الاهیات اخلاقی در اندیشه‌ی غزالی و فیض

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری رشته تخصصی فلسفی دین دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

الاهیات اخلاقی اصطلاحی در حوزه‌ی مسیحیت کاتولیک است و امروز از زیرمجموعه‌های الاهیات عملی محسوب می‌شود. الاهی‌دانان مسیحی با روی‌آوردن به الاهیات عملی و نگرش انتقادی به عرف سکولار معاصر، می‌کوشند زندگیِ مبتنی بر ایمان را ممکن ساخته، راه‌های عملیاتی برای نجات دین و ایمان از وضعیت بحرانی در شرایط مدرن را به وجود آورند. الاهیات عملی را در حوزه‌ی اسلام، می‌توان دانشی دانست که در آن، به مباحث عملی دین (فقه و اخلاق) از منظر کلام و عقلانیت پرداخته می‌شود و در این راستا، راه‌های صحیح برای رسیدن به مقاصد دینی را به ما می‌آموزد. آرا و اندیشه‌های غزالی و فیض، این دو دانشمند متأله مسلمان، به‌رغم تفاوتشان در مذهب، بنابر نیازهای زمانه‌ی خویش طرح گردیده و برخوردار از مبانی عقلی نیز بوده است. این دو اندیشمند در دفاع عملی از دین، روش‌های متفاوتی داشته‌اند، اما هر دوی آن‌ها امروزه از کسانی محسوب می‌شوند که دین را تنها نجات‌دهنده‌ی بشریت از دام‌های اخلاقی، دنیاگرایی و مادی‌گرایی و انحراف می‌دانستند.

کلیدواژه‌ها


1. آشتیانی، سید جلال‌الدین، (1354)، مقدمه اصول المعارف، مشهد: دانشگاه مشهد.
2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1377)، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، جلد دوم، تهران: طرح نو.
3. احمد پور، مهدی، (1392)، فقه و اخلاق اسلامی مقایسه علم شناختی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
4. بابایی، حبیب‌الله، (1390)، «درآمدی بر الاهیات عملی در اندیشه مدرن»، مجله نقد و نظر، سال شانزدهم.
5. بهشتی، محمد، (1388)، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، جلد 5.
6. پازوکی، شهرام، (1383)، «مقدمه‌ای در باب الاهیات»، ارغنون، شماره 5 و 6.
7. ذاکری، علی‌اکبر، (1374)، «کاوشی نو در فقه اسلامی»، مجله فقه و اصول. شماره3.
8. رئیس زاده، محمد، و فاطمه مینایی، سیداحمد هاشمی، (1386)، جشن‌نامه دکتر محسن جهانگیری، تهران: هرمس.
9. رازقی، هادی، (1381)، «فقه التربیه یا تعامل فقه و تربیت»، مجله پژوهش و حوزه، شماره 9.
10. رفیعی، بهروز، (1379)، آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن، جلد سوم، تهران: سمت.
11. رمضانی، رضا، (1387)، آرای اخلاقی علامه طباطبایی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
12. الطایی، سرمد، (1379)، «نگاهی به کتاب مقاصدالشریعه»، ترجمه‌ی زاهد ویسی، قبسات، شماره 18.
13. عثمان، عبدالکریم، (1373)، روا‌ن‌شناسی از دیدگاه غزالی و دانشمندان اسلامی، ترجمه‌ی سید محمد باقر حجتی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
14. علی‌پور، مهدی، (1385)، «اخباری‌گری به‌مثابه روش اجتهادی»، نشریه اطلاع رسانی و کتابداری، پژوهش و حوزه، شماره 27 و 28.
15. غزالی، محمد، (1363ق)، تهافت الفلاسفه، ترجمه‌ی علی اصغر حلبی، تهران: زوار.
16. ــــــــــــ، (1389)، احیاء علوم الدین، جلد اول و دوم و سوم، ترجمه‌ی مؤیدالدین محمد خوارزمی، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
17. ــــــــــــ، (1391)، المنقذ من الضلال، ترجمه‌ی مهدی کمپانی زارع، تهران: نگاه معاصر.
18. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، (1379)، المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، جلد اول و هشتم، ترجمه‌ی محمد صادق عارف، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
19. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، سفینه النجاه و الکلمات الطریفه، محقق و مصحح آقا حسین امامی کاشانی، تهران: مدرسه شهید مطهری.
20. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، الحقایق فی محاسن الاخلاق، مصحح و محقق عبدالله غفرانی، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
21. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، النخبه فی الحکمه العملیه و الاحکام الشرعیه، محقق و مصحح بهرادجعفری، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
22. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، رساله الانصاف (مجموعه رسایل فیض)، محقق و مصحح بهراد جعفری، تهران: مدرسه عالی شهید مطهری.
23. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1390)، اخلاق نبوت و امامت، ترجمه‌ی ابوالفضل هادی منش، قم: خادم الرضا.
24. کمپنینی، ماسیمو، (1383)، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه‌ی محمود خاتمی، تهران: حکمت.
25. مصباح، محمد تقی، (1379)، دروس فلسفه اخلاق، تهران: اطلاعات.
26. نوری، محمد، (1384)، «نظام اخلاقی در اسلام با توجه به آراء اخلاقی غزالی و ابن مسکویه و خواجه نصیرالدین طوسی»، مجله اخلاق، شماره 2 و 3.
27. همایی، جلال‌الدین، (1350)، «اخلاق از نظر غزالی»، مجله زبان و ادبیات، تهران: دانشگاه تهران. شماره 76.
28. ــــــــــــــــــ، (1387)، «گزارشی از همایش بزرگداشت فیض کاشانی»، مجله فقه اهل‌بیت، شماره 55.
29. "Moral Theology", (2013), CATHOLIC Encyclopedia, www.newadvent.org. latest access:2013/12/27.
30. Pattison, Stephen, (2007), The Challenge of Practical Theology, Jessica kingley publisher.