سعادت بشری و دیدگاه ملاصدرای شیرازی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه یزد

چکیده

همه‌ی ادیان آسمانی به پیروان راستین خود، وعده‌ی سعادت و نجات می‌دهند. اسلام نیز در موارد متعددی، نجات انسان‌ها را در گروِ سرسپردگی به فرمان‌های الاهی معرفی می‌کند. از این رو، فلاسفه و متکلمان مسلمان نیز هر کدام به نوبه‌ی خود، کوشیده‌اند ضمن تفسیر و تبیین آموزه‌های وحیانی، پرده از حقیقت این مهم بردارند. این جستار در نظر دارد تا دیدگاه ملاصدرا در خصوص مسأله‌ی سعادت بشری و تبیین عقلانی وی از سعادت را بررسی کند. بر مبنای اصل تشکیک وجود در حکمت متعالیه‌ی صدرایی، وجودْ ذومراتب و متدرج است و از آنجا که ملاصدرا وجود و ادراک وجود را خیر و سعادت می‌داند، سعادت و خیر نیز ذومراتب و مشکک است.
ملاصدرا تأکید دارد که ادراک وجود و اتحاد نفس ناطقه‌ی آدمی با عقل فعّال، کمال و سعادت آن به ‌شمار می‌رود. به نظر می‌رسد تحلیل خاص ملاصدرا از سعادت بشری، که مبتنی بر اصول فلسفی ایشان است، با آنچه تحت عنوان سعادت در علم اخلاق مطرح است هم‌راستا و مشابه باشد. تبیین وی از سعادت، نه‌تنها در خور دفاع عقلانی است، بلکه همسو با آموزه‌های وحیانی نیز می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1. قرآن کریم
2. ابن منظور، (1363)، لسان العرب، ج: 3، قم: نشر ادب الحوزه.
3. ابراهیم انیس [و دیگران]، (۱۳۸۶)، فرهنگ المعجم الوسیط عربی - فارسی، ترجمه‌ی محمد بندر ریگی، تهران: اسلامی.
4. ابن مسکویه، احمد ابن محمد، (1381)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، تهران: اساطیر.
5. ارسطاطالیس (ارسطو)، (1381)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه‌ی ابوالقاسم پور حسینی، تهران: دانشگاه تهران.
6. س‍ج‍ادی،‌ ج‍ع‍ف‍ر، (بی‌تا)، م‍ص‍طل‍ح‍ات‌ ف‍ل‍س‍ف‍ی‌ ص‍درال‍دی‍ن‌ ش‍ی‍رازی‌ «م‍ش‍ه‍ور ب‍ه‌ م‍لاص‍درا»، [‌بی‌جا]‏‏، ص: 159 به نقل از مبداء و معاد.
7. ژیلسون، اتین، (1375)، مبانی فلسفه‌ی مسیحیت، ترجمه‌ی محمد رضایی و محمود موسوی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه قم.
8. صدرالدین، محمد ابراهیم (ملاصدرا)، (1410ق)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، ج: 1، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
9. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الحکمه المتعالیه، ج: 7.
10. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، الحکمه المتعالیه، ج: 9.
11. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1360)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، المشهدالثالث، الاشراق السادس، ج: 2، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
12. ــــــــــــــــــــــــــــ، (1370)، شرح اصول کافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
13.ـــــــــــــــــــــــــــــ، (1380)، المبداء و المعاد، با مقدمه و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، ج: 3، قم: انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه.
14. قدردان قراملکی، محمد حسن، (1377)، خدا و مسأله‌ی شر، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
15. کاکایی، قاسم، (1387)،  «وحدت وجود و برهانی بودن آن از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا»،  فصلنامه‌ی اندیشه دینی، پاییز، شماره اول ص: 65.
16. کاپلستون، فردریک، (1370)، تاریخ فلسفه، ترجمه‌ی امیر جلال الدین اعلم، ج: 5، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و سروش.
17. مصباح یزدی، محمد تقی، (1365)، آموزش فلسفه، ج: 2، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
18. نراقی، محمد مهدی، (1209ق)، جامع السعادات، الجزءالاول، الطبعه الرابعه، بیروت.