بررسی تطبیقی معنای اصالت وجود از نگاه صدرالمتألهین و آقاعلی مدرس زنوزی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

اصالت وجود به همراه وحدت وجود، اساس حکمت متعالیه‌ی صدرالمتألهین است و دو معنی دارد که در معنای نخست، تنها وجود است که عالمِ واقع را تشکیل می‌دهد و ماهیت جز به‌نحو مجازی، تحققی در خارج ندارد. این معنا با وحدت شخصیه‌ی وجود، سازگار است. در معنای دوم، تنها وجود است که تحقق بالذات دارد، اما ماهیت هم به‌تبع وجود، در خارج تحقق دارد. این معنا با وحدت تشکیکی وجود، مطابقت دارد.
اگرچه صدرا معنای نخست را، که دیدگاه نهایی اوست، بارها و به‌صراحت بیان کرده است، در مطالبی که باعنوان براهین اصالت وجود آورده، فقط معنای دوم را اثبات کرده است و هدفش این بوده است که در مقابل طرفدارانِ اعتباری‌بودن وجود، بر تحقق خارجی وجود تأکید ورزد، نه اینکه تحقق خارجیِ ماهیت را انکار کند. البته برخی‌از شارحان حکمت او به تکمیل این براهین برای اثبات معنای نخست پرداخته‌اند.
آقاعلی مدرس زنوزی تنها مدعی معنای دومِ اصالت وجود است و براهین وی هم فقط همین معنا را اثبات کرده‌اند. وی ازآن‌رو که منکر وحدت شخصیه‌ی وجود است، اعتقادی به معنای اولِ اصالت وجود نداشته، آن را در فلسفه‌ی خویش مطرح نکرده است.

کلیدواژه‌ها


1.جوادی آملی، عبدالله، (1386)، رحیق مختوم، ج: 1-1 و 6، چاپ سوم، قم: مرکز نشر اسراء.
2. ــــــــــــــــــــ، (1387)، عین نضاخ (تحریر تمهید القواعد)، ج1، محقق: دکتر حمید
پارسانیا، قم: اسراء.
3. حائری مازندرانی، محمدصالح، (1362)، حکمت بوعلی سینا، ج3، تهران: نشر محمد.
4. حسن‌زاده آملی، حسن، (1381)، هزار و یک کلمه،چاپ سوم، ج1، قم: بوستان کتاب.
5. زنوزی، علی بن عبدالله، (1380)، بدایع الحکم، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
6. ـــــــــــــــــــــــ، (1378)، مجموعه مصنفات، ج 2 و 3، تهران: اطلاعات.
7. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1368)، الحکمة المتعالیه فی الأسفار العقلیه الأربعه، قم: مکتبه المصطفوی.
8. ــــــــــــــــــــــــــــــ، (1363)، الف. المشاعر، به اهتمام هانری کربن، چاپ دوّم، تهران: کتابخانه طهوری.
9. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1363)، ب. مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
10. ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1378)، رساله فی الحدوث، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
11. ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1422ق)، شرح الهدایه الاثیریه، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
12. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1390)، الشواهد الربوبیه، با حواشی حاج ملا هادی سبزواری، چاپ ششم، قم: بوستان کتاب.
13. طباطبایی، علامه محمدحسین، (1362)، نهایه الحکمه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
14. فیاضی، غلامرضا، (1392)، هستی و چیستی در مکتب صدرایی، با تحقیق و نگارش حسینعلی شیدان شید، چاپ چهارم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
15. فیاضی، غلامرضا و دیگران در یک نشست علمی، (1384)، «عینیت وجود و ماهیت»،  فصلنامه‌ی کتاب نقد، شماره‌ی 35، تابستان، صص: 237 - 306.
16. عبودیت، عبدالرسول، (1382)‌، «اصالت وجود»، معرفت فلسفی، سال اول، شماره‌ی دوم، زمستان، صص: 177 - 206.
17. مصباح یزدی، محمدتقی، (1383)، آموزش فلسفه، ج 1، چاپ ششم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
18. ــــــــــــــــــــــ، (‌1376)، شرح نهایه الحکمه، سلسله‌درس‌های محمدتقی مصباح یزدی، تحقیق و نگارش عبدالرسول عبودیت، جلد اوّل، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
19. ـــــــــــــــــــــــــ، (1374)، «نکاتی پیرامون اصالت وجود در فلسفه ملاصدرا»، خردنامه صدرا، شماره یکم، صص: 45 - 47.
20. مطهری، مرتضی، (1383)، مجموعه آثار، ج: 9، تهران و قم: صدرا، چاپ چهارم (نرم‌افزار مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی).
21. میرداماد، محمدباقر بن محمد، (1385)، مصنفات، به اهتمام عبدالله نورانی، ج 2، تهران: انجمن آثار مفاخر فرهنگی.