مطالعه ی تطبیقی «حدوث عالم» در حکمت صدرا و نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه الهیات دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه اصفهان

چکیده

در این مقاله، حدوث عالم در حکمت صدرا با مطالب نهج البلاغه مقایسه شده است. به این منظور، کتب فلسفی و تفسیری صدرا مطالعه و آرای او درباره‌ی حدوث عالم جمع‌آوری شده است. هم‌جنین مطالب نهج البلاغه در رابطه با حدوث عالم مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با مقایسه آرای صدرا در مورد حدوث عالم با مطالب نهج‌البلاغه، این نتیجه به دست آمده که آرای بیان‌شده با مطالب نهج‌البلاغه از جهات زیادی هم‌خوانی دارد: در نهج‌البلاغه ویژگی‌هایی مانند زمان داشتن، مکانمند بودن، حرکت داشتن و متغیر بودن برای پدیده‌ی حادث مطرح شده است که می‌تواند مبنایی باشد برای تفسیر حدوث جهان، آن گونه که ملاصدرا به آن پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


1. نهج‌البلاغه.
2. آشتیانی، سید جلال الدین، (1370)، رسائل حکیم سبزواری، تهران: اسوه.
3. آملی، محمد تقی، (1370)، دررالفواید (تعلیقه شرح حکمه المنظومه سبزواری)، تهران: بوذرجمهری.
4. ابن ابی الحدید، (1385)، شرح نهج‌البلاغه، 2 ج، بیروت: دار احیاء التراث العزلی.
5. ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1404ق)، الشفاء (الطبیعیات)، قم: منشورات مکتبه آیه العظمی المرعشی النجفی.
6. بحرانی، ابن میثم، (1404ق)، المصباح، 5ج، الطبعه الثانی، تهران: بی‌نا.
7. بیهقی فرید خراسانی، ظهیرالدین، (1409ق)، معارج نهج‌البلاغه، قم: مکتبه آیه الله العظمی مرعشی نجفی.
8. تستری، محمد تقی، (1376)، بهج الصباغه فی شرح نهج‌البلاغه، الطبعه الاولی، تهران: دارکبیر للنشر.
9. جلالی مقدم، مسعود، (1384)، آیین زروانی، تهران: امیر‌کبیر.
10. جعفری، محمد تقی، (1376)، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، 27ج، تهران: دفتر نشر فرهنگ رجاء.
11. حائری یزدی، مهدی، (بی‌تا)، هرم هستی، تهران: بی‌نا.
12. حسینی شیرازی، سید محمد، (بی‌تا)، توضیح نهج‌البلاغه، 4‌ج، تهران: دار تراث الشیعه.
13. خویی، حبیب الله، (1495ق)، منهاج البراعه، چاپ دوم، قم: انتشارات لاهیجی.
14. دشتی، محمد، (1379)، ترجمه نهج‌البلاغه، قم: انتشارات لاهیجی.
15. سهروردی، (1355)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران: انجمن فلسفه ایران.
16. صدرالدین، محمد بن ابراهیم، (1378)، رساله فی الحدوث، تصحیح وتحقیق سید حسین موسویان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
17. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1360)، اسرار الایات، تصحیح آقای محمد خواجوی، تهران: انجمن اسلامی فلسفه و حکمت ایران.
18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1981)، الاسفار الاربعه، بیروت: داراحیاء التراث العزلی.
19. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1366) ، رساله الحدوث العالم، تهران: انتشارات مولی.
20. ــــــــــــــــــــــــــــــ، (1342)، مشاعر، شرح ملامحمد جعفرلاهیجانی، تعلیق و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، مشهد: بی‌نا.
21. ـــــــــــــــــــــــــــــــ، (1378)، اجوبه المسایل،تصحیح وتحقیق دکتر عبدالله شکیبا، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
22. ــــــــــــــــــــــــــــــــ، (1378)، مظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه، تصحیح و تحقیق سید محمد خامنه‌ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
23. طباطبایی، محمد حسین، (1383)، نهایه الحکمه، ترجمه و شرح علی شیروانی، قم: بوستان قم.
24. طوسی، نصیر الدین، (ق1407)، تجرید  الاعتقاد، قم: مؤسسه الاسلامی.
25. ـــــــــــــــــــ، (1359)، نقد المحصل، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل.
26. ـــــــــــــــــــ، (1377)، شرح الاشارات و التنبیهات، 3ج، قم: دفتر نشر الکتاب.
27. عبده، شیخ محمد، (بی‌تا)، نهج‌البلاغه، بی‌جا: بی‌نا.
28. فیض کاشانی، محسن، (1362)، اصول المعارف، قم: منشورات مکتبه آیه الله العظمی مرعشی النجفی.
29. کاپلستون، فریدریک، (1360)، ترجمه منوچهر بزرگ مهر، تهران: دانشگاه صنعتی شریف.
30.کلینی ، محمد بن یعقوب، (1365)، کافی، 8 ج، تهران: دار الکتب الاسلامی.
31. مدرس وحید، میرزا احمد، (بی‌تا)، شرح نهج‌البلاغه، بی‌جا: بی‌نا.
32. مطهری، مرتضی، (1383)، مجموعه آثار، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات صدرا.
33. مغنیه، محمد جواد، )1972(، فی ظلال نهج‌البلاغه، 4ج، بیروت: دارالعلم للملایین.
34. مکارم شیرازی، ناصر، (1382)، پیام امام، تهران: داراکتب الاسلامیه.
35. مهر، فرهنگ، (1358)، دیدی نو از دینی کهن، تهران: جامی.
36. میرداماد، محمد بن محمد، (1367)، القبسات، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.