غایت مند بودن آفرینش در فلسفه ی اسلامی: با محوریت غرض ورزی خالق و غرض مندی مخلوق

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

2 دانشجوی دکتری عرفان اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

نظام آفرینش از ابعاد مختلفی چون نظام فاعلی جهانِِِ، نظام داخلی و نظام غایی در خور بررسی است. این پژوهش نظام هستی را از بعد نظام غایی مورد بررسی قرار داده و به دنبال پاسخگویی به این سؤالات است که آیا نظام آفرینش نظامی هدفمند است؟ آیا خداوند در آفرینش، دارای غرض است؟ و غرض نداشتن خداوند به چه معنا است؟
از نظر فلاسفهی اسلامی، حکمت الهی اقتضای آن دارد که افعال خداوند همه از غایت و هدف برخوردار باشند و نفی غرض از فعل خداوند عبارت از نفی غرض فاعلی است و با توجه به نفی غرض زائد بر ذات، غایت آفرینش همان علم پروردگار و ابتهاج ذاتی او به کمالات مندرج در ذات است که به سبب آن، به ایجاد نظام هستی  مبادرت ورزیده است.

کلیدواژه‌ها


 
1. قرآن کریم.
2. ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1375)،  اشارات و تنبیهات، ترجمه و شرح دکتر حسن ملکشاهی، چ سوم، تهران: سروش.
3. ــــــــــــــــــــــــــ ، (1377)، الاهیات نجات، ترجمه و پژوهش دکتر سید یحیی یثربی، تهران: فکر روز.
4. بهشتی، احمد، (1382)، غایات و مبادی (شرح نمط ششم کتاب اشارات و تنبیهات ابن سینا)، قم: بوستان کتاب.
5. جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، تنظیم حمید پارسانیا، قم: اسراء.
6. سهروردی، شهاب الدین، (1377)، حکمه الاشراق، ترجمه و شرح سید جعفر سجادی، چ ششم، تهران: دانشگاه تهران.
7. شریف دارابی، عباس، (1372)، تحفه المراد (شرح قصیده‌ی میر فندرسکی)، به اهتمام محمد حسین اکبری ساوی، تهران: الزهرا.
8. شهرزوری، شمس الدین محمد، (1372)، شرح حکمه الاشراق، تصحیح و تحقیق و مقدمه‌ی حسین ضیایی تربتی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
9.  شیرازی، صدرالدین محمد، (1380)، المبدأ و المعاد، ترجمه و شرح دکتر محمد ذبیحی، قم: اشراق.
10. ــــــــــــــــــــــــ ، (1379)، اسفار اربعه، ترجمه‌ی محمد خواجوی، تهران: مولی.
11. ــــــــــــــــــــــــ ، (1363)، اسرار الآیات، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران، مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
12. طباطبایی، سید محمد حسین، (1378)، نهایه الحکم، ترجمه و شرح علی شیروانی، چ چهارم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
13- قمی، عباس، (1381)، کلیات مفاتیح الجنان، چ هشتم، بی‌جا: مشرقین .
14. کازرونی، محمود بن مسعود (معروف به قطب الدین شیرازی)، [بی تا]، شرح حکمة الاشراق به انضمام تعلیقات صدر المتأهلین، قم: بیدار.
15. کلینی، محمد بن یعقوب، (1372)،  اصول کافی، ترجمه‌ی محمدباقر کمره‌ای، چ دوم، تهران: اسوه.
16. لاهیجی، محمد جعفر، (1376)، شرح رساله المشاعر، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران: امیر کبیر.
17. مطهری، مرتضی، (1369)، شرح الهیات شفا، تهران: حکمت.
18. ـــــــــــــــ ، (1381)، شرح مختصر منظومه، چ هشتم، تهران: صدرا.
19. میر جهانی، محمدحسن، (1333)، روایح النسمات در شرح دعای سمات، تهران: بی‌نا.