتغییرمداوم،فکررادارایپیوستگیکاملوتشخّصووحدتمی‌دانند. در عین حال هر دو را می­توان به نحوی منتقد نظریه سنتی تجرید دانست. نقطهافتراقایندوفیلسوفدربحثتشکیلمفاهیمبهنوعنگرشآن‌هابرمی‌گردد. با اینکههردوفیلسوفیکواقعیتراوبهنحومشابهیتفسیرمی‌کنند،ملاصدرابانگاهی که بیشتر جنبه‌یوجودشناسانه دارد وجیمزبانگاهیپدیدارشناسانهبهاینمسألهمی‌پردازند.

کلیدواژه‌ها


1. حسن‌زاده آملی، حسن، (1366)، اتحاد عاقل به معقول، تهران: حکمت.
2. سبزواری، ملاهادی، (1360)، التعلیقات علی الشواهد الربوبیه، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
3. صدرالمتالهین، (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث.
4. ــــــــــــــ، (1374)، الحکمة المتعالیه (با تصحیح و تعلیق حسن حسن‌زاده آملی)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
5.ــــــــــــــ، (1360)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
6. ـــــــــــــ، (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
7. علم الهدی، سید علی، (۱۳۹۰)، «مشاییان و نظریه‌ی تجرید»، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شماره ۴۰.
8. فارابی، ابونصر، (1405)، قصوص الحکم، قم: انتشارات بیدار.
9. فیاض صابری، عزیزالله، (1380)، علم و عالم و معلوم، مشهد: عروج اندیشه.
10. کاپلستون، فردریک چارلز، (1388)،تاریخ فلسفه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
11. Bolton, Neil,(1977), Concept Formation, Pergamon Press.
12. Davidson, Herbert A. ,(1992), Alfarabi Avicenna and Averroes on Intellect,Oxford: Oxford University Press.
13. Dominic Scott,(1995), Recollection and Experience Plato's Theory of Learning and Its Successors, London: Cambridge University Press.
14. Edie, James M., (1970), "William James and Phenomenology", The Review of Metaphysics,3,23.
15. Gobar, Ash,(1970),"The Phenomenology of William James", Proceedings of The American Philosophical Society, 4,114, American Philosophical Society.
16. Holl, J. Gill,(1986),"George Henry Lewes and Stream of Consciousness: The First Use of the Term in English", South Atlantic Review,1,51.
17. Hudmon, Andrew, (2005), Learning and Memory,Gray Matter.
18. James, William,(1884), "On Some Omissions of Introspective Psychology", Mind, No.33,Vol.9,pp.1-26.
19. James, William, (1890), The Principles of Psychology, Henry Holt and Company.
20. Schuetz, Alfred, (1941), "William James' Concept of The Stream of Thought Phenomenologically Interpreted", Philosophy and Phenomenological Research, No.4,Vol.1, pp. 442-452.
21. Wilshire, Bruce, (1968), William James and Phenomenology: A Study of The Principles of Psychology ,Indiana University Press.