ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی نخستین عهد الهی در متون زرتشتی، قرآن کریم و عرفان قبالایی (از منظر خصوصیت ها و کارکردها)
در برخی متون زرتشتی به ویژه متون پهلوی، نخستین عهد الهی به پیش از آفرینش جهان مادی باز میگردد؛ در حالیکه در اوستا به چنین پیمانی اشاره نشده، همانگونه که نزد عرفای قبالای زوهری اعتقاد به عهد ازلی عمومیت دارد؛ ولی در تورات و تلمود به آن پرداخته نشده است. در قرآنکریم نیز درباره نخستین عهد الهی سخن گفته شده که به عهد ألست مشهور است، و اکثر مفسّران آن را به پیش از آفرینش انسان بازمی گردانند. این جستار علاوه بر پرداختن به این موضوع به بررسی تحلیلی- تطبیقی نخستین عهد الهی در متون زرتشتی، قرآن و زوهر قبالاییان میپردازد؛ و نشان میدهد اعتقاد به چنین عهدی، به اهمیت پاسخ به سه پرسش اساسی انسان در خصوص مبدأ، هدف و مقصد آفرینش بازمیگردد؛ و زرتشتیان، قبالاییانِ زوهری و اکثر مسلمانان در اعتقاد به عهد ازلی و وجود پیشین ارواح، با یکدیگر هم عقیدهاند؛ اما کارکردهای این عهد در هر آیین متفاوت است. علاوه بر این، با آن که بحث عهد ازلی پیش از اسلام نیز میان ایرانیان زرتشتی رواج داشته؛ ولی خصوصیات هرکدام با توجه به اصول اعتقادی شان، متفاوت بوده است؛ و نگاه اسلام در این خصوص، بر دو آیین دیگر از نظر تأکید بر عقل، اخلاق و توحید برتری دارد.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_5442_0feafb688e71f53597024b036b4a6eab.pdf
1970-01-01
1
22
10.22099/jrt.1970.5442
: 1. عهد ازلی
2. قرآن
3. زرتشت
4. قبالای زوهری
5. عهد ألست
عظیم
حمزئیان
ahamzeian@semnan.ac.ir
1
استادیار گروه ادیان و عرفان دانشگاه سمنان
LEAD_AUTHOR
صبا
فدوی
fadavis@semnan.ac.ir
2
گروه عرفان اسلامی دانشگاه سمنان
AUTHOR
* قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
1
1. اوستا، کهن ترین سرودهای ایرانیان، (1394)، گزارش و پژوهش جلیل دوست خواه، چاپ شانزدهم، تهران: مروارید.
2
2. آنترمن، آلن، (1385)، باورها و آیینهای یهودی، مترجم رضا فرزین، قم: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
3
3. بندهش، (1390)، گردآورنده فرنبغ دادگی، مترجم مهرداد بهار.
4
4. بویس، مری، (1381)، زردشتیان، باورها و آداب دینی آنها، ترجمه عسکر بهرامی، تهران: ققنوس.
5
5. بهار، مهرداد، (1353)، اساطیر ایران، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
6
6. البغدادى، ابوالقاسم الجنید، (1425ق)، رسائل الجنید، به تصحیح جمال رجب سیدبی، دمشق: دار اقرأ للطباعه و النشر و التوزیع.
7
7. پورجوادی، نصرالله، (1369)، «عهد اَلَست، عقیده ابوحامد غزالی و جایگاه تاریخی آن»، معارف، شماره 2: صص: 3-41.
8
8. پورجوادی، نصرالله، (1381)، دو مجد (پژوهشهایی درباره فخر رازی و محمد غزالی)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
9
9. پورجوادی، نصرالله، (1393)، عهد ألست، تهران: فرهنگ معاصر.
10
10. خرده اوستا، بخشی از کتاب اوستا، (1380). تفسیر ابراهیم پورداوود، تهران: اساطیر.
11
11. حاج ابراهیمی، طاهره و رامیشی، شهربانو، (1392)، «فرجام شناسی انسانی در تفکر قبالا»، پژوهشهای ادیانی، شماره 1، صص: 81-102.
12
12. حاجتی شورکی، سیدمحمد؛ حسنی، سیدعلی، (1396)، «بررسی تطبیقی واژگان قرآنی و اوستایی درباره ساحت غیرمادی انسان»، معرفت ادیان، ش 32: صص: 7-22.
13
13. حیدری، حسین و آقاجانی، محمد، (1391)، «اوصاف و کارکرد یاریگران خـداوند در اوستـا و عهـد عتیـق(بررسی تطبیقی)»، ادیان و عرفان، ش1، صص: 21-41
14
14. دینکرد، کتاب سوم، درسنامهی دین مزدایی، (1384)، ترجمه فریدون فضیلت، تهران، مهرآیین.
15
15. رازی، نجم الدین، (1312)، مرصاد العباد من المبدأ الی المعاد، به اهتمام حسین حسینی نعمت االهی (شمس العرفا)، [بی جا، بی نا].
16
16. ریاضی هروی، شیدا؛ شمشیری، بابک، (1393)، «نگاهی به انسان شناسی زرتشت و استنتاج دلالت های تربیتی آن»، معرفت ادیان، ش18، صص: 119- 135.
17
17. سلطانی، منظر، (1389)، «بررسی مفهوم الست از دیدگاه عارفان تا قرن هشتم ه.ق»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 68، صص: 127-91.
18
18. سلیمانی، لیلا، ( 1392الف)، «بررسی جنبه تاریخی، سیر تطور و حجیت اَوِستا کتاب مقدس زرتشتیان»، جلد اول، بوشهر: کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی.
19
19. سلیمانی، مرضیه، (1392ب)، «خاستگاه های عرفان یهودی»، کتاب ماه دین، شماره 188، صص: 17-19.
20
20. شولم، گرشوم، (1385)، جریانات بزرگ در عرفان یهودی، مترجم فریدالدین رادمهر، تهران: انتشارات نیلوفر.
21
21. طباطبایی، محمد حسین، (1374)، تفسیر المیزان، جلد 8، ترجمه محمدباقر موسوی، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه.
22
22. عرب، مهین، (1393)، «منجی موعود در ادیان بزرگ قبل از اسلام»، الهیات تطبیقی، ش 11: صص: 149-168.
23
23. الفراهیدی، خلیل بن احمد، (1383)، ترتیب کتاب العین، تحقیق مهدی المخزومی، ابراهیم السامرائی؛ تصحیح اسعد الطیب، ج7، چاپ دوم، قم: نشر اسوه.
24
24. قنبری، بخشعلی و مهدیه، فاطمه، (1389)، «شیخنا در قبالا»، پژوهشنامه ادیان، ش8، صص: 57-76.
25
25. کتاب مقدس، عهد عتیق و عهد جدید، (1380)، ویلیام گلن و هنری مرتن، ترجمه فاضل خان همرانی، تهران: اساطیر.
26
26. کتابهایی از عهد عتیق، (1390)، کتابهای قانونی ثانی بر اساس کتاب مقدس اورشلیم، ترجمه پیروز سیار، تهران: نی.
27
27. کرمانی، محمد بهزاد، (1387الف)، «قبالا یا کابالا، معرفی اجمالی عرفان یهود»، انسان پژوهشی دینی، شماره 15، صص: 31-46.
28
28. کرمانی، محمد بهزاد، (1387ب)، «ارتداد رازگونه، کندوکاوی در عرفان سیاسی یهود»، انسان پژوهی دینی، شماره16، صص: 3-18.
29
29. کهن، راب. آ.، (۱۳۵۰)، گنجینهای از تلمود، ترجمه امیر فریدون گرکانی، تهران: چاپخانه زیبا.
30
30. گیگر، ویلهلم؛ هینتس، والتر و ویندیشمن، فردریک، (1382)، زرتشت در گاتاها (حکمت، عرفان، بنیادهای اخلاقی، جهانبینی و فلسفه سیاسی)، ترجمه متون کلاسیک یونان درباره زرتشت و مغان، مترجم هاشن رضی، تهران: سخن.
31
31. مستتر، جیم. د.، (1388)، تفسیر اوستا، ترجمه موسی جوان، چاپ سوم، تهران: دنیای کتاب.
32
32. مینوی خرد، (1354)، ترجمه احمد تفضلی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
33
33. نجمی، شمس الدین، (1384)، «مهر، خدای صلح و پیمان»، مطالعات ایرانی، ش 7، صص: 231-243.
34
34. Hirsch, B., (2005), "In the Likeness of a Jew: Kabbalah and the Merchant of Venice", Ben Jonson Journal, Vol. 12, pp. 119-140.
35
35. Hyman, T. Ronald, (2009), "Four Acts of Vowing in the Bible", The Jewish Bible Quarterly, Vol. 37, No. 4, pp. 231-238.
36
36. Scholem, G., (1962), Origins of the Kabbalah, Ursprung und Anfange der Kabbala, German translated by The Jewish Publication Society.
37
37. Scholem, G., (1995), Major Trends in Jewish Mysticism, New York: Schocken Books.
38
38. The Babylonian Talmud, (1918), translated by Michael L. Rodkinson, volume 1-10.
39
39. The Zohar, (2003), Pritzker Edition, Vol. 1, translation and commentary by Daniel C. Matt.
40
40. The Zohar, (2009), Pritzker Edition, translation and commentary by Daniel C. Matt, Vol. 5.
41
41. http://jewishencyclopedia.com /articles/9107-kabbalah
42
ORIGINAL_ARTICLE
نقد و بررسی نظریه ی کلگرایی تلر از منظر وجودشناسی حکمت متعالیه (با محوریت مقالهی "نسبیت، کلگرایی رابطهای و نامساوی بل")
از مسائلی که در طول تاریخ توجه دانشمندان را به خود معطوف داشته، رابطهی اجزای عالم با یکدیگر و هستیشناسی برآمده از چنین تفکری است. از یونان باستان تاکنون فیزیکدانان و فیلسوفان بسیاری به تحقیق و بررسی در این زمینه پرداخته و عموماً نتایج تحقیقات و تفکرات آنان ازیکدیگر متأثر بوده، بهگونهای که کشف یک مسأله باعث تغییر و تحولات بنیادینی در خط فکری گروه دیگر شده است. با پیشرفت فیزیک جدید دریچهی جدیدی در نگرش هستیشناسی عالم ایجاد و باعث شد در مقایسه با گذشته، اندیشمندان به طرز متفاوتی در این زمینه قلمفرسایی کنند. تلر از دانشمندانی است که از یافتههای جدید فیزیک متأثر است و سعی کرده دیدگاه بخشیانگاریِ برآمده از فیزیک کلاسیک را ابطال کند و به دیدگاه خودش که بر جهانی کلگرا و مبتنی بر رابطه مبتنی است، بپردازد. در این نوشتار سعی شده دیدگاه تلر با محوریت مقالهی او در این زمینه، با نام «نسبیت، کلگرایی رابطهای و نامساوی بل» تبیین شود و باتوجهبه اصول وجودشناسی حکمت متعالیه، نقد و ارزیابی شود. نتیجهی این تحقیق تأکید دارد که روش تجربی، جزئی است و برای اثبات کلگرایی عالم ماده مناسب نیست، بلکه با اصول کلی و فلسفی مانند وحدت شخصی وجود، اصل علیت و ضرورت بالقیاس، میتوان با استدلال کاملتری به این امر مهم دست یافت. بیشک برقراری چنین دیالوگهایی میان فلسفه و فیزیک، در فهم بهتر و کاملتر از هستی راهگشا خواهد بود.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_5445_e7f05b72dd056525c88350efe343a805.pdf
1970-01-01
23
42
10.22099/jrt.1970.5445
1. بخشیانگاری
2. کلگرایی رابطهای
3. تلر
4. وحدت عالم ماده
5. حکمت متعالیه
سپیده
رضی
sepidehrazi@gmail.com
1
دانشگاه اصفهان
AUTHOR
جعفر
شانظری
j.shanazari@ltr.ui.ac.ir
2
گروه فلسفه و کلام اسلامی ، دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
افشین
شفیعی
shafiee@sharif.edu
3
دانشیار دانشگاه صنعتی شریف
AUTHOR
1. انیشتین، آلبرت )۱۳۸۵(، حاصل عمر، ۴۴ مقاله و رساله از متفکری ممتاز، ترجمهی ناصر موفقیان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
1
۲. جوادی آملی، عبدالله، )۱۳۸۶(، رحیق مختوم؛ شرح حکمت متعالیه، جلد هفتم، چاپ سوم، قم: اسراء.
2
۳. حسینی اردکانی، احمد، )۱۳۷۵(، مرآت الاکوان (تحریر شرح هدایه ملاصدرا شیرازى)، تهران: میراث مکتوب.
3
۴. صدرالمتالهین، صدرالدین محمد )۱۹۸۱(، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد هفتم، بیروت: دار احیا التراث العربی.
4
۵. ____________، )۱۳۷۵(، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، چاپ دوم، تهران: حکمت.
5
۶. ____________، )۱۳۵۴(، المبدا و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
6
۷. ____________، )۱۳۶۰(، اسرارالآیات، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
7
۸. ____________، )۱۳۸۳(، شرح اصول الکافی (صدرا)، جلد سوم و چهارم، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
8
۹. ____________، )۱۳۸۷(، المظاهر الالهیة فى اسرار العلوم الکمالیة، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
9
۱۰. ____________، )۱۳۶۰(، الشواهد الربوبیه فی مناهج السلوکیه، چاپ هفتم، قم: بوستان کتاب.
10
۱۱. طباطبایی، سید محمدحسین )۱۴۲۴(، نهایه الحکمه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
11
۱۲. عارفی، عباس، )۱۳۸۹(، بدیهی و نقش آن در معرفتشناسی، قم: مؤسسهی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
12
۱۳. عبودیت، عبدالرسول، )۱۳۸۵(، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، جلد اول، قم: مؤسسهی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
13
۱۴. گلشنی، مهدی، )۱۳۸۵(، تحلیلی از دیدگاههای فلسفی فیزیکدانان معاصر، با پیشگفتاری از استاد محمدتقی جعفری، چاپ چهارم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
14
۱۵. مطهری، مرتضی، )۱۳۸۰(، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، جلد چهارم و هشتم، چاپ چهارم، تهران: صدرا.
15
۱۶. موسوی، هادی، )۱۳۹۴(، «راهحلی برای مسألهی قدیمی تبیین تشکیک عرضی»، فصلنامهی علمی پژوهشی نقد و نظر، سال بیستم، شمارهی سوم، صص: ۱۰۹ تا ۱۳۲.
16
17. T. Cushing, Ernan Mcmullin, (1989). Philosophical Consequences of Quantum Theory Reflections on Bell’s Theorem. Notre Dame: University of Notre Dame Press, (pp. 208 -223).
17
ORIGINAL_ARTICLE
نسبت قاعدهی «بسیطالحقیقه» و «کلالقوی بودن نفس» در حکمت صدرایی
بساطت، وصفی کمالی و تعیینکنندهی مرتبهی وجودی موجود متصف به آن است. گسترهی این ویژگی در خدا، با قاعدهی بسیطالحقیقه همهچیز است و هیچیک از آنها نیست و در نفس انسانی، با عبارت نفس در وحدتش، همهی قواست، بیان میشود. اهمیت تبیین نسبت دو قاعده این است که هم راهگشای شناخت خدا از طریق معرفت نفس است و هم رابطهی طولی خدا با عالم، و ازجمله خود نفس را بهگونهای معقول ترسیم میکند. مسأله این است که دو قاعدهی یادشده، ازنظر مفهوم و مصداق چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ در حکمت صدرایی، نفس، خلیفه و مَثَلِ اعلای حقتعالی است و بین این دو، با حفظ مراتب، هم شباهت وجود دارد و هم تفاوت؛ به همین تناسب، قاعدهی کلالقوی نیز بدیل و خلیفهی قاعدهی بسیطالحقیقه است. با این وصف، مناسبتهای وجودی و معرفتی خاصی بینِ این دو حاکم است که در این مقاله به آن پرداختهایم.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_5446_6d0379c05b6b8c31c3c8deedf9b2a69c.pdf
2019-09-23
43
60
10.22099/jrt.2019.5446
1. خدا
2. نفس
3. کل القوی
4. بسیطالحقیقه
5. حکمت صدرایی
مهدی
سعادتمند
mahd_s_58@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه یزد
AUTHOR
علی
بابایی
hekmat468@yahoo.com
2
گروه فلسفه، د انسانی، محقق اردبیلی
AUTHOR
منابع
1
1. قرآن کریم.
2
۲. ابنسینا، حسینبنعبدالله، (1404ق.)، الشفاء (الهیات)، به تصحیح سعید زاید و الاب قنواتی و مقدمه ابراهیم مدکور، قم: مکتبه آیت الله مرعشی.
3
۳. احمد بن فارس بن زکریا، (1422ق.)، معجم مقاییس اللغه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
4
۴. اخوانالصفا، (1412ق.)، رسائل اخوانالصفا و خلان الوفاء، بیروت: الدار الاسلامیه
5
5. اسعدی، علیرضا، (1392)، «بررسی فرایند استکمالی نفس از دیدگاه ملاصدرا»، معرفت فلسفی، بهار، شماره 39.
6
6. افتخاری سعادی، عبدالحسین، (1385)، «بازخوانی قاعدهی بسیطالحقیقه در اندیشهی ملاصدرا»، جستارهای فلسفی، پاییز و زمستان، شماره8.
7
7. افشارپور، مجتبی، (1394)، «چگونگی شناخت خدا از راه شناخت نفس در تبیین روایت من عرف نفسه فقد عرف ربه»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، پاییز و زمستان، شماره 45.
8
8. بهشتی، احمد و مؤمنی، مصطفی، (1386)، «قاعدهی بسیطالحقیقه و کاربردهای آن در حکمت متعالیه»، اندیشه نوین دینی، پاییز، شماره 10.
9
9. تبعهایزدی، مختار، (1383)، «تحلیل قوای نفس در فلسفه»، خردنامه صدرا، زمستان، شماره 39.
10
10. جوادی آملی، عبدالله، (1368)، شرح حکمت متعالیه اسفار اربعه، قم: انتشارات الزهرا.
11
11. جمالزاده، عبدالرضا، (1373)، «جایگاه و کاربرد قاعدهی بسیطالحقیقه کل الأشیا»، کیهان اندیشه، فروردین و اردیبهشت، شماره 53.
12
12. حلی، جمالالدین حسنبنیوسف، (1382)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، چاپ دوم، قم: مؤسسه الامام الصادق.
13
13. خورسندیان، محمدعلی، (1386)، «قاعدهی بسیطالحقیقه و کاربردهای آن در اندیشهی صدرایی»، اندیشه دینی، تابستان، شماره 23.
14
14. دادبه، اصغر، (1370)، «النفس کل القوی»، فصلنامه فرهنگ، شماره 8.
15
15. راغب اصفهانی، حسینبنمحمد، (1383)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق غلامرضا خسروی اصفهانی، تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه.
16
16. سبزواری، حاج ملاهادی، (1383)، اسرارالحکم فی المفتتح و المختتم، مقدمه از استاد صدوقی و تصحیح از کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
17
17. --------، (1369)، شرحالمنظومه، تصحیح و تعلیق از آیتالله حسنزاده آملی و تحقیق و تقدیم از مسعود طالبی، تهران: نشر ناب.
18
18. شریف، زهرا، (1389)، «تبیین قاعدهی بسیطالحقیقه و دو ساحت مختلف از آن در مکتب صدرایی». پژوهشهای فلسفی- کلامی، بهار و تابستان، شماره 43.
19
19. صدرالدین شیرازى، محمدبنابراهیم (ملاصدرا)، (1360)، أسرار الایات و أنوار البینات، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه اسلامی.
20
20. --------، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، ج ۱ و 3 و 7، چاپ دوم، قم: انتشارات بیدار.
21
21. --------، (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، تعلیقه از علامه طباطبایی، ج1، 2، 3، 6، 7، 8 و 9، چاپ سوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
22
22. --------، (1387)، سه رساله فلسفی (متشابهات القرآن- المسائل القدسیه- أجوبه المسائل)، تعلیق، تصحیح و مقدمه از سید جلالالدین آشتیانی، چاپ سوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
23
23. --------، (1360)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، با حواشی حاج ملاهادی سبزواری، تعلیق و تصحیح و مقدمه از سید جلالالدین آشتیانی، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
24
24. --------، (1361)، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنی، تهران: انتشارات مولی.
25
25. --------، (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
26
26. --------، (1420ق.)، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین، تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی، تهران: چاپ دوم، انتشارات حکمت.
27
27. --------، (1363)، المشاعر، ترجمه و شرح امام قلیبنمحمد علی عمادالدوله، چاپ دوم، تهران: طهوری.
28
28. --------، (1378)، المظاهر الالهیه فى أسرار العلوم الکمالیه، به تصحیح و تعلیقه سید محمد خامنهای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
29
29. --------، (1363)، مفاتیح الغیب، به همراه تعلیقات ملا علی نوری و تصحیح و مقدمه محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
30
30. صلواتی، عبدالله، (1389)، «نفس و قوای آن از دیدگاه ارسطو، ابنسینا و صدرالدین شیرازی»، کتاب ماه فلسفه، شماره 39.
31
31. طاهری، اسحاق، (1386)، «نفس و قوای آن از دیدگاه ارسطو، ابنسینا و صدرالدین شیرازی». قم: بوستان کتاب.
32
32. طباطبایی، سید محمد حسین، (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، پاورقی از مرتضی مطهری، چاپ دوم، تهران: انتشارات صدرا.
33
33. --------، (1383)، نهایه الحکمه الالهیه، ترجمه و شرح علی شیروانی، ج3، چاپ پنجم، قم: بوستان کتاب.
34
34. طوسی، نصیرالدین، (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم: نشرالبلاغه.
35
35. عزیزی، رامین و ابراهیمی، حسن، (1397)، «رابطهی نفس و قوا از دیدگاه ملاصدرا و آقاعلی زنوزی»، پژوهشهای فلسفی، تابستان، شماره 23.
36
36. کلباسی اشتری، حسین، (1386)، «نفس و صیرورت آن در حکمت متعالیه»، خردنامه صدرا، پاییز، شماره 49.
37
37. لاهیجی، فیاض (محمد بن جعفر بن محمد صادق)، (1386)، شرح رساله المشاعر، قم: بوستان کتاب.
38
38. مصباح یزدی، محمدتقی، (1375)، شرح اسفار (جلد هشتم)، تحقیق و نگارش محمد سعیدیمهر، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
39
39. مؤمنی، ناصر و گنجور، مهدی، (1391)، «نمونهانگاری نفس آدمی با خدا نزد ملاصدرا»، حکمت و فلسفه، سال هشتم، بهار، شماره 1.
40
40. مؤمنی، مصطفی و جوارشکیان، عباس، (1392)، «قاعدهی بسیطالحقیقه و کاربردهای آن در حکمت متعالیه»، خردنامه صدرا، شماره 72.
41
41. نجفی رودباری، رضوانه و شیروانی، علی. (1393)، «تکون و تکامل نفس از منظر ملاصدرا»، آیین حکمت، بهار، شماره 19.
42
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سیر تطور مفهوم آزادی و اختیار در اندیشهی غرب و اسلام
آزادی و اختیار از نیازهای اولیه و فطری بشر است. این دو مفهوم از جمله مفاهیم اساسی، پیچیده و در عین حال مهم در تاریخ ادیان هستند، که همواره بین اندیشمندان در معنا و مفهوم آن اختلاف فراوان بوده است. مقاله حاضر در مقام پاسخ به این مسأله اصلی است که آیا این دو مفهوم به لحاظ فلسفی و معرفتی و سیر تطورات تاریخی دارای معنایی مترادف اند؛ یعنی انسان موجودی مختار و آزاد است یا اینکه در عین اختیار مکلف است و تکلیف وی با اختیارش منافات ندارد. روش تحقیق در این مقاله کتابخانهای و تحلیلی توصیفی است. نوآوری تحقیق در این مقاله، نقدی بر قرائت رایج از این دو مفهوم مبنی بر ترادف فلسفی آزادی و اختیار و تبیین مرز این دو مفهوم است که موجب مغالطات فراوانی در بین اندیشمندان بهویژه در کلام جدید شده است. دستاورد اصلی مقاله آن است که آزادی در برابر تکلیف از ساحت وجودی انسان بحث میکند و اختیار از ساحت افعال انسانی است که بالطبع دو زمینه متفاوت در بحث از انسان است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_5449_c76b47041bbf8a6151bed6d9cdfa9e1e.pdf
2019-09-23
61
84
10.22099/jrt.2019.5449
1. آزادی
2. اختیار
3. جبر
4. تکلیف
5. اسلام و مدرنیته
محمد
شریفانی
sharifani40@yahoo.com
1
استادیار دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
1. استادی، رضا، (۱۳۷۸)، آزاداندیشی، تهران: آفرینه.
1
2. استوارت میل، جان، (۱۳۶۸)، رساله دربارهی آزادی، ترجمه جواد شیخالاسلامی، تهران: نشر کتاب.
2
3. برلین، آیزایا، (۱۳۶۸)، چهار مقاله دربارهی آزادی، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: خوارزمی.
3
4. بهشتی، احمد، (۱۳۸۲)، اندیشه سیاسی نائینی، قم: بوستان کتاب.
4
5. بیهقی، احمدبنعلی، (۱۳۶۶)، تاجالمصادر، بهتحقیق هادی عالمزاده، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
5
6. پوپر، کارلریموند، (۱۳۶۹)، جستوجوی ناتمام، ترجمه ایرج علیآبادی، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
6
7. جوادی آملی، عبدالله، (۱۳۹۷)، تبیین براهین اثبات خدا، قم: اسرا.
7
8. جوادی آملی، عبدالله، (۱۳۸۵)، تفسیر تسنیم، قم: اسرا.
8
9. حلی، حسن بن یوسف، (۱۴۰۷ق.)، کشف المراد، چ۵، قم: اسلامی.
9
10. داوری اردکانی، رضا، (1392)، سیری در تاریخ روشنفکری در ایران و جهان، تهران: سخن.
10
11. دژکام، علی، (۱۳۸۵)، تفکر فلسفی غرب از منظر استاد مرتضی مطهری، چ۳، قم: معارف.
11
12. دورانت، ویلیام جیمز، (۱۳۳۵)، تاریخ فلسفه، ترجمه عباس زریاب خویی، تهران: دانش.
12
13. دهخدا، علیاکبر، (۱۳۷۷)، لغتنامه، تهران: دانشگاه تهران.
13
14. راغب اصفهانی، (۱۴۱۲ق.)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالشامیه.
14
15. روحانی، طاهره و ملیحه حسینی، (۱۳۸۱)، آزادی اراده انسان در کلام اسلامی، تهران: توحید.
15
16. سبحانی، جعفر، (۱۳۹۶)، محاضرات فیالإلهیّات، چ۲۵، قم: مؤسسه امام صادق علیهالسلام.
16
17. سروش، عبدالکریم، (۱۳۷۲)، فربهتر از ایدئولوژی، تهران: صراط.
17
18. سروش، عبدالکریم، (۱۳۷۹)، آیین شهریاری و دینداری، چ۲، تهران: صراط.
18
19. سروش، عبدالکریم، (۱۳۸۶)، ادب قدرت، ادب عدالت، تهران: صراط.
19
20. سروش، عبدالکریم، (۲۰۰۰م.)، عقل،آزادیودموکراسیدراسلام، ترجمه محمود و احمد صدری، نیویورک: دانشگاه آکسفورد.
20
21. سیاح، احمد، (۱۳۹۰)، فرهنگ بزرگ جامع نوین، چ۹، تهران: اسلام.
21
22. شریعتی، علی، (۱۳۷۶)، خودسازی انقلابی، تهران: مجموعه آثار.
22
23. شیخ صدوق، (۱۳۸۶)، توحید صدوق، به تصحیح سیدهاشم حسینی تهرانی، نجف: بینا.
23
24. صدر، سیدمحمدباقر، (۱۴۰۶ق.)، دروس فی علم الاصول، بیروت: مکتبه المدرسه.
24
25. صفیپوری شیرازی، عبدالرحیم، (۱۳۹۷)، منتهیالارب فی لغات العرب، تهران: سخن.
25
26. صناعی، محمود، (۱۳۳۸)، آزادی فرد و قدرت دولت، تهران: سخن.
26
27. عمید، حسن، (۱۳۸۹)، فرهنگ فارسی عمید، چ۳۲، تهران: هور.
27
28. عنایت، محمود، (۱۳۶۳)، تأملی در معنای آزادی، تهران: فرمند.
28
29. فارابی، ابونصرمحمد، (1371)، سیاست مدینه، ترجمه و تحشیه سیدجعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
29
30. فروغی، محمدعلی، (۱۳۴۴)، سیر حکمت در اروپا، تهران: زوار.
30
31. کاپلستون، فردریک، (۱۳۸۸)، ج5، تاریخ فلسفه، ترجمه سیدجلالالدین مجتبوی و دیگران، تهران: علمی فرهنگی.
31
32. کاپلستون، فردریک، (۱۳۸۸)، ج4، تاریخ فلسفه، ترجمه سیدجلالالدین مجتبوی و دیگران، تهران: علمی فرهنگی.
32
33. کاپلستون، فردریک، (۱۳۸۸)، ج9، تاریخ فلسفه، ترجمه سیدجلالالدین مجتبوی و دیگران، تهران: علمی فرهنگی.
33
34. کاپلستون، فردریک، (1392)، تاریخ فلسفه، ج1، ترجمه سید جلالالدین مجتبوی و دیگران، چ۸، تهران: علمی فرهنگی.
34
35. کانت، ایمانوئل، (۱۳۸۴)، نقد عقل عملی، ترجمه انشاءالله رحمتی، چ۳، تهران: سوفیا.
35
36. کلینی، محمد بن یعقوب، (۱۳۸۹)، اصول کافی، ترجمه حسین انصاریان، چ۳، تهران: دارالعرفان.
36
37. گروهی از پژوهشگران، (۱۳۹۴)، فرهنگ اصطلاحات کلام و فلسفه اسلامی، تهران: سهروردی.
37
38. لوئیس، برنارد، (بیتا)، تاریخچه آموزههای مسیحی از قرن اول تاکنون، تهران: کانون یوحنای رسول.
38
39. معین، محمد، (۱۳۹۳)، فرهنگ فارسی معین، چ۲۷، تهران: امیرکبیر.
39
40. مجتهد شبستری، محمد، (۱۳۷۶)، رویارویی مجذوبانه ایمان و آزادی، تهران: طرح نو.
40
41. مصباح یزدی، محمدتقی، (۱۳۸۱)، آزادی، ناگفتهها و نکتهها، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
41
42. مککراث، الستر، (۱۳۸۵)، درآمدی بر الهیات مسیحی، ترجمه مسیح دیبا، تهران: روشن.
42
43. نائینی، محمدحسین، (۱۳۸۰)، تنبیه الأمه و تنزیه الأمّه، چ۳، قم: بوستان کتاب.
43
44. ناظم الاطباء، (۱۳۴۳)، فرهنگ نفیس، تهران: خیام.
44
45. Pfandl, Gerhard, (1994), Some Thoughts on Original Sin, New York: Biblical Institutes.
45
47. Walker, Williston, (1954), A History of Christen Church, New York: Publisher for Gotten Books.
46
48. Scaff, Philip, (1874), History of the Apostolic Church, New York: Scribe Her Armstrong.
47
ORIGINAL_ARTICLE
ناسازگاری درونی نظام معرفتی فخر رازی درباب علیت و توحید افعالی
در اندیشهی فخر رازی، از یک طرف مسألهی علیت و تأثیر و تأثّر موجودات بر یکدیگر مطرح است و از طرف دیگر، قول به توحید افعالی و عمومیت علیت و فاعلیت خداوند برای همهی افعال و معلولها و بلکه انحصار علیت و فاعلیت به خداوند مطرح میشود. برخی معتقدند میان این دو قول ناسازگاری وجود دارد. مقالهی حاضر با هدف ارائهی تبیینی روشنتر از این مسأله، کوشیده تا با روش تحلیلی، این مسأله را در اندیشهی فخر رازی بررسی کند. نتیجهی پژوهش این بوده است که توحید افعالی با اصل علیت و فروع آن ناسازگار نیست، بلکه اصل علیت و فروع آن از مبانی فلسفی مهم توحید افعالی بوده و موجب تبیین بهتر آن میشود. بااینحال، در اندیشهی فخر رازی، قول به توحید افعالی و قبول اصل علیت و برخی فروع آن، بیانگر ناسازگاری درونی در نظام معرفتی وی است. البته شاید بتوان میان فخر رازی فیلسوف و فخر رازی متکلم فرق نهاد و قول به اصل علیت را دیدگاه فیلسوفانهی وی و قول به توحید افعالی را دیدگاه متکلمانهی وی دانست؛ هرچند در آثار وی غلبه با رویکرد کلامی است تا فلسفی.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_5450_867047219502d2408192ae0e1259a16b.pdf
2019-09-23
85
100
10.22099/jrt.2019.5450
1. ناسازگاری درونی
2. نظام معرفتی
3. فخر رازی
4. اصل علیت
5. توحید افعالی
علیرضا
فارسی نژاد
alifarsi@shirazu.ac.ir
1
استادیار گروه فلسفه دانشگاه شیراز
AUTHOR
محمد علی
اخگر
mohamad.akhgar@gmail.com
2
استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، شیراز، ایران
AUTHOR
منابع
1
۱. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (۱۳۸۰)، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2
۲. اسدی گرمارودی، محمد، (۱۳۸۵)، «علیت در فلسفهی اسلامی و نظر مخالفان آن»، دوفصلنامهی فلسفه، بهار و تابستان، شمارهی ۱۱، صص: ۱۲۳ـ۱۵۰.
3
۳. آرنالدز، روژه، (۱۳۶۵)، «جبر و اختیار در تفسیر رازی»، معارف، شمارهی ۱، صص: ۲۹۹-۳۱۱.
4
۴. بهشتی، احمد؛ فارسینژاد، علیرضا، (۱۳۹۰)، «فخر رازی بر سر دوراهی جبر و اختیار»، فصلنامه ااندیشه دینی دانشگاه شیراز، شمارهی ۴۱، صص: ۱۹-۴۸.
5
۵. حسنی، حسن، (۱۳۷۳)، بررسی و داوری در مسائل اختلافی میان دو فیلسوف اسلامی؛ خواجه نصیر طوسی و امام فخر رازی، تهران: دانشگاه تهران.
6
۶. حسینی شاهرودی، سیدمرتضی؛ استثنایی، فاطمه، (۱۳۹۰)، «اصل سنخیت از دیدگاه فخر رازی و خواجه طوسی»، پژوهشنامهی فلسفهی دین، شمارهی ۱۷، صص: ۷۱-۹۴.
7
۷. خادمی، عینالله؛ طالقانی سیدحسن، (۱۳۹۲)، «تأثیر اندیشههای فلسفی بر قرائت فخر رازی از نظریه کسب»، تحقیقات کلامی، شمارهی ۱، صص: ۱۲۵-۱۳۶.
8
۸. دادبه، اصغر، (۱۳۷۱)، فخر رازی، تهران: طرح نو.
9
۹. دیباجی، سید محمدعلی، (۱۳۷۳)، «مقایسه آرای امام فخر رازی و دیوید هیوم در نظریه علیت»، کیهان فرهنگی، شمارهی ۱۱۸ و ۱۱۹، صص: ۱۲-۱۵.
10
۱۰. رازی، فخرالدین محمدبنعمر، (۱۹۹۲)، محصل أفکار المتقدّمین و المتأخّرین، تقدیم و تعلیق سمیح دغیم، بیروت: دار الفکر اللبنانی.
11
۱۱. ــــــــــــــــــــــ، (۱۹۹۲)، معالم اصول الدین، تقدیم و تعلیق سمیح دغیم، بیروت: دار الفکر اللبنانی.
12
۱۲. ـــــــــــــــــــــــ، (۱۹۸۷)، المطالب العالیه، تحقیق أحمد حجازی السقّا، بیروت: دار الکتاب العربی.
13
۱۳. ــــــــــــــــــــ، (۱۹۸۶)، لباب الاشارات، مقدمه و تحقیق احمد حجازى السقا، قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
14
۱۴. ــــــــــــــــــــ، (۱۹۸۴)، محصل أفکار المتقدّمین و المتأخّرین، راجعه و قدم له و علق علیه طه عبدالرئوف سعد، بیروت: دارالکتاب العربی.
15
۱۵. ـــــــــــــــــــــ، (۱۹۸۰)، المسائل الخمسون، تحقیق احمد حجازی السقا، الازهر، القاهره: المکتب الثقافی للنشر و التوزیع.
16
۱۶. ــــــــــــــــــــــ، (۱۴۲۰ق.)، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، بیروت: دار احیاء التراث العربى.
17
۱۷. ــــــــــــــــــــــ، (۱۴۱۱ق.)، المباحث المشرقیه، قم: بیدار.
18
۱۸. ــــــــــــــــــــــ، (۱۴۰۶ق.)، لوامع البینات، راجعه و قدم له و علق علیه طه عبدالرئوف سعد، قاهره: مکتبه الکلیات الازهریه.
19
۱۹. ـــــــــــــــــــــــ، (۱۴۰۴ق.)، شرحیالاشارات، قم: مکتبه آیهالله المرعشى.
20
۲۰. ـــــــــــــــــــــــ، (۱۳۷۳)، شرح عیون الحکمه، مقدمه و تحقیق محمد حجازى احمدعلى السقا، طهران: منشورات مؤسسه الصادق للطباعه و النشر.
21
۲۱. ـــــــــــــــــــــــ، (۱۳۵۳)، الأربعین فی أصول الدین، حیدرآباد الهند: بینا.
22
۲۲. ــــــــــــــــــــــ، (۱۳۴۱)، البراهین در علم کلام، مقدمه، تصحیح و نگارش محمدباقر سبزواری، تهران: چاپخانهی دانشگاه تهران.
23
۲۳. ــــــــــــــــــــــ، (۱۳۳۵)، الرساله الکمالیه فی الحقائق الالهیه، تصحیح و مقدمه محمدباقر سبزواری، تهران: دانشگاه تهران.
24
۲۴. سبزواری، حاج ملاهادی، (۱۳۸۳)، اسرار الحکم، مقدمهی استاد صدوقى، تصحیح کریم فیضی، قم: مطبوعات دینی.
25
۲۵. شانظری، جعفر، (۱۳۸۲)، «قاعده الواحد و فاعلیت الهی»، پژوهشهای فلسفی–کلامی، شمارهی ۱۷ و ۱۸، صص: ۲۹-۴۴.
26
۲۶. شانظری، جعفر؛ آهسته، محمود، (۱۳۹۰)، «بررسی تطبیقی جبر و اختیار از منظر امام خمینی و فخر رازی»، معرفت کلامی، شمارهی ۲، صص: ۱۶۵-۱۸۴.
27
۲۷. شانظری، جعفر؛ آهسته، محمود، (۱۳۹۲)، «بررسی سیر تحول آرای مولوی و فخر رازی در مسأله جبر و اختیار»، معارف عقلی، شمارهی ۲۷، صص: ۷-۴۶.
28
۲۸. شعبانپور، محمد؛ یزدانمدد، طیبه، (۱۳۹۴)، «انتساب هدایت و اضلال به خدا در قرآن، از دیدگاه علامه طباطبایی و فخر رازی»، اندیشه علامه طباطبایی، شمارهی ۳، صص: ۹۹-۱۲۰.
29
۲۹. شمسالهی، محمدحسین، (۱۳۹۱)، «درآمدی بر قاعده الواحد و صدور افعال الهی»، معارف عقلی، شمارهی ۲۲، صص: ۷۷-۱۱۰.
30
۳۰. صیدی، محمود، (۱۳۹۴)، «بررسی و نقد اشکالات فخر رازی به قاعده الواحد»، پژوهشنامهی کلام، شمارهی دو، صص: ۲۱-۴۲، مشهد: جامعه المصطفی العالمیه.
31
۳۱. صیدی، محمود؛ منصوری، احسان و مرتضی بیات، (۱۳۹۴)، «بررسی تطبیقی مسأله جبر در تفسیر کبیر فخر رازی و تفسیر المیزان علامه طباطبایی»، دوفصلنامهی علمی-تخصصی دانشگاه قم، شمارهی ۱، صص: ۷۵ -۹۴.
32
۳۲. میرفتاحی، سیدعقیل؛ مرادخانی، علی و رضا اکبری، (۱۳۹۶)، «قضا و قدر و سرنوشت انسان از منظر ابنسینا و فخر رازی»، انسانپژوهی دینی، صص: ۲۱۵-۲۳۰.
33
۳۳. نجفزاده تربتی، علیرضا، (۱۳۷۹)، فخر رازی و سه قاعده مهم فلسفی، مطالعات اسلامی، شمارهی ۴۷ و ۴۸، صص: ۸۹-۱۰۸.
34
۳۴. نقیزاده، حسن؛ دهپهلوان، اکرم، (۱۳۸۹)، «اراده خدا نسبت به افعال انسان از منظر فخر رازی و طبرسی»، فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز، شمارهی ۳۴، صص: ۸۳-۱۱۰.
35
۳۵. نقیزاده، حسن؛ دهپهلوان، اکرم، (۱۳۹۰)، «بررسی دیدگاههای سه مفسر در مسأله خلق اعمال (زمخشری، طبرسی و فخر رازی)»، مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، شمارهی ۳/۸۷، صص: ۱۳۷-۱۶۶.
36
ORIGINAL_ARTICLE
بررسیِ تأثیرِ الهیاتِ مسیحیِ لیبرالی بر دینپژوهی تطبیقی
دین­پژوهیِ تطبیقی در آغازِ حیاتِ خود در سده­ی نوزدهم در اروپا، در مناسباتش با نهادِ دینِ مسیحیت و با نهادِ علم چالش­هایی در پیش داشت. مسیحیت از وجهِ دینی و علمِ جدید از وجه علمی به «علمِ دین» ایرادهایی میگرفتند. در همین دوره در الهیاتِ مسیحیِ پروتستان جریانی پیشرو و جویای همراهی با وضعیتِ مدرن شکل گرفت، موسوم به الهیاتِ لیبرالی، که راه را برای علمِ نوپای دین­پژوهیِ تطبیقی هموار کرد و بر آن تأثیراتی هم بر جا گذاشت. در این مقاله که به روشی توصیفی و تحلیلی نوشته شده است، مواردِ مهمی از این تأثیرگذاریِ الهیاتِ لیبرالی بر علمِ دین­پژوهیِ تطبیقی نشان داده شده­اند؛ الهیاتِ لیبرالی انحصارگرا نبود و نگاهی عام­تر به دین داشت، برای تجربه­های شهودی و غیرعقلانیِ دینی شأن و جایگاهی قائل شد، در آموزه­های مابعدالطبیعیِ مسیحی بازنگری کرد و از اهمیتِ شماری از آن­ها کاست. درعوض بر اهمیتِ محورهایی دیگر همچون اخلاق افزود، به پژوهش­های تاریخی درباره­ی صدرِ مسیحیت و کتابِ مقدس مجال و اهمیت داد و همچنین برای آشتیِ دین و علم کوشید. این ویژگی­ها در کاستن از چالش­های پیشِ رویِ دین­پژوهیِ تطبیقی موثر بودند. الهیاتِ لیبرال با طرحِ مباحثِ فوق راه را برای تثبیتِ دین­پژوهی باز کرد و علاوه بر این موجبِ طرحِ مباحثی در دین­پژوهیِ تطبیقی شد؛ تقریب ادیان و صلح­باوری و همچنین رویکردی طرفدارِ تجربه­ی درونی با محوریتِ اندیشه­های رودلف اتو از این قبیل هستند.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_5452_632e28ceaaa055f02faeecc1e17748a3.pdf
2019-09-23
101
120
10.22099/jrt.2019.5452
واژگان کلیدی: 1. الهیاتِ مسیحیِ لیبرالی
2. دینپژوهی تطبیقی
3. فریدریش شلایرماخر
4. آلبرشت ریچل
5. رودلف اتو
جعفر
فلاحی
fallahijafar@profs.semnan.ac.ir
1
عضو هیات علمی دانشگاه سمنان
LEAD_AUTHOR
منابع
1
1. اتو، رودلف، (1397)، عرفان شرق و غرب: تحلیلی مقایسه­ای درباره­ی ماهیتِ عرفان، ترجمه­ی انشالله رحمتی، تهران: سوفیا.
2
2. اتو، رودلف، (1380)، مفهومِ امر قدسی، ترجمه­ی همایون همتی، تهران، نقش جهان.
3
3. الیاده، میرچا، (1396)، هزارتوی آزمون­های دشوار، ترجمه­ی آرمان صالحی، تهران: پارسه.
4
4. براون، کالین، (1384)، فلسفه و ایمان مسیحی، ترجمه­ی طاطه­وس میکائیلیان، تهران: علمی و فرهنگی.
5
5. سایکس، استون، (1376)، فریدریش شلایرماخر، ترجمه­ی منوچهر صانعی دره­بیدی، تهران: گروس.
6
6. فیاضی، حامد، (1395)، مقدمه­ی مترجم در آدولف فون هارناک، خاستگاه عهد جدید و مهم­ترین پیامدهای پیدایش آن، ترجمه­ی حامد فیاضی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
7
7. کاکس، جیمز ال.، (1397)، پدیدارشناسی دین، چهره­های شاخص، عوامل شکل­دهنده و مباحثات بعدی، ترجمه­ی جعفر فلاحی، تهران: مرکز.
8
8. کیوپیت، دان، (1380)، دریای ایمان، ترجمه­ی حسن کامشاد، تهران: طرح نو.
9
9. گرنز، استنلی جی. و السون، راجر اِی.، (1386)، الاهیات مسیحی در قرن بیستم، ترجمه­ی روبرت آسریان و میشل آقامالیان، تهران: کتاب روشن.
10
10. لین، تونی، (1380)، تاریخ تفکر مسیحی، ترجمه­ی روبرت آسریان، تهران: فرزان روز.
11
11. مک­آفی براون، رابرت، (1382)، روح آیین پروتستان، ترجمه­ی فریبرز مجیدی، تهران: نگاه معاصر.
12
12. مک­گراث، الیستر، (1385)، درآمدی بر الهیاتِ مسیحی، ترجمه­ عیسی دیباج، تهران: کتاب روشن
13
13. ویور، مری­جو، (1381)، درآمدی به مسیحیت، ترجمه­ی حسن قنبری، قم: ادیان و مذاهب.
14
14. ندیمی، مهرداد و دانشور، یوسف، (1397)، «بررسی الهیاتِ طبیعی از دیدگاهِ کارل بارت»، معرفتِ کلامی، شماره 20، صص 81-97.
15
15. هایلر، فریدریش، (1389)، «تاریخ ادیان تمهیدی برای تعامل ادیان»، ترجمه­ جعفر فلاحی، هفت آسمان، شماره­ی 48، صص. 75-102.
16
16. همیلتون، ملکم، (1387)، جامعه­شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
17
17. Allan Knight, John, (2013), Liberalism Versus Postliberalism, the Great Divide in Twentieth-century Theology, Oxford: Oxford University Press.
18
18. Capps, W. H., (1995), Religious Studies: The Making of a Discipline, Fortress press.
19
19. Lauer, R. Z., (2003), "Deism", in New Catholic Encyclopedia, 2nd ed. vol. 4, Pp. 615-618.
20
20. Paden, William E., (2005), "Comparative Religion", in Encyclopedia of Religion 2nd ed., Gale.
21
21. Rudolph, Kurt, (2005), "Religions Geschichtkiche Schule", in Encyclopedia of Religion 2nd ed., Gale.
22
22. Sharpe, Eric J., (1986), Comparative Religion, A history (2nd Edition), Open Court.
23
23. Söderblom, Nathan, (1914), "Holiness; General and Primitive", in Encyclopedia of Religion and Ethics (vol. 6), James Hastings (ed.), Edinburg: T. & T. Clark, pp. 736-741
24
24. Stump, J. B., (2013), "Liberal Theology", in Chad Meister and James Beilby (eds.), The Routledge Companion to Modern Christian Thought, London: Routledge.
25
25. Weisheipl, J. A., (2003), "Neoscholasticism and Neothomism", in New Catholic Encyclopedia, 2nd ed. vol. 10, p. 244.
26
26. Wilson, John E., (2007), Introduction to Modern Theology; Trajectories in the German Tradition, Westminster John Knox Press.
27
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل و نقادی مواجهه علامه طباطبایی(ره) با معنای ایدهآلیسم
در مباحث معرفت­شناسی، مکتب «ایده­آلیسم» تأثیر بسزایی در نحوه شکلگیری شناخت داشته است. از آنجا که بنای معرفت­شناسی در فلسفه ­اسلامی بر معرفت یقینی، بدیهی دانستن عالم واقع و انکار هر گونه شکاکیت و نسبی­گرایی است، این جریان فلسفی و حوزه­های کاربردی آن، در میان فلاسفه مسلمان کمتر مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. در این میان علامه­ طباطبایی(ره) به تبیین این مکتب پرداخته و در مقابل این جنبش اروپایی و معرفت­شناسی فیلسوفان مغرب زمین، تلاش دارد تا جریان فلسفه­ اسلامی را «رئالیسم» بخواند. وی معرفتشناسی را «رئالیسم» و در برابر جنبش «ایده­آلیسم» رایج در غرب قرار داده و نقطه جدایی «رئالیسم» از «ایده­آلیسم» را اعتراف به وجود جهان خارج می­داند. ایشان بر این باور است که اگر کسی به وجود جهان خارج اذعان داشته باشد، «فیلسوف» و یا یک «رئالیست» است و هر کس هیچ اعتباری برای جهان خارج قائل نباشد یک «ایده­آلیست» و «سوفیست» به حساب می­آید. در این نوشتار با روش توصیفی و تحلیل مفهومی و گزاره­ای، به بررسی نگرش و مواجهه علامه طباطبایی(ره) با ایدآلیسم به معنایی که در میان فیلسوفان مغرب زمین رواج یافته، پرداخته می­شود. نتایج نشان می­دهند که معنای ایده­آلیسم در فلسفه اسلامی به خصوص در اندیشه علامه طباطبایی(ره)، با معانی و تعاریف ذکر شده در میان فیلسوفان غربی، تفاوت دارد. این برداشت متفاوت موجب بروز ابهاماتی شده است که در نهایت منجر به ناهماهنگی میان تحلیل ایشان با برخی مبانی و معانی ایدهآلیسم می­گردد.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_5456_d50e09c9cff46aa93918c80d85d6c9a5.pdf
2019-09-23
121
142
10.22099/jrt.2019.5456
1. ایدهآلیسم
2. رئالیسم
3. معرفت شناسی
4. علامه طباطبایی(ره)
هانیه
کوهی حاجی ابادی
hanieh.koohi@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز
AUTHOR
عبدالعلی
شکر
ashokr@rose.shirazu.ac.ir
2
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه شیراز/مدیر گروه معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
1. ابن سینا، (1394)، الهیات شفا، تحقیق حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
1
2. بهمنیار بن مرزبان، (1375)، التحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، تهران: دانشگاه تهران.
2
3. تالیافرو، چارلز، (1382)، فلسفه دین در قرن بیستم، ترجمه انشاء الله رحمتی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
3
4. جوادی آملی، عبدالله، (1378)، معرفتشناسی در قرآن، قم: اسراء.
4
5. چالمرز، آلن اف، (1381)، چیستی علم، ترجمه سعید زیبا کلام، تهران: انتشارات سمت.
5
6. چپمن، شیوان، (1384)، از فلسفه به زبانشناسی، ترجمه حسین صافی، تهران: گام نو.
6
7. حسین­زاده، محمد، (1385)، پژوهشی تطبیقی در معرفتشناسی معاصر، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
7
8. دنسی، جاناتان، (1375)، مقدمهای بر بارکلی، ترجمه حسن فتحی، تهران: انتشارات فکر روز.
8
9. شریعتمداری، علی، (1364)، فلسفه (مسائل فلسفه، مکتب­های فلسفی، مبانی علوم)، تهران: جهاد دانشگاهی.
9
10. صانعی دره بیدی، منوچهر، (1384)، مبانی اندیشه­های فلسفی (فلسفه­ی عمومی)، تهران: امیرکبیر.
10
11. صدر، رضا، (1377)، فلسفه آزاد، تحقیق باقر خسروشاهی، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
11
12. طباطبایی، جواد، (1374)، ابن خلدون و علوم اجتماعی، تهران: طرح نو.
12
13. طباطبایی، محمدحسین، (1362)، نهایه الحکمه، قم: النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
13
14. ____________، (1364)، بدایه الحکمه، قم: موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
14
15. ____________، (1388)، بدایه الحکمه، ترجمه و شرح علی شیروانی، قم: بوستان کتاب.
15
16. ____________، (بی تا)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: انتشارات اسلامی.
16
17. ____________، (1382)، شیعه (مذاکرات و مکاتبات هانری کربن با علامه طباطبایی)، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه.
17
18. ____________، (1388)، بررسی­های اسلامی، تحقیق هادی خسرو شاهی، قم: بوستان کتاب.
18
19. ____________، (بی­تا)، تفسیر المیزان، ج4، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
19
20. فارابی، محمدبن محمد، (1364)، فصول منتزعه، تحقیق نجار فوزی متری، تهران: مکتبه الزهرا.
20
21. فولکیه، پل، (1347)، فلسفه عمومی یا مابعدالطبیعه، ترجمه یحیی مهدوی، تهران: دانشگاه تهران.
21
22. گایر، پل، (1396)، ایدئالیسم (دانشنامه فلسفه استنفورد)، ترجمه داود میرزایی، تهران: ققنوس.
22
23. لالاند، اندریه، (بیتا)، موسوعه لالاند الفلسفیه، ترجمه خلیل احمد خلیل، بیروت: منشورات عویدات.
23
24. لنسل، فیلیپ؛ غفاری، حسین، (1387)، «علم حضوری و خروج از ایدئالیسم مطلق»، فلسفه دین، شماره2، صص121-141.
24
25. ملاصدرا، (1981)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد1، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
25
26. ملاصدرا، (1990)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد6، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
26
27. مشکات، عبدالرسول، (1394)، فرهنگ واژه­ها (درآمدی بر مکاتب و اندیشه­های معاصر)، تهران: سمت.
27
28. مهدوی، یحیی، (1376)، شکاکان یونان، تهران: خوارزمی.
28
29. مصباح، محمدتقی، (1366)، آموزش فلسفه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی-معاونت فرهنگی.
29
30. مطهری، مرتضی، (1371)، مجموعه آثار، تهران: صدرا.
30
31. مطهری، مرتضی، (1404ق.)، شرح مبسوط منظومه، تهران: حکمت.
31
32. Berkeley, G., (1999), Principles of Human Knowledge, edited by Howard Robinson, Oxford: Oxford University Press.
32
33. Butler, L., (1966), Idealism in Education, New York: Harper & Row.34
33
34. Cooper, D.E., & Fosl, P. S., (2010), Philosophy: The Classic Readings, Printed and Bound in Singapore: Wiley-Blackwell.
34
35. Edwards, P., (1967), The Encyclopedia of Philosophy, editor in chief Macmillan Publishing, 3&4 vols, Conic the New York, Collier Macmillan Publishers London: Free Press.
35
36. Griese, A., (1981), Your Philosophy of Education What Is It? California: Goodyear Publishing Company.
36
37. Lalande, A., (1976), Vocabulaire Technique et Critique de la Philosophie, Paris: presses Universities de France.
37
38. Grayling, A., Pyle, A., Goulder, N., (2006), The Continuum Encyclopedia of British Philosophy, vol2, London: Continuum International Publishing Group.
38
39.Horz. H. Lother. R., Wollgast. S., (1978), Philosophie und Natur-wissenschaften, Berlin: Printed in the German Democratic Republic.
39
40.Klaus, G., Buhr, M., (1975), Philosophisches Worterbuch, Printed in the German Democratic Republic.
40
41. Plato, (1971), The Collected Dialogues of Plato, edited by Hamilton Edit h and Carians Huntington, Translated by Lane Cooper, Princeton: Princeton university press.
41
42. Poulquie, P., (1969), Dictionnaire de la Langue Philosophique, Paris: Universitaires de France presses.
42
43. Ritter, J.; Grunder, K., (1975), Historisches Worterbuch der Philosophie, by Schwabe & co, Basel, Band, German: Printed in the German Democratic Republic.
43
44. Routledge, C., (2000), Encyclopedia of Philosophy, London and New York: Routledge (Taylor & Francis g
44