دانشگاه شیرازفصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز2251-6123114120130317Hermeneutics of Neopragmatismنظریهی تفسیری نوپراگماتیسم118117410.22099/jrt.2013.1174FAاحمد واعظیدانشیار دانشگاه باقرالعلومJournal Article20130317<strong>تلقی سنتی و کلاسیک از فهم و تفسیر متن بر آن است که معنای متن مستقل از قرائت و مقدم بر تفسیر خوانندگان، موجود است و به قصد و نیّت مؤلف وابسته است. نوپراگماتیسم یک مکتب فکری پستمدرن از زمره رویکردهای تفسیری «خوانندهمحور» و ذهنیگرا محسوب میشود که در تحلیل خود از فرایند قرائت متن، نقش محوری را به مفسر داده و سهم بسیار ناچیزی برای متن قائل است. مقالهی حاضر ضمن تشریح مبانی نظری و فلسفی رویکرد نوپراگماتیسمی به تفسیر متن (که در آثار ریچارد رورتی و استانلی فیش متبلور است) و نقد و ارزیابی آن، وجوه ضعف و نارسایی آن را خاطرنشان میکند. </strong>دانشگاه شیرازفصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز2251-6123114120130317Fakhre Razi between Determinism and Free willفخر رازی بر سر دو راهی جبر و اختیار1948117510.22099/jrt.2013.1175FAاحمد بهشتیاستاد دانشگاه تهرانعلیرضا فارسی نژاددانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقاتJournal Article20130317<strong>مسألهی جبر و اختیار یکی از مسایل مهم در حوزهی افعال الاهی است که همواره ذهن انسانها را از ابتدای تاریخ تاکنون به خود مشغول داشته است. در این میان، جهمیه را طرفداران جبر محض، اشاعره را طرفداران جبر محض در یک مرحله و طرفدار کسب در مرحلهی دیگر، معتزله و قدریه را طرفداران اختیار محض و امامیه را طرفداران امر بین الامرین یاد کردهاند. بر این اساس، فخر رازی نیز به منزلهی یکی از برجستهترین متکلمان اشعری، جبرگرا دانسته شده است. </strong>
<strong>نگارنده در این مقاله، با جستوجوی کامل در آثار فخر رازی، موضع وی در قبال نظریات فوق را به دست آورده و نشان داده است که فخر رازی نه یک جبرگرای محض است و نه یک اختیارگرای محض، بلکه ضمن قادر و مختار دانستن انسان از یک طرف، و قول به عمومیت قضا و قدر الاهی از طرف دیگر، سعی کرده است تا میان این دو قول جمع نماید، ولی با وجود آنکه همواره در جستوجوی راهی میانِ جبر و اختیار بوده و برای فرار از جبر و توجیه اختیار و مسؤولیت انسان، همانند سایر اشاعره، به نظریهی کسب گراییده، چون آن را ناتمام یافته، به نظریهی امر بین الامرین روی آورده است. البته در تبیین این نظریه نیز توفیقی نیافته و آن را طوری تبیین نموده که به جبر منجر شده است. بنابراین بهرغم اعتراف به اختیار انسان، بر سر دو راهی تردید میان جبر و اختیار باقی مانده، ضمن معرفی انسان به منزلهی مضطری در صورت مختار، قائل به غموض و پیچیدگی مسأله شده و افراد را از خوض در این مسایل غامض بر حذر داشته است. </strong>دانشگاه شیرازفصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز2251-6123114120130317A Comparative Study of Sayyed Heydar Amoli's and Rudolf Otto's Phenomenological Approaches to "the Sacred"رویکرد پدیدارشناسانهی سید حیدر آملی و رودلف اتّو به «امرقدسی»4980117610.22099/jrt.2013.1176FAفاطمه فرضعلیدانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهدسیدمرتضی حسینی شاهرودیدانشیار دانشگاه فردوسی مشهدJournal Article20130317<strong>چکیده</strong>
<strong>آنچه پدیدهی دین را از سایر پدیدهها متمایز میسازد قداست آن است. موضوع اصلی این نوشتار بررسی رویکرد پدیدارشناسانهی دو اندیشمند دینشناسِ خداباورِ مسلمان و مسیحی، یعنی سید حیدرآملی و رودلف اتّو (1869-1937) به «امر قدسی» است. برای رسیدن به نقاط اشتراک و امتیاز آنها، ابتدا به تبیین فرآیند پدیدارشناسی و اقسام نگرش پدیدارشناسانه، بهویژه نگرش عاطفی و عقلانی به پدیدهی قدسی، پرداختهایم. دیدگاهها و انتقادهای صاحبنظران بررسی شده و در انتها، تفاوتها و شباهتهای رهیافت پدیدار شناسانهی آندو دربارهی «امرقدسی» ارائه گردیده است. در این تطابق، روشن میشود که هردو با تحویلگرایی مخالفاند و امر قدسی را «خودآشکار» میدانند، ولی بر خلاف نگرشِ صرفاً عاطفهگرایانهی اتّو، سید حیدر هر دو نگرش عقلانی و عاطفی به «امر قدسی» را به گونهای کاملتر و بدون تعصب دینی، ارائه داده است.</strong>دانشگاه شیرازفصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز2251-6123114120130317A Comparative Study of the Origin and the Goal of Suffering in Buddha's and in the Bible's Teachingsبررسی تطبیقی خاستگاه و غایت رنج در آموزههای بودا و عهدین81106117710.22099/jrt.2013.1177FAمجتبی زروانیدانشیار دانشگاه تهرانندا خوشقانیدانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و عرفان دانشگاه تهرانJournal Article20130317<strong>رنج به عنوان ادراکی انفسی و برخاسته از شرایطی نامطلوب، در مکاتب دینی، به ویژه از جهت خاستگاه و غایت آن، موضوع توجه قرار گرفته است. از این میان، دینِ انسانمحوری چون بودیسم در همهی شاخههایش به واقعیت و علت رنج پرداخته، خاستگاه آن را در خود انسان مییابد و در صدد ارائهی راهکاری است که نجات از همهی رنجها فراهم آید؛ اما از غایت و هدف رنج در جهان چیزی نمیگوید، چراکه به موجودی غایتمند در هستیشناسی خود باور ندارد که بخواهد برای فعلش نیز هدف و غایتی فرض نماید. اما در عهدین، به عنوان متنی خداباور، خاستگاه رنج از سه علت خارج نیست: یا متوجه فعل انسان است، که برای مثال، ناشی از سوء استفاده از اختیار و ارتکاب گناه اوست، یا به فعل خدایی غایتمند و اخلاقمند برمیگردد یا از فعل خدایی بیغایت و ارادهمحور ناشی میشود. در این صورت، غایتمند بودن یا نبودن خداوند در رنجور ساختن بندگان، رابطهی تنگاتنگی با صفات وی دارد. از اینرو برای رنج، در عهدین، هم علت فاعلی مشهود است و هم علت غایی؛ هم خاستگاه وجود دارد و هم غایت، به خلاف بودیسم، که فقط از خاستگاه رنج و راه نجات از آن سخن میراند و با مابعدالطبیعه کاری نداشته و در صدد تبیین غایتمندی جهان و رنجهای موجود در آن نیست. </strong>دانشگاه شیرازفصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز2251-6123114120130317A Comparative Study of Immorality of the Soul from Plato's and Muslim Thinkers' Viewpointsجستاری در مقایسهی میان ادلهی بقا و خلود نفس نزد افلاطون و متفکران مسلمان107126117810.22099/jrt.2013.1178FAمهدی حسین زاده یزدیپژوهشگر حوزه و دانشگاهمجتبی مصباحاستادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیJournal Article20130317<strong>یکی از مباحث مهم در فلسفهی افلاطون، مسألهی بقا و خلود نفس است. افلاطون از طرفداران نظریهی </strong><strong>اصالت روح است که در مقابلِ مادیمذهبان و نیز قائلان به شبهپدیدارانگاریِ نفس قرار میگیرد. افلاطون دربارهی بقا و خلود نفس، استدلال­های متعددی اقامه میکند. در آثار متفکران اسلامی نیز دربارهی </strong><strong>بقا و </strong><strong>جاودانگی نفس، ادلهی گوناگونی ارائه شده است. این نوشتار به منظور مقایسه­ میان ادلهی </strong><strong>افلاطون</strong><strong> در اینباره و استدلالهایی که از سوی متفکران مسلمان عنوان میشود سامان میگیرد، تا از این رهگذر، تأثیرپذیری یا تأثیرناپذیریِ متفکران اسلامی از افلاطون در اینباره روشن شود.</strong>دانشگاه شیرازفصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز2251-6123114120130317A Comparative Study of Mulla Sadra's Theory of Graded Hierarchy (Tashkik) and Aquinas's Analogyبررسی تطبیقی نظریه ی تشکیک ملاصدرا و نظریه ی تمثیل آکوییناس127156117910.22099/jrt.2013.1179FAقاسم کاکاییاستاد دانشگاه شیرازمنصوره رحمانیکارشناس ارشد دانشگاه شیرازJournal Article20130317<strong>تحلیل معناشناختی اوصاف الاهی همواره مورد توجه متکلمان، فلاسفه و عرفا بوده و نظریات مختلفی در این باب بیان شده است. محدودیت­های زبان بشری از یک طرف، و وجود نامتناهی خداوند از طرف دیگر، سبب شده است که دست یافتن به تبیینی معقول از اوصاف الاهی دشوار گردد. ملاصدرا با استفاده از اشتراک معنوی و تشکیک در وجود، میکوشد به گونهای در باب اوصاف الاهی سخن بگوید که هم تعالی خداوند حفظ گردد و هم شناخت و اتصاف ذات باری تعالی به اوصاف ایجابی، ممکن شود. توماس نیز با نفی اشتراک لفظی محض و اشتراک معنوی متواطی و طرح نظریه­ی تمثیل، خود را از افتادن در دام تشبیه و تنزیه می­رهاند. در این مقاله، به بررسی و مقایسه­ی این دو دیدگاه پرداخته میشود. </strong>دانشگاه شیرازفصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز2251-6123114120130317A Study of the Influence of Ibn Arabi's Views about Sainthood (Velayat) on Sheikh Mahmud Shabestari's Golshan-e Razتأثیر اندیشهی ابن عربی در باب «ولایت» بر شیخ محمود شبستری با تکیه بر گلشن راز157186118010.22099/jrt.2013.1180FAزهرا ریاحی زمیندانشیار دانشگاه شیرازحسین طاهریدانشجوی دکتری دانشگاه شیرازJournal Article20130317<strong>آنچه مسلم است اینکه ابن عربی با عرفانی پیشرو و بسیار متعالی، عصارهی ماترک تعالیم اولیای پیشینِ متصوفه را با برخوردی نظری و فلسفی و نبوغی عدیم المثل، چنان خلاقانه به بازتولیدی نو تبدیل کرد که هنوز، تا عصر حاضر، خودْ میراثگذار و پدر فکری اکثر عرفای متأله و متفکر به شمار میآید. سلطهی اندیشهی او از زمان حیاتش تا ظهور عرفای شیعی و نظریهپردازان و نقادان صفوی و قاجار و متأخرین معاصر، خود، گواه عظمت روح و فکر وی است.</strong>
<strong>یکی از مهمترین آموزههای فکری ابن عربی در عرفان نظری، در باب ولایت است. مبحث ولایت را میتوان به دو دورهی قبل و بعد از ابن عربی تقسیم کرد. آنچه از این مفهوم و مصادیق ظهوری آن در اندیشهی شیخ محمود شبستری در گلشن راز برمیآید، ادامهی تعالیم سنت اکبری و شارحین معاصر وی، چون قیصری و کاشانی است. در این مقاله سعی شده است آنچه از تعالیم محییالدین ابن عربی در اندیشهی شیخ شبستری دربارهی ولایت و انسان کامل رسوخ کرده است با تکیه بر منظومهی <em>گلشن راز</em>، بررسی و تحلیل شود. </strong>
<strong>این مقاله ماحصل تحلیل مقایسهگونهای بین آرای ابن عربی و شبستری، برای نشان دادن نقطههای تأثر عارف شبستر از آثار شیخ اکبر است. بنابراین در خلال مطالب، به فراخور موضوع، از قیاسات و اشارات سایر شراح آثار ابن عربی و عرفای مقدم بر وی نیز استفاده گردیده است. </strong>دانشگاه شیرازفصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز2251-6123114120130317Theological Implication of Epistemological Foundations in Post-Modern Ageپیامد کلامی نظام معرفتی پسامدرن187204118110.22099/jrt.2013.1181FAرمضان مهدوی آزادبنیاستادیار دانشگاه مازندرانJournal Article20130317<strong>ارائهی تفسیر جدید از شناخت در عصر پسامدرن سبب تغییر جهانبینی در فرهنگ غرب گردید. این دوره اگرچه دربردارندهی عناصر فکری مختلفی است، نویسنده بحث خود را محدود به جزء معرفتی دورهی مذکور مینماید. نویسنده بر آن است تا ضمن بیان تحلیلیِ مبانی معرفتشناختیِ عصر پسامدرن، پیامد و لوازم معرفتشناختی آن را در قالب نگرش دینی بررسی کند. در این باره مدعای نویسنده این است که میان مفروضات و مبانی معرفتشناختی عصر پسامدرن و مبانی معرفتی موجود در دین تعارضی وجود ندارد. عصر پسامدرن با بازنگری در مفروضات معرفتشناختی عصر جدید، تفسیر جدیدی از عقلانیت و حقیقت به همراه خود آورد. تأکید به درهمتنیدگی ذهن و عین، از دست رفتن اعتبار تفکیک سوژه - ابژه و کنار نهادن نقش بیطرفانه و منفعلانهی ذهن در فرایند شناخت از ویژگیهای عمدهی معرفتشناسی این دوره است. میتوان به منزلهی نتیجهی تحقیق پذیرفت که عصر پسامدرن با توجه به مبانی معرفتیاش در مقایسه با مفروضات معرفتی عصر جدید، قادر است شرایط مناسبتر و موفقتری را در دفاع از ارزش و جایگاه معرفتی باورهای دینی فراهم نماید. وجود آموزههایی مانند کرانناپذیری خداوند (که مستلزم کرانناپذیری فعل الاهی است) و همچنین ایدهی وقوع من غیر احتساب امور در دین با جهانبینی پسامدرن توجیهپذیر است. </strong>