نوآوری‌های سهروردی در باب «ملاک نیازمندی معلول به علت»

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه الهیات دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

ابن سینا ملاک نیازمندی معلول به علت را امکان ماهوی آن می‌داند، ولی ملاصدرا با نقد امکان ماهوی، امکان فقری را بر جای آن نشانده، عین ربط بودن موجودات به باری تعالی را نتیجه می‌گیرد. اما آیا سهروردی نیز همانند ابن سینا، ملاک نیازمندی معلول به علت را امکان ماهوی ماهیات می‌انگارد یا قبل از ملاصدرا و همانند او ، فقر فی‌نفسهِ انوار را ملاک نیازشان به علت می‌داند. در این مقاله، ثابت شده است که سهروردی در مواضع بسیاری از آثار خود، ملاک نیازمندی انوار به علتشان را فقر فی‌نفسه‌ِ آن‌ها می‌داند. در نظر او، ذات انوار چیزی به جز نور بودن آن‌ها نیست که همانند اشعات و اشراقاتی از نورالانوار ظهور یافته‌اند. این عقیده‌ی او، دو نتیجه‌ی زیر را به دنبال دارد: 1. عین ربط بودن موجودات به باری تعالی، 2. توحید افعالی، زیرا وقتی که موجودات در ذاتشان  مستقل از علت هستی‌بخششان نباشند، در فعل خود نیز از او مستقل نخواهند بود، بنابراین فاعل حقیقی عالمْ خود نورالانوار است.

کلیدواژه‌ها


۱. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1362)، وجود رابط و مستقل در فلسفه‌ی اسلامی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
2. ــــــــــــــــــــــــــ ، (1364)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه‌ی اسلامی، تهران: حکمت.
3. ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله، (1376)، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق: حسن حسن زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم.
4. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1371)، المباحثات، تحقیق و تعلیق: محسن بیدارفر، قم: بیدار.
5. ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1339)، الاشارات و التنبیهات، به اهتمام محمود شهابی، تهران: دانشگاه تهران.
6. ــــــــــــــــــــــــــــــ ، (1353ق)، مجموعه رسائل، حیدرآباد دکن: مجلس دائره المعارف العثمانیه.
7. سهروردی، شهاب الدین، (1373)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج: 1، تصحیح و مقدمه: هنری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8. ـــــــــــــــــــــ ، (1373)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج: 2، تصحیح و مقدمه: هنری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی.
9. ـــــــــــــــــــــــ ، (1373)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج: 3، تصحیح و مقدمه: سید حسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10. الشیرازی، قطب الدین، (1313 ق)، شرح حکمه الاشراق، (بی‌جا)(بی‌نا).
11. صدرالدین شیرازی، محمدبن ابراهیم، (1410ق)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، 9 ج، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
12. جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم شرح حکمت متعالیه، تهران: مرکز نشر اسراء.
13. رازی، فخرالدین [فخر رازی]، (1339)، لباب الاشارات، به اهتمام محمود شهابی، تهران: دانشگاه تهران.
14. لاهیجی، ملا محمد جعفر، (1341)، شرح رساله المشاعر ملاصدرا، تعلیق، تصحیح و مقدمه: سید جلال الدین آشتیانی، بی‌جا، مکتب الاعلام الاسلامی.
15. نراقی، ملا مهدی، (1365)، شرح الاشارات و التنبیهات، به اهتمام مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
مقالات:
16. اکبریان، رضا، (1380)، «اصالت نور در سهروردی و اصالت وجود در ملاصدرا»، خردنامه صدرا، شماره‌ی 29، ص: 19.