امامت از دیدگاه اشاعره

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب قم

چکیده

امامت یکی از جنجالیترین موضوعات در تاریخ اسلام و از اختلاف برانگیزترین مسایل و سبب شکلگیری بسیاری از فرق و مذاهب اسلامی قلمداد شده است.
جستار پیش رو بر آن است تا ابعاد و جوانب این موضوع را از منظر اشاعره، یکی از مهمترین مکاتب کلامی اسلامی، بررسی نماید.
روی آورد اشاعره به امامت روی آوردی فرع انگارانه و نه اعتقادی است. در نظر آنان امامت فعلی از افعال مکلفان به شمار می آید و به سبب پیروی از گذشتگان خویش و بنا به تصریح برخی به تأثیر از عقاید و مباحث کلامی شیعه این مباحث را در کلام بحث کردهاند.
امامت از نگاه آنان، «واجب کفایی» است لذا در نظر آنان وجوب امامت شرعی است و شخص واجد شرایط امامت از سوی مسلمانان به امامت برگزیده میشود.

کلیدواژه‌ها


1. آمدی، سیف الدین، (1391 ق)، غایة المرام فی علم الکلام، تحقیق حسن محمود عبداللطیف، قاهره: المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة لجنة احیاء التراث الاسلامی.
2. ـــــــــــ، (1423 ق)، ابکار الافکار فی اصول الدین، ج: 5، تحقیق احمد محمد المهدی، قاهره: مطبعة دارالکتب و الوثائق القومیه بالقاهره.
3. اسفراینی، ابوالمظفر، (1403 ق)، التبصیر فی الدین، تحقیق کمال یوسف الحوت، بیروت: عالم الکتب.
4. اشعری، ابوالحسن، (1400 ق)، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، تصحیح هلموت ریتر، آلمان: دارالنشر فرانزشتاینز ویسبادن، چاپ سوم.
5. ـــــــــــ، (1414 ق)، الابانة عن اصول الدیانة، تحقیق عباس صباغ، بیروت: دار النفائس.
6. ـــــــــــ، ( 1417 ق)، اصول اهل السنة و الجماعة المسماة بر سالة اهل الثغر، تحقیق محمد السید الجلیند، مصر: مکتبه الازهریه للتراث.
7. ـــــــــــ، (1408 ق)، اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، مقدمه و تحقیق عبدالعزیز عزالدین السیروان، بیروت: دار لبنان للطباعه و النشر.
8. ایجی، قاضی عضدالدین، (بی تا)، المواقف فی علم الکلام، بیروت: عالم الکتب.
9. باقلانی بصری، ابوبکر بن طیب، (1407 ق)، الانصاف فیما یجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، تحقیق عمادالدین احمد حیدر، بیروت: انتشارات عالم الکتب.
10. ـــــــــــ، (بی تا)، التمهید فی الرد علی الملحدةالمعطلة و الرافضة و الخوارج و المعتزلة، مقدمه و تعلیق محمود محمد الخضیری و محمد عبدالهادی ابوریده، بیروت: دارالفکر العربی، (زیراکس).
11. ـــــــــــ، (1422 ق)، مناقب الائمة الاربعة، تحقیق سمیره فرجات، بیروت: دارالمنتخب العربی.
12. بدوی، عبدالرحمان، (1374)، تاریخ اندیشههای کلامی در اسلام، ج: 1، ترجمه حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
13. بغدادی اسفراینی، عبدالقاهر، (1419 ق)، الفرق بین الفرق، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، بیروت: المکتبة العصریة.
14. ـــــــــــ، (1401 ق)، کتاب اصول الدین، بیروت: دارالکتب العلمیة، چاپ سوم.
15. بیضاوی، قاضی ناصرالدین، (1411 ق)، طوالع الانوار من مطالع الانظار، تحقیق عباس سلیمان، بیروت و قاهره: دارالجمیل بیروت و المکتبة الازهریة للتراث القاهره.
16. تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر، (بی تا)، شرح العقائد النسفیه، تحقیق و تعلیق محمد عدنان درویش، مکتبه الاسره، معرض الکتاب العربی.
17. ـــــــــــ، (1409 ق)، شرح المقاصد، ج: 5، تحقیق و تعلیق عبدالرحمان عمیره، قم: منشورات الشریف الرضی.
18. جرجانی، شریف علی بن محمد، (1419 ق)، شرح المواقف، تحقیق محمود عمر الدمیاطی (با حواشی السیالکوتی و الچلبی)، بیروت: دارالکتب العلمیة.
19. جمعی از نویسندگان، (1381)، امامت پژوهی، بررسی دیدگاه امامیه، معتزله و اشاعره، زیر نظر محمود یزدی مطلق (فاضل)، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
20. جمعی از نویسندگان، (1380)، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
21. جوینی، امام الحرمین عبدالملک، (1416 ق)، کتاب الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد، تحقیق اسعد تمیم، بیروت: مؤسسه الکتب الثقافیه، چاپ سوم.
22. ـــــــــــ، (1408 ق)، لمع الادلة (ذیل کتاب اللمع اشعری)، مقدمه و تحقیق عبدالعزیز عزالدین السیروان، بیروت: دار لبنان.
23. حنفی، حسن، (1988 م)، من العقیدة الی الثورة، ج: 5، قاهره: مکتبه مدبولی.
24. رازی، فخرالدین محمد بن عمر، (1342)، البراهین در علم اکلام، ج: 2، ترجمه و تصحیح سید محمد باقر سبزواری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
25. ـــــــــــ، (1992 م)، معالم اصول الدین، مقدمه و تعلیق سمیح دغیم، بیروت: دارالفکر اللبنانی.
26. ـــــــــــ، (1989 م)، المسایل الخمسون فی اصول الدین، تحقیق احمد حجازی السَقا، قاهره: المکتب الثقافی للنشر و التوزیع.
27. ـــــــــــ، (1992 م)، محصل افکار المتقدمین و المتأخرین من العلماء و الحکماء و المتکلمین، مقدمه و تعلیق سمیح دغیم، بیروت: دارالفکر اللبنانی.
28. ـــــــــــ، (1420 ق)، المحصول فی علم اصول الفقه، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت: المکتبه العصریه، چاپ دوم.
29. شافعی، حسن، (1418 ق)، الآمدی و آراؤه الکلامیة، قاهره: دار السلام.
30. شوشتری مرعشی، قاضی نور الله، (بی تا)، احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج: 2، تعلیق آیة الله العظمی شهاب الدین مرعشی نجفی، تهران: منشورات المکتبه الاسلامیه.
31. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، (بی تا)، نهایة الاقدام فی علم الکلام، تصحیح الفرد جیوم، قاهره: مکتبه المتنبّی.
32. ـــــــــــ، (بی تا)، الملل و النحل، تحقیق عبدالعزیز محمد الوکیل، بیروت: دارالفکر.
33. شیرازی، ابواسحاق، (1419 ق)، الاشارة الی مذهب اهل الحق، تحقیق محمد الزبیدی، بیروت: دارالکتاب العربی.
34. صبحی، احمد محمود، (1405 ق)، فی علم الکلام، ج: 2، دراسة فلسفیة لأراء الفرق الاسلامیة فی اصول الدین، بیروت: دار النهضة العربیة، چاپ پنجم.
35. علوی، ابوعبدالرحمان حسن بن عبدالرحمن، (1418 ق)، الامام الخطابی و منهجه فی العقیدة، مقدمه حماد بن محمد انصاری، ریاض: دارالوطن.
36. عنایت، حمید، (1377)، نهادها و اندیشههای سیاسی در ایران و اسلام، تصحیح و مقدمه صادق زیبا کلام، تهران: انتشارات روزنه.
37. غزالی، ابوحامد، (1421 ق)، فضائح الباطنیه، تحقیق محمد علی القطب، بیروت: المکتبة العصریة.
38. ـــــــــــ، (1409 ق)، الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
39. ـــــــــــ، (1405 ق)، قواعد العقائد، تحقیق موسی محمد علی، بیروت: عالم الکتب، چاپ دوم.
40. ـــــــــــ، (1400 ق)، المنخول من تعلیقات الاصول، تحقیق محمد حسن هیتو، دمشق: دارالفکر، چاپ دوم.
41. قلقشندی، احمد بن عبدالله، (بی تا)، مآثرالانافة فی معالم الخلافة، ج: 1، تحقیق عبدالستار احمد فراج، بیروت: عالم الکتب.