بررسی تطبیقی خاستگاه و غایت رنج در آموزه‌های بودا و عهدین

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان دانشگاه تهران

چکیده

رنج به ‌عنوان ادراکی انفسی و برخاسته از شرایطی نامطلوب، در مکاتب دینی، به ‌ویژه از جهت خاستگاه و غایت آن، موضوع توجه قرار گرفته است. از این میان، دینِ انسان‌محوری چون بودیسم در همه‌ی شاخه‌هایش به واقعیت و علت رنج پرداخته‌، خاستگاه آن را در خود انسان می‌یابد و در صدد ارائه‌ی راه‌کاری است که نجات از همه‌ی رنج‌ها فراهم آید؛ اما از غایت و هدف رنج در جهان چیزی نمی‌گوید، چراکه به موجودی غایتمند در هستی‌شناسی خود باور ندارد که بخواهد برای فعلش نیز هدف و غایتی فرض نماید. اما در عهدین، به ‌عنوان متنی خداباور، خاستگاه رنج از سه علت خارج نیست: یا متوجه فعل انسان است، که برای مثال، ناشی از سوء استفاده از اختیار و ارتکاب گناه اوست، یا به فعل خدایی غایتمند و اخلاقمند برمی‌گردد یا از فعل خدایی بی‌غایت و اراده‌محور ناشی می‌شود. در این صورت، غایتمند بودن یا نبودن خداوند در رنجور ساختن بندگان، رابطه‌ی تنگاتنگی با صفات وی دارد. از این‌رو برای رنج، در عهدین، هم علت فاعلی مشهود است و هم علت غایی؛ هم خاستگاه وجود دارد و هم غایت، به خلاف بودیسم، که فقط از خاستگاه رنج و راه نجات از آن سخن می‌راند و با مابعدالطبیعه کاری نداشته و در صدد تبیین غایتمندی جهان و رنج‌های موجود در آن نیست.

کلیدواژه‌ها


1. کتاب مقدس.
2. اشعری، ابوالحسن، (1953م)، اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، بیروت المطبعة الکاثولیکیه.
3. اونامونو، میگل د.(1385)، درد جاودانگی، ترجمه‌ی بهاالدین خرمشاهی، تهران: ناهید.
4. ایلخانی، محمد،(1383)، «پولس»، الاهیات جدید، مجموعه مقالات ارغنون، ش 5 و 6، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، صص399-400.
5. دروثی، سله، (1379)، «مسأله رنج»، مقدمه‌ای بر شناخت مسیحیت، ترجمه وتدوین همایون همتی، تهران: نقش جهان.
6. فانگ یولان، (1380)، تاریخ فلسفه‌ی چین، ترجمه‌ی فرید جواهر کلام، تهران: فرزان.
7. فرانکل، ویکتور، (1380)،  انسان در جست وجوی معنی، ترجمه‌ی نهضت فرنودی، مهین میلانی. تهران: درسا.
8. کارمدی، د.ل، کارمدی، ج.ت.، (1383)، «مسیحیت از عیسی تا یوحنا»، الهیات جدید، مجموعه مقالات ارغنون، ترجمه‌ی حسین پاینده، ش 5 و 6، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، 11 - 35.
9. کامو، آلبر، (1388)، «اسطوره‌ی سیزیف»، مرگ، مجموعه مقالات ارغنون، ترجمه‌ی محمدعلی شهرکی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات، صص 307-311.
10. لوکا، نیانه تی، (1388)، سخن بودا، ترجمه ع.پاشایی، تهران: میترا.
11. ملکیان، مصطفی، (1383)، «درد از کجا، رنج از کجا»، هفت آسمان، ش24، صص 51 - 72.
12. ناس، جان بایر، (1383)، تاریخ جامع ادیان، تهران: حکمت.
13. وستفال، مرالد، (1386)، «پولس قدیس را جدی بگیریم: گناه به منزله‌ی مقوله‌ای معرفت‌شناختی»، سیری در سپهر جان، ترجمه‌ی مصطفی ملکیان،  تهران: نگاه معاصر، 161 - 211.
14. همفریز، کریسمس، (1386)، ذن، ترجمه ی منوچهر شادان، تهران: ققنوس.
15. هیک، جان، (1382)،«معنای زندگی»، نقد و نظر، ترجمه‌ی اعظم پویا، سال هشتم، شماره‌ی سوم و چهارم، صص 245 - 268.
16. Bemporad, Jack, (1987), "Suffering", Encyclopedia of Religion, Vol.14, Mircea Eliade ed., New York: Macmillan, pp: 99-104.
17. Bowker, John, (1970), Problems of Suffering in Religions of the World, London: Cambridge University Press.
18.Bowker, John, (1999), the Oxford Dictionary of World Religions, New York: Oxford University Press.
19. Dhammapad, (1985), translated by Acharya Buddharakkhita, Introduction by Bhikkhu Bodhi, Sri Lanka: Buddhist Publication Society, Kandy.
20. Hick, John, (2007), Evil and the God of Love, Palgrave Macmillan.
21. Hirota, Denis, (1987), "Karman: Buddhist Concepts", Encyclopedia of Religion, Vol.8, Mircea Eliade ed., New York: Macmillan, pp: 266-68.
22. Kasulis, Thomas P. (1987), "Nirvana", Encyclopedia of Religion, Vol.10,Mircea Eliade ed., New York: Macmillan, pp: 448-455.
23. Kilpatrick, T.B. (1980), "Suffering", Encyclopedia Religion and Ethic, James Hastings ED, v:xii, Edinburgh: T&T. Clark, pp: 1-9.
24. LaCocque, Andre, (1987), "Sin and Guilt", Encyclopedia of Religion, Vol.13, Mircea Eliade ed., New York: Macmillan, 325-31.
25. Ross Carter, John, (1987), "Four Noble Truths", Encyclopedia of Religion, Vol.5, Mircea Eliade, ed., New York: Macmillan, pp: 402-4.
26. Smith, Brian k., (1987), "Samsara", Encyclopedia of Religion, Vol.12,  Mircea Eliade ed., New York: Macmillan, pp: 56-57.
27. The Prajnaparamita Heart Sutra, (2000), Translated Trip taka Master Hsuan Tsang, Commentary Grand Master T’an Hsu, English translation Ven. Master Lok, New York: Bronx.
28. Wolf, William J., (1987), "Atonement: Christian Concept", Encyclopedia of Religion, Vol.1, Mircea Eliade ed., New York: Macmillan, pp: 495-8.