بررسی رابطه‌ی خدا و آفرینش با معنای زندگی با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

انسان همواره به دنبال معنای زندگی خویش بوده است. معناداریِ زندگی او را از پوچی و سرگردانی بیرون می‌آورد. دانستن معنای زندگی با اعتقاد به وجود یا نبود خدا و بالتبع با بحث آفرینش جهان و انسان پیوندی آشکار دارد. وجود خدا، به‌مثابه‌ی موجود کامل یا واجب‌الوجود، مستلزم صفاتی مانند خالقیت، حکمت و علم است. خلقت عالمانه و حکیمانه مستلزم وجود معنا و غایت برای موجودات جهان و از جمله انسان است. از نگاه فیلسوف، متکلم و مفسری همچون علامه طباطبایی، واجب‌الوجود یا خدا فاقد هدفِ فاعل و البته واجدِ هدفِ فعل است. مراد از فعل خدا مجموعه‌ی عالمِ مخلوقات و از جمله انسان است و هدفِ فعلِ خدا در خلقتِ غیر انسان، عمدتاً فراهم کردن زندگی پاک برای انسان است. در این مقاله با رویکرد فلسفی-کلامی، به واکاوی این مسأله پرداخته خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم، ترجمه‌ی محمدمهدی فولادوند.
2. ابن ابی‌الحدید،(1404ق)، شرح نهج‌البلاغه، قم: مکتبهٔ آیهٔ الله المرعشی النجفی.
3. ابن بابویه، (1398 ق)، التوحید، قم: جامعه مدرسین.
4. ـــــــــ، (1385)، علل الشرایع، قم: کتاب‌فروشی داوری.
5. ابن منظور، جمال‌الدین، (بی‌تا)، لسان العرب، بیروت: دارالفکر.
6. ابومخنف کوفی، (1417 ق)، وقعهٔ الطف، چاپ سوم، قم: جامعه مدرسین.
7. استیس، والتر، (1382)، «در بی‌معنایی معنا هست»، ترجمه اعظم پویا، نقد و نظر، ش. 29-30.
8. اسمیت، هیوستین، (1382)، «معنای زندگی در ادیان جهان»، ترجمه مصطفی ملکیان، نقد و نظر، ش. 31-32.
9. باربور، ایان، (1374)، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
10. بیات، محمدرضا، (1390)، دین و معنای زندگی در فلسفه تحلیلی، تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
11. پترسون، مایکل، (1379)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، چاپ سوم، تهران: طرح نو.
12. دورانت، ویل، (1374)، تاریخ فلسفه، ترجمه عباس زریاب، چاپ دوازدهم، انتشارات علمی و فرهنگی.
13. دهخدا، علی‌اکبر، (1373)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
14. راغب اصفهانی، (1996)، مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار الشامیه.
15. زنوزی، ملاعبدالله، (1381)، لمعات الهیه، مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی فلسفه و حکمت ایران.
16. طباطبایی، سید محمدحسین، (بی‌تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 5، پاورقی مرتضی مطهری، صدرا.
17. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه و تعلیق صادق لاریجانی، قم: بوستان‌کتاب.
18. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
19. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، رسائل توحیدی، ترجمه و تحقیق دکتر علی شیروانی، قم: بوستان کتاب.
20. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1387)، رسالت تشیع در دنیای امروز، به کوشش هادی خسروشاهی، چاپ دوم، قم: بوستان‌کتاب.
21. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1386)، شیعه در اسلام، به کوشش سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
22. ــــــــــــــــــــــــــــــ، (1382)، شیعه؛ مجموعه مذاکرات و مکاتبات پروفسور کربن با علامه طباطبایی، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
23. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1383)، طریق عرفان یا رساله الولایه، ترجمه صادق حسن‌زاده، کتاب‌سرای اشراق- بکاء.
24. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1385)، معنویت تشیع، چاپ دوم، قم: تشیع.
25. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1391 ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، الطبعه الثالثه، قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
26. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1362)، نهایهٔ الحکمه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
27. فارابی، (1379)، اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمه و تحشیه دکتر سید جعفر سجادی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
28. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1379)، سیاست مدنیه، ترجمه و تحشیه دکتر سید جعفر سجادی، چاپ سوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
29. مستعان، مهتاب، 1374، کی‌یرکه‌گور متفکر عارف‌پیشه، چاپ اول، تهران: نشر روایت.
30. مصباح یزدی، محمدتقی، (1366)، آموزش فلسفه، چاپ دوم، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
31. مطهری، مرتضی، (1379)، مجموعه آثار، ج 2، چاپ نهم، تهران: صدرا.
32. ـــــــــــــــــ، (1379)، مجموعه آثار، ج 7، چاپ ششم، تهران: صدرا.
33. ملکیان، مصطفی، (1382)، «اقتراح»، نقد و نظر، ش. 29-30.
34. ـــــــــــــــــ، (1379)، تاریخ فلسفه غرب، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
35. مولوی، جلال‌الدین، (1380)، مثنوی معنوی، به اهتمام دکتر توفیق‌ سبحانی، ، تهران: روزنه.
36. نسفی، عزیزالدین، (1359)، الانسان الکامل، زیر نظر هانری کربن، چاپ دوم، تهران: کتابخانه طهوری.
37. نصر، سیدحسین، (1385)، معارف اسلامی در جهان معاصر، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
38. نصری، عبدالله، (1386)، فلسفه آفرینش، چاپ دوم، قم: دفتر نشر معارف.
39. نقیب‌زاده، میرعبدالحسین، (1372)، درآمدی به فلسفه، چاپ دوم، تهران: کتابخانه طهوری.
40. یالوم،آروین، (1390)، روان‌درمانی اگزیستانسیال،ترجمه سپیده حبیب، تهران: نشر نی.
41. Babcock, Philip, (1986), Websters' Third International Dictionary, USA.
42. Concise Routledge Encyclopedia Philosophy, (2000), London & New York: Routledge.
43. Craig, Edward, (1998), Routledge Encyclopedia of Philosophy, London & New York, V.5.
44. Encyclopedia Dictionary of Philosophy, (2006), New Delhi, V.1.
45. Wikipedia.com (Nihilism and Absurdism).