ORIGINAL_ARTICLE
معناشناسی اوصاف الاهی از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی و ویلیام پی. آلستون
بحث زبان دین یکی از مهمترین و جذابترین مباحث فلسفهی دین است. از آن جایی که این بحث به معناداری و معناشناسی اوصاف الاهی مربوط میشود، برای متدینان، از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا معقولبودن گزارههای ناظر به خداوند، در گرو معناداری آنهاست. به طور کلی میتوان گفت در این زمینه، با دو پرسش اساسی مواجهیم: ۱. آیا گزارههای ناظر به خداوند معنادارند یا نه؟ ۲. در صورت معناداری گزارههای مذکور، درک معنای آنها برای انسان ممکن است یا نه؟ در این مقاله آنچه بررسی کردهایم، پاسخ قاضی عبدالجبار معتزلی و ویلیام پی. آلستون به سؤالات بالاست؛ زیرا گرچه آنان به دو فضای فکری و زمانی مختلف تعلق دارند، در باب معناشناسی، اوصاف کمالی مانند علم و قدرت و... و اوصاف فعلی نظیر درککردن، ساختن و...، دیدگاه نزدیکی به یکدیگر دارند که از آن، میتوان با عنوان رویکرد کارکردگروی یاد کرد.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_2393_a01fbf4ecde735688e7eeaacf97068f8.pdf
2014-05-05
1
22
10.22099/jrt.2014.2393
۱- زبان دین
۲- صفات الاهی
۳- کارکردگروی
۴- قاضی عبدالجبار معتزلی
۵- ویلیام. پی آلستون
نرگس
نظرنژاد
nazarnejad@alzahra.ac.ir
1
دانشیار دانشگاه الزهرا(س)
AUTHOR
قدسیه
حبیبی
gh_h9161@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی
LEAD_AUTHOR
1. قرآن کریم.
1
2. الأسدآبادی، القاضی ابیالحسن عبدالجبار، (بیتا)، المغنی فی أبواب التوحید و العدل، تحقیق محمود محمد الخضیری، بیجا: المؤسسه المصریه العامه، الجزء الخامس.
2
3. ..................................، (بیتا)، المغنی فی أبواب التوحید و العدل، قوم نصه ابراهیم الأبیاری، الجمهوریه العربیه المتحده: الاداره العامه للثقافه، الجزء السابع.
3
4. بدوی، عبدالرحمن، (1971م)، مذاهب الاسلامیین، الجزء الاول، بیروت: دارالعلم للملایین.
4
5. ..............................، (1374)، تاریخ اندیشههای کلامی در اسلام، ج1، ترجمه حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
5
6. برنان، ماری، (1986 م)، المغنی للامام المتولی، قاهره: بی نا.
6
7. پترسون و دیگران، (1379)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
7
8. عبدالجبار بن احمد، (1384 ق)، شرح الاصول الخمسه، تعلیق الامام احمد بن الحسین بن ابی هاشم، القاهره: مکتبه وهبه.
8
9. علیزمانی، امیرعباس، (1386)، سخن گفتن از خدا، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
9
10. ...................................، (1381)، خدا، زبان، معنا در آمدی بر فلسفه زبان دینی، قم: آیت عشق.
10
11. ....................................، (1375)، زبان دین، قم: حوزه علمیه قم.
11
12. .........................................، (1383)، علم، عقلانیت و دین درآمدی بر کلام جدید، قم: دانشگاه قم.
12
13. واعظی، احمد، (1375)، «کارکردگرایی و زبان الاهیات»، معرفت، ش 19، صص: 62-63.
13
14. Alston, William P., (1989), Divine Nature and Human Language, New York: Cornell University Press.
14
ORIGINAL_ARTICLE
تکامل نوعی انسان بر اساس نظریهی جسمانیة الحدوث و روحانیة البقا بودن نفس
تبیین و اثبات مبانیِ ویژهی صدرالمتألهین شیرازی در حکمت متعالیه، بسیاری از مسائل گوناگون حکمت را دگرگون کرد و تعالی بخشید. از آن جمله نظریهی جسمانیة الحدوث و روحانیة البقا بودن نفس است که خود، بر اصولی چون اصالت وجود و حرکت جوهری استوار شده است. نحوهی حدوث و حیات و استکمال نفس انسانی، بر اساس نظریهی مذکور، مباحثی را دربارهی انسان به میان آورد که خاستگاه نوآوریهایی در نظام فلسفیِ ملاصدرا شد. تکامل جوهری که به دگرگونی نوعی منجر میشود، از آن دست است. نفس انسانی در فلسفهی ملاصدرا با بهرهگرفتن از اصولی چون اصالت وجود، حرکت جوهری و رابطهی اتحادی خاصی که بین نفس و بدن، با تکیه بر نظریهی جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا بودن نفس برقرار میشود، در حرکتی ذاتی قرار میگیرد. بر همین اساس است که سخن از دگرگونی و تکامل نوعیِ انسان به میان میآید. نظریهی تکامل نوعی در تبیین مسألهی تکامل انسان، در زندگی پس از مرگ و حل معضلات آن نقش بسزایی ایفا میکند. کوشش نگارنده در این پژوهش، معطوف به تبیین جایگاه نظریهی جسمانیة الحدوث و روحانیة البقا بودن نفس در شکلگیری دیدگاه تازهی ملاصدرا دربارهی ماهیت انسان و چگونگی تکامل اوست.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_2394_037ab59a095c033985eb136d4fa9de6e.pdf
2014-05-05
23
38
10.22099/jrt.2014.2394
۱- ملاصدرا
۲- حدوث و بقای نفس
۳- ماهیت
۴- اصالت وجود
۵- حرکت جوهری
باقر
گرگین
1
دانشجوی دکتری آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات اصفهان
LEAD_AUTHOR
حامد
ناجی اصفهانی
2
استادیار گروه فلسفهی دانشگاه اصفهان
AUTHOR
۱. قرآن کریم.
1
۲. آشتیانی، مهدی (هادی سبزواری)، (۱۳۵۲)، تعلیقه بر شرح منظومهی حکمت سبزواری، به اهتمام عبدالجواد فلاطوری و مهدی محقق، تهران: مؤسسهی مطالعات اسلامی دانشگاه مکگیل کانادا با همکاری دانشگاه تهران.
2
۳. آشتیانی، سیدجلالالدین، (۱۳۶۰)، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، تهران: زنان مسلمان.
3
۴. ابنسینا، حسینبنعبدالله، (۱۳۷۶)، الالهیات من کتاب الشفاء، به تحقیق حسن حسنزاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزهی علمیهی قم.
4
۵. ــــــــــــــــــــــــــ، (1455)، الشفا؛ بخش «الطبیعیات»، تصدیر و مراجعة الدکتور ابراهیم مدکور، تحقیق سعید زائد، قم: مکتبة المرعشی النجفی.
5
۶. ــــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۷۵)، النفس من کتاب الشفاء، به تحقیق حسن حسنزادهی آملی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
6
۷. اکبری، رضا، (۱۳۸۶)، ملاصدرا به روایت ما، تهران: بینالملل.
7
۸. اکبریان، رضا، (۱۳۸۸)، جایگاه انسان در حکمت متعالیهی ملاصدرا، تهران: علم.
8
۹. آشتیانی، سیدجلالالدین، (۱۳۸۱)، شرح بر زاد المسافر، چاپ سوم، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
9
۱۰. ابن احمد بن محمود، علی، (۱۳۴۹)، رسالة فی بحث الحرکة؛ مجموعهی سخنرانیها و مقالهها دربارهی فلسفه و عرفان اسلامی، به اهتمام مهدی محقق و هرمان لندلت، تهران: مطالعات اسلامی.
10
۱۱. جوادی آملی، عبدالله، (۱۳۷۶)، شرححکمتمتعالیهیاسفاراربعه (رحیقمختوم)، جلد 2، قم: اسراء.
11
۱۲. ــــــــــــــــــــ، (۱۳۸۶)، شرححکمتمتعالیهیاسفاراربعه (رحیقمختوم)، جلد 1، قم: اسراء.
12
۱۳. حسنزاده، حسن، (۱۳۸۷)، شرح العیون فی شرح العیون، قم: بوستان کتاب.
13
۱۴. ــــــــــــــــ، (۱۳۷۵)، اتّحاد عاقل به معقول، قم: قیام.
14
۱۵. سبزواری، ملاهادی، (بیتا)، شرح المنظومه، قم: مصطفوی.
15
۱۶. ـــــــــــــــــــ، (۱۳۷۹)، شرح المنظومه، به تصحیح و تعلیق آیتالله حسن حسنزادهی آملی، تحقیق و تقدیم از مسعود طالبى، جلد 2و5، تهران: ناب.
16
۱۷. سهروردی، یحییبنحبش، (بیتا)، شرح حکمت الاشراق، به شرح قطبالدین شیرازی، قم: بیدار.
17
۱۸. عبودیت، عبدالرسول، (۱۳۸۵)، درآمدی بر نظام حکمت صدرایی، جلد 1، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی (سمت) و مؤسسهی آموزشیپژوهشی امامخمینی (ره).
18
۱۹. غفاری، ابوالحسن، (۱۳۸۹)، «تحلیل تطبیقی رابطهی نفس و بدن در فلسفهی دکارتیان و ملاصدرا»، انسانپژوهیِ دینی، شمارهی 23.
19
۲۰. گرگین، باقر، (۱۳۹۰)، «تلقی ملاصدرا از ماهیت انسان، به عنوان نوع متوسط و نقش آن در حیات پس از مرگ»، دانشگاه تربیت معلم تهران.
20
۲۱. مصباح یزدی، محمدتقی، (۱۳۸۰)، شرح جلد هشتم الاسفار الاربعة، جلد 2، قم: مؤسسهی آموزشی و پژوهشی امامخمینی.
21
۲۲. مطهری، مرتضی، (۱۳۶۹)، حرکت و زمان در فسلفهی اسلامی، تهران: حکمت.
22
۲۳. ـــــــــــــــــــــــــ، مقالات فلسفى (2)، جلد1، تهران: حکمت.
23
۲۴. ـــــــــــــــــــــــــ، شرح مبسوط منظومه، جلد 1، تهران: حکمت.
24
۲۵. ـــــــــــــــ، (۱۳۶۶)، مقالات فلسفی، جلد 1، تهران: حکمت.
25
۲۶. ملاصدرا، محمدبنابراهیم، (۱۳۶۰)، اسرار الآیات، تصحیح و مقدمهی محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفهی ایران.
26
۲۷. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۸۶)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السّلوکیه، تصحیح و مقدمهی استاد سید جلالالدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
27
۲۸. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۴۱۵)، تفسیر القرآن الکریم، مجلد 3 تا 5، الطبعة الثانیة، قم: بیدار.
28
۲۹. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۸۷)، رسالة فی اتحاد العاقل و المعقول، تصحیح و تحقیق بیوک علیزاده، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
29
۳۰. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۵۴)، المبدأ و المعاد، تصحیح جلالالدین آشتیانى، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
30
۳۱. ــــــــــــــــــــــــ، (۱۴۱۹)، مفاتیح الغیب، تعلیقات للمولی علی النوری، جلد 2، بیروت: الارشاد.
31
۳۲. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۶۳)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح از محمد خواجوی، تهران: مؤسسهی تحقیقات فرهنگی.
32
۳۳. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۴۱۰)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، مجلدهای 1 تا 3 و 6 تا 9، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
33
۳۴. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۸۳)، الاسفار الاربعه، به تصحیح علی اکبر رشاد، جلد 8، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
34
۳۵. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۸۳)، الاسفار الاربعه، به تصحیح مقصود محمدی، جلد 3، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
35
۳۶. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۶۳)، المشاعر، به اهتمام هانری کربن، تهران: کتابخانهی طهوری.
36
۳۷. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۷۸)، رساله فی الحدوث، به تصحیح حسین موسویان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
37
ORIGINAL_ARTICLE
مسآلهی «حرکت» در حکمت متعالیهی ملاصدرا و فلسفهی لایب نیتس
وقتی چیزی در حال تغییر و عوض شدن تدریجی است، دارای صفتی میباشد که از آن به حرکت تعبیر میکنیم. در حرکت، شیء از پوستهی نخستین خود بیرون میآید و به پوسته و هستهای دیگر دست مییابد و یا نیست میشود و شیء دیگری بر جایش مینشیند. سؤال اینجاست که تغییر و دگرگونی چگونه صفتی است؟ و چیزی که عوض میشود و از حالتی به حالت دیگر درمیآید بر او چه میگذرد؟ آیا خودش میماند و احوالش عوض میشود؟ آیا ظاهرش نو میشود و باطنش باقیست؟ و یا همهی هستیاش دستخوش تحول میگردد؟ در این پژوهش، آرای لایب نیتس در باب حرکت و احکام آن، محرک و غایت حرکت با آراء صدرالمتألهین مقایسه شده است. بهرغم تفاوتهایی که لایب نیتس در تعریف حرکت و احکام آن با ملاصدرا دارد، در متحرک و فعال دانستن جوهر عالم و بحث محرک و غایت حرکت دیدگاه او بسیار به صدرالمتألهین نزدیک است. وی با نگرشی که به مفهوم جوهر و مناد دارد، مناد را موجودی فعال، زنده، خودانگیخته و دارای ادراک و اشتیاق معرفی نموده است و مبدأ فعالیت جوهر فعال و خودجوش را نیرو معرفی میکند. لذا در تبیین ماهیت حرکت، به حرکت جوهری ملاصدرا نزدیک میشود. این مقاله با بهرهگیری از شیوهی اسنادی، به جمعآوری اطلاعات دربارهی مسألهی تحقیق پرداخته است و با روش توصیفی-تحلیلی و بررسی تطبیقی، به تجزیه و تحلیل دادهها میپردازد.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_2395_ef61998bd1d6c1061190dfa2e966b801.pdf
2014-05-05
39
64
10.22099/jrt.2014.2395
1- ملاصدرا
2- لایب نیتس
3- حرکت
4- محرک
5- جوهر
6- مناد
علیمحمد
ساجدی
1
استادیار دانشگاه شیراز
AUTHOR
زهرا
جاودانی
2
کارشناس ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه شیراز
AUTHOR
1. ابن سینا، (1404)، الشفاء، به تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیت الله مرعشی.
1
2. ارسطو، (1366)، متافیزیک، به کوشش شرف الدین خراسانی، تهران: نشر گفتار.
2
3.اسپینوزا، باروخ، (1388)، شرح اصول فلسفه دکارت و تفکرات مابعدالطبیعی، ترجمه محسن جهانگیری، تهران: انتشارات سمت.
3
4. ــــــــــــــ، (1364)، اخلاق، ترجمه محسن جهانگیری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
4
5. جوادی آملی، عبدالله، (1382)، رحیق مختوم شرح حکمت متعالیه، قم: اسراء.
5
6. دکارت، رنه، (1364)، اصول فلسفه، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: انتشارات آگاه.
6
7. ـــــــــــ، (1390)، فلسفه دکارت، ترجمه منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: انتشارات الهدی.
7
8. راسل، برتراند، (1382)، شرح انتقادی فلسفه لایب نیتس، ترجمه ایرج قانونی، تهران: نشرنی.
8
9. صانعی دره بیدی، منوچهر، (1382)، فلسفه لایب نیتس، تهران: انتشارات ققنوس.
9
10. فخرالدین رازی، (1373)، شرح عیون الحکمه، ج: 2، تهران: موسسه الصادق.
10
11. لاتا، رابرت، (1384)، فلسفه لایب نیتس، تهران: هرمس.
11
12. لایب نیتس، گوتفرید ویلهلم، (1381)، گفتار در مابعدالطبیعه و نوشتارهای مربوط به آن، تهران: حکمت.
12
13. مجتهدی، کریم، (1390)، لایب نیتس و مفسران او، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
13
14.مطهری، مرتضی، (1371)، حرکت و زمان در فلسفه اسلامی، ج: 1، تهران: انتشارات حکمت.
14
15. ملاصدرا، (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
15
16. ــــــــ، (1354)، المبدا و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
16
17. ـــــــ، (1378)، رساله فی الحدوث، تصحیح سید حسین موسویان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
17
18. ـــــــ، (1363)، المشاعر، به اهتمام هانرى کربن، تهران: کتابخانه طهوری.
18
19. ملکشاهی، حسن، (1388)، حرکت و استیفای اقسام آن، تهران: سروش.
19
20. Descartes, Rene, (2006), The Philosophical Writing of Descartes, Vol 1. Translated by John Cottingham, USA: Cambridge University.
20
21. Edwards Paul ed, (1967), The Encyclopaedia of Philosophy, New York: Macmillan Publishing Co, Inc, and the Free Press.
21
22. Leibniz, Gottfried Wilhelm, (2001), First Truths (in A Selection of Philosophical Works), selected by M. Jahangiri, Tehran: The center for studying and compiling university books in humanities (SAMT).
22
23. ______________________, (1965), Monadology and other Philosophical Essays, New York: The Bobbs-merril Company.
23
24. _______________________,(2010), Leibniz’s correspondence with Antoine Arnauld, [on line]< http://www.earlymoderntexts.com /leibarna .html > [jun.2012]
24
25. _______________________, (2008), Leibniz، New Essays on Human Understanding, [on line]< http://www.earlymoderntexts .com /leibne.html>[ jun.2012]
25
26. _______________________, (2006), Essay in Dynamics, [online] <http:// www.earlymoderntexts.com/pdf/leibessa.pdf>[ jun.2012]
26
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل مبانی معرفت دینی غزالی، با نگاهی به استدلال شرطیهی پاسکال
علم از نظر معرفتشناسان عبارت است از باور صادق موجه. دربارهی صدق سه نظریهی اصلی وجود دارد که عبارت است از: نظریهی مطابقت؛ نظریهی سازگاری؛ نظریهی عملگرا. نظریههای در باب توجیه را میتوان به دو دستهی درونگرایی و برونگرایی تقسیم کرد. نظریههای عمدهی درونگرایی عبارتاند از: نظریهی مبناگرایی؛ نظریهی انسجامگرایی. در نظریههای توجیه برونگرایی، باورکننده ملزم به داشتن بینه نیست و توجیه، به عوامل بیرون از باورکننده مربوط است؛ مانند نظریههای اعتمادگرایی و احتمالگرایی. استدلال شرطیهی غزالی که استدلالی است در باب پذیرش باور به وجود خدا و معاد، در مقام صدق، نظریهای عملگراست و در مقام توجیه، از نظری مبناگراست؛ چراکه معرفت یقینی در این استدلال، همان معرفت خود موجه و پایه است. از نظری، برونگراست؛ زیراکه به عوامل بیرون از فاعل شناسا برای توجیه باور، مثل فرآیند حصول باور، ساحت ارادیعاطفی و وضعیت عقلانی باور توجه دارد.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_2398_e2a432dd4c00e7731b3e19aa22de30f2.pdf
2014-05-05
65
80
10.22099/jrt.2014.2398
۱- معرفت دینی
۲- توجیه
۳- صدق
۴- غزالی
۵- پاسکال
۶- درونگرایی
۷- برونگرایی
اکرم
عسکرزادهی مزرعه
1
دانشجوی دکتری دانشگاه پیام نور تهران و مربی دانشگاه محقق اردبیلی
LEAD_AUTHOR
ولی الله
خوش طینت
2
استادیار دانشکده الاهیات، علوم اسلامی و حقوق دانشگاه پیام نور ایران
AUTHOR
۱. پولاک، جان و جوزف کراز، (۱۳۸۵)، نظریههای امروزی شناخت، علی حقی، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.
1
۲. پویمن، لویی پی، (۱۳۸۷)، معرفتشناسی: مقدمهای بر نظریهی شناخت، رضا محمدزاده، تهران: دانشگاه امامصادق(ع).
2
۳. خسروی فارسانی، عباس، (۱۳۸۵)، ارزش معرفتشناختی و اخلاق؛ استدلال شرطی در منابع اسلامی و الاهیات مسیحی، تهران: دانشگاه امامصادق(ع).
3
۴. ـــــــــــــــــــــــــ، (۱۳۸۴)، «تحلیل و نقد شرطیهی پاسکال با توجه به نظریهی تصمیمسازی»، نامهی حکمت، شمارهی ۶.
4
۵. شمس، منصور، (۱۳۸۴)، آشنایی با معرفتشناسی، تهران: طرح نو.
5
۶. عثمان، عبدالکریم، (۱۳۸۷)، روانشناسی از دیدگاه غزالی و دیگر اندیشمندان اسلامی، سیدمحمدباقرحجتی، تهران: فرهنگ اسلامی.
6
۷. غزالی، ابوحامد محمد، (۱۳۶۸)، کتاب الاربعین، برهانالدین حمدی، تهران: اطلاعات.
7
۸. ـــــــــــــ، (۱۳۷۴)، میزان العمل، سلیمان دینا، علیاکبر کسمایی، تهران: سروش.
8
۹. ــــــــــــ، (۱۳۳۶ق)، إحیاء علوم الدین، المجلد الرابع، قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
9
۱۰. ـــــــــــ، (۲۰۰۳)، الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دار مکتبه الهلال.
10
۱۱. ـــــــــــ، (۱۹۹۴)، تهافت الفلاسفه، بیروت: دار مکتبه الهلال.
11
۱۲. ـــــــــــ، (بیتا)، روضه الطالبین و عمده السالکین، بیروت: دارالنهضه الحدیثه.
12
۱۳. ـــــــــــ، (۱۹۹۶)، محک النظر فی المنطق، بیروت: دار النهضه الحدیثه.
13
۱۴. ــــــــــــ، (۲۰۰۳)، رساله اللدنیه فی مجموع رسائل الامام الغزالی، بیروت: دار الفکر.
14
۱۵. ــــــــــــ، (۱۹۹۳)، المنقذ من الضلال و الموصل الی ذیالعزة و الجلال، بیروت: دار مکتبه الهلال.
15
۱۶. ـــــــــــــ، (۱۴۰۵)، إحیاء علوم الدین، المجلد الثامن، بیروت: دار الکتاب العربی.
16
۱۷. ـــــــــــــ، (۲۰۰۰)، میزان العمل، تعلیق بوملحم، بیروت: دار مکتبه الهلال.
17
۱۸. فتحیزاده، مرتضی، (۱۳۸۴)، جستارهایی در معرفتشناسی معاصر، قم: کتاب طه.
18
۱۹. فعالی، محمدتقی، (۱۳۷۷)، درآمدی بر معرفتشناسی معاصر و دینی، قم: معاونت امور اساتید دروس معارف اسلامی.
19
۲۰. فیومرتون، ریچارد، (۱۳۹۰)، معرفتشناسی، جلال پیکانی، تهران: حکمت.
20
۲۱. کشفی، عبدالرسول، (۱۳۸۵)، «دستهبندی نظریههای توجیه معرفتشناسی»، نامهی حکمت، شمارهی ۸.
21
۲۲. نیازاده، امالبنی، (۱۳۸۹)، دیدگاه غزالی دربارهی اراده و نقش آن در تبیین فلسفهی اخلاق، تهران: دانشگاه پیامنور.
22
23. Edwards, Pool, (1967), The Encyclopedia Of Philosophy, London: Collier Macmillan.
23
24. Hajek, Alan, (2004), “Pascal Wager”, The Stanford Encycolopedia Of Philosophy (Spring 2004 Edition), Edward N.Zalt (ed.), URL=(http;//Plato, Stanford. Edu/ archives/ Spr 2004/ entries/ Pascal Wager/).
24
25. Johnson, Lawrence E, (1992), Focusing on Truth, London, New York: Rutledge.
25
26. Jordan, Jeff, (1986), “Duff and the Wager”, Analysis, Vol 46.
26
27. Rescher, Nicholas, (1985), Pascal Wager: A Study Of Practical Reasoning in Philosophical Theology, Notre Dame: University Of Notre Dame.
27
28. Steup, Mattias, (1995), An Introduction To Contemporary Epistemology, New Jersey: Prentice Hall, Upper Saddle River.
28
ORIGINAL_ARTICLE
مقایسهی دیدگاه سهروردی و آکویناس دربارهی چگونگی اثبات فرشتگان و تبیین ماهیت ایشان
فرشتهشناسی یا علم به مجردات قدسی از جمله معارفی است که هرچند به دلیل در پردهی غیب واقع شدن موضوعش مبنایی وحیانی دارد، همّت عقل در رسیدن به آن هرگز کوتاهی ندارد، تا آنجا که فلاسفهی متدین همواره درصدد ارائهی شناختی عقلانی از ماهیت و اوصاف این موجودات شریف برآمده و ضرورت وجودشان را توجیه کردهاند. از آن­جا که یکی از مهمترین مباحث فرشتهشناسی، مبحث اثبات فرشتگان است؛ خصوصاً که ضمن استدلال بر وجودشان، ماهیتشان روشنتر میشود، در واقع مقالهی حاضر کوشش و کاوشی است در زمینهی چگونگی اثبات فرشتگان و تبیین ماهیت ایشان از منظر دو نظام فلسفی- ایمانی مهم، موسوم به مکتب اشراقی و تومیستی، با این رویکرد که بر سازگاری عقل و دین تأکید ورزد و بلکه نزدیکیشان را آشکار سازد. از یافتههای این پژوهش، اشتراک نظر هر دو فیلسوف در روشی استدلالی بر وجود فرشتگان، بیان ماهیت ایشان، رابطهی آنان با انسان و قول به کثرت شمارناپذیرشان و نیز اختلافنظر در کیفیت ایجاد فرشتگان، شیوهی دستهبندی آنان، نحوهی تحلیل علم ملکی به ذات و غیر ذات، حقیقت تمثل فرشتگان و مسألهی وحدت یا تباین نوعیشان میباشد، که امید است راه را برای کنکاشهای ذهنی عمیقتر و بررسی مقایسهای دیگر بگشاید.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_2399_e91a08d3cdef6ae25ef409869ca3bdbc.pdf
2014-05-05
81
114
10.22099/jrt.2014.2399
: 1- فرشته
2- جواهر مجرد
3- انوار قاهره
4- سهروردی
5- توماس آکویناس
لاله
حقیقت
1
استادیار دانشگاه شیراز
AUTHOR
زهرا
دبیری
2
کارشناس ارشد دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
1. قرآن کریم.
1
2. کتاب مقدس.
2
3. آکویناس، توماس، (1382)، در باب هستی و ذات، ترجمه­ی فروزان راسخی. تهران: نشر نگاه معاصر.
3
4. ابوریان، محمد علی، (1372)، مبانی فلسفه­ی اشراق از دیدگاه سهروردی، ترجمهی محمد علی شیخ، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
4
5. ارسطو، (1367)، متافیزیک، ترجمهی شرف الدین خراسانی، تهران: نشر گفتار.
5
6. استرآبادی، سید شرف الدین، (1409)، تأویل الآیات الظاهره، قم: انتشارات جامعه­ی مدرسین.
6
7. جوادی آملی، عبدالله، (1376)، رحیق محتوم، جلد دوم، تدوین حمید پارسانیا، قم: مرکز نشر اسراء.
7
8. حسن زاده آملی، حسن، (1375)، انسان و قرآن، قم: قیام.
8
9. ژیلسون، اتین، (1384)، تومیسم، ترجمه­ی ضیاءالدین دهشیری، تهران: انتشارات حکمت.
9
10. سهروردی، شهاب الدین، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد اول و دوم، تصحیح هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10
11. ـــــــــــــــــــــــ، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد سوم، تصحیح و مقدمه سید حسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
11
12. ـــــــــــــــــــــــ، (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد چهارم، تصحیح و مقدمه نجفقلی حبیبی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
12
13. شهرزوری، شمس الدین محمد، (1372)، شرح حکمة الإشراق، تصحیح و تحقیق و مقدمه سید حسین ضیائی تربتی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
13
14. شیرازی، قطب الدین، (1380) شرح حکمة الإشراق السهروردی، به اهتمام عبدالله نوری و مهدی محقق، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی؛ دانشگاه مک گیل.
14
15. ــــــــــــــــــــ، (1315)، شرح حکمة الإشراق، چاپ سنگی.
15
16. طبری، محمد بن جریر، (1362)، تاریخ طبری، جلد دوم، ترجمهی ابوالقاسم پاینده، تهران: انتشارات اساطیر.
16
17. فخری، ماجد، (1372)، سیر فلسفه در جهان اسلام، ترجمهی گروهی از مترجمان، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
17
18. فیض کاشانی، محسن، (1358)، علم الیقین فی اصول الدین، جلد اول، قم: انتشارات بیدار.
18
19. کربن، هانری، (1358)، تاریخ فلسفه­ی اسلامی، ترجمهی اسدالله مبشری، تهران: انتشارات امیرکبیر.
19
20. ماسون، دنیز، (1386)، قرآن و کتاب مقدس، (درونمایههای مشترک)، جلد اول و دوم، ترجمهی فاطمه سادات تهامی، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
20
21. ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی، (1981)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، جلد چهارم و ششم و هفتم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
21
22. یزدان پناه، یدالله، (1389)، حکمت اشراق. جلد دوم، تحقیق و نگارش مهدی علی پور، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به همکاری سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
22
23. Aquinas, Thomas, (1955), Contera Gentiles, Book Two, Translated by James F.Anderson, New Yourk: Hanover House.
23
24. Aquinas, Thomas, (1977), The Summa Theologia, Translated by Father of the English Diminican Province, Chicago: The University of Chicago.
24
25. Aristotle, (1954), Fragments, (vol of 12), David Ross, Oxford: Oxford University Press.
25
26. Keck, David, (1998), The Angels and Angelology in the Middle Age, Oxford: Oxford University Press.
26
27. Montagnes, Bernard, (2004), Analogy of Being, Translated by Clara Winston, London: Russell Square.
27
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیلی بر میزان اثربخشی معرفت و مهارت منطقی در توسعهی نظریهپردازی و تولید علم
بهرغم تأکید منطقدانان مسلمان بر نقش ابزاری اصول و قواعد منطقی در سایر علوم اکتسابی و در تمامی حوزههای اندیشهی بشری، تاکنون تلاش درخور توجهی برای تثبیت این جایگاه و عملیکردن آن صورت نگرفته است. ازاینرو نگارنده در این نوشتار، بر آن است تا میزان اثربخشی این معرفت و مهارت را در فرآیند نظریهپردازی در تمامی مراحل آن، از تکوین و تدوین نظریه گرفته تا اثبات و دفاع از آن و نیز استنتاج فرضیههای جدید از نظریات قبلی، مورد تحلیل قرار دهد. با توجه به اینکه نظریهپردازی در علوم مختلف با شیوههای گوناگونی چون مفهومسازی و کشف ارتباط مفاهیم، تبیین علی، تبیین بدیهی، استنتاج استقرایی و استنباط برهانی و نیز سبک مدلشناسی صورت میپذیرد، در این مقاله این سبکهای مختلف بهتفکیک، مورد بحث قرار گرفته و در هر مرحله، نقش و کارایی مهارت منطقی نشان داده شده است. همچنین ارتباط دو رویکرد و برنامهی جدیدغرب با عناوین «تفکرانتقادی» و «فلسفه برای کودکان» و تأثیر آندو بر پرورش تفکر منطقی، نظریهپردازی و تولید علم، مورد تحلیل قرارگرفته است. از مهمترین نتایج این پژوهش، لزوم توجه به آموزش نظری و عملی فنون منطقی، اعم از منطق صوری، منطق جدید و نیز تقویت جایگاه تفکر انتقادی در نظام آموزشی کشور است. این امر میتواند به تسهیل و تسریع در فرآیندنظریهپردازی و تولید علم در شاخههای مختلف علوم، اعم از علوم انسانی و علوم تجربی، منجر گردد. البته درست است که برخی از نظریهپردازان به دلیل برخورداری از منطق فطری، در مراحل مختلف، فرآیند کار خود را به طور ذاتی و غیر اکتسابی، بر اصول و قواعد عقلی و منطقی منطبق میسازند، قطعاً هماینان نیز با کسب مهارت در فنون تخصصی منطق، طی طریق را برای خود، آسانتر خواهند نمود.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_2400_7623cd0f81feb172239eb2f16bdc637a.pdf
2014-05-05
115
132
10.22099/jrt.2014.2400
1- نظریه
2- نظریهپردازی
3- فرضیه
4- معرفت منطقی
5- مهارت منطقی
6- تفکر انتقادی
7- فلسفه برای کودکان
جمیله
فاطمی
1
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور فیروزآباد
AUTHOR
1. ابنسینا، ابوعلی، (1403)، الاشارات و التنبیهات، مع شرح الطوسی و شرح الرازی، الجزء الاول فی علم المنطق، تهران: دفتر نشر کتاب.
1
2. آزادارمکی، تقی، (1376)نظریههای جامعهشناسی، تهران: سروش.
2
3. اسکید مور، ویلیام، (1375)، نظریههای جامعهشناسی (تفکر نظری در جامعهشناسی)، ترجمهی حاضری و دیگران، تهران: تابان.
3
4. اشمیت، ریچارد، (1375)، «سرآغاز پدیدارشناسی»، ترجمهی شهرام پازوکی، فرهنگ ش 18.
4
5. بابایی پرویز، (1384)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه (انگلیسی به فارسی)، تهران: آگاه.
5
6. دادبه، علیاصغر، (1370)، کلیات فلسفه، تهران: دانشگاه پیام نور.
6
7. دایانه، کالینسون، (1380)، 50 فیلسوف بزرگ، ترجمهی محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: مؤسسه انتشارات عطایی.
7
8. دلاور، علی، (1385)، «مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی»، رشد،
8
9. سیاسی علیاکبر، (1378)، نظریههای شخصیت، تهران: دانشگاه تهران.
9
10. شولتز، داون و شولتز سیدنی، آلن، (1385)، نظریههای شخصیت، ترجمهی یحیی سید محمدی، تهران: مؤسسهی نشر و ویرایش پاییز.
10
11. فرامرز قراملکی، احد، (1384)، منطق (1) و(2)، تهران: دانشگاه پیام نور.
11
12. فرمهینی فراهانی، محسن، (2000)، فرهنگ توصیفی علوم تربیتی، تهران: اسرار دانش.
12
13. کاپلستون، فردریک، (1370)، تاریخ فلسفه، ج 8، ترجمهی بهاءالدین خرمشاهی، تهران: سروش.
13
14. گنجی، محمدحسین، (1386)، کلیات فلسفه، تهران: سمت.
14
15. Damer, T. Edward, (2009), Attacking Faulty Reasoning, Emory and Henry College, Wads Worth Congage Learning, U. S. A.
15
16. H. Ennis Robert, (1996), Critical Thinking, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall Inc.
16
17. Salman, H. Marili, (1984), Introduction to Logic and Critical Thinking, Harkert Beris Jowanvich.
17
18. Smith – stoner, Marilyn, (1999), Critical Thinking Activies for Nursing, Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins Press.
18
19. The American Heritage Dictionary, (1982), United State of America: Houghton Mifflin Company.
19
20. La Rouche, Lymdon H. Jr, (2004), "Reductionism as Mental Slavery, when Even Scientists were Brain Washed", Excutive Intelligen Review, April 30.
20
21. Walton, D. N, (1991), Informal Logic, New York: Clamoring University.
21
22. Zechmeister, Eugineb and James e. Johnson, (1992), Critical Thinking a Functional Approach , California: Brooksl Cole Press.
22
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی معنا و مفهوم قاعدهی «الواحد» از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا
در پژوهش حاضر، قاعدهی «الواحد لا یصدر عنه الاّ الواحد» با روشی تطبیقی-تحلیلی بین دو فیلسوف گرانقدر جهان اسلام، شیخ الرئیس ابوعلیسینا و صدرالمتألهین ملاصدرا، مورد بررسی قرارگرفته است. در آغاز، سعی شده تبیینی صحیح از معنای قاعده و ساختار آن و بداهت مفهوم وحدت و کثرت، منشأ ظهور قاعده و معتقدین و منکرین آن و دلایل اثبات قاعده و فروع قاعده ارائه شده، این نکته روشن گردد که جایگاه بحث از آن در فلسفهی اولی و ذیل مباحث مربوط به مفارقات و علت و معلول است. توضیح اینکه قاعدهی الواحد یکی از قواعد کلی و ثمربخش فلسفهی اسلامی است که نقشی اساسی در تفسیر مسألهی پیدایش منظم موجودات از همدیگر، بهویژه پیدایش نخستین معلول بر عهده دارد. فیلسوفان اسلامی با تحلیل و اثبات این قاعده، آفرینش نخستین معلول بهواسطهی واجب تعالی را اصلیترین مصداق این قاعده معرفی میکنند و معتقدند که بر اساس این قاعده، از واجب الوجود بسیط، تنها یک معلول به نحو بیواسطه صادر میشود. موضوع دیگری که در این مقاله از آن بحث می­شود این است که این عالمِ (ماسوی الله) به ظاهر متکثر چگونه از ذات باریتعالی، که واحد من جمیعالجهات است، صادر یا ناشی شده است؟!
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_2401_76275d703ffe74bd17735ad422558a48.pdf
2014-05-05
133
150
10.22099/jrt.2014.2401
- واحد 2- صادر نخستین
3- ابن سینا
4- ملاصدرا
5- ربط کثیر به واحد
6- وحدت وجود
7- پیدایش کثرت
8- فروع قاعده
9- سنخیت
قاسم
کاکایی
gkakaie@ rose.shirazu.ac.ir
1
استاد دانشگاه شیراز
AUTHOR
زهرا
هوشمندی
zahrahoushmandi@yahoo.com
2
کارشناس ارشد دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
1. قرآن کریم.
1
2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1366)، قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی، ج2، تهران:انجمن حکمت و فلسفه ایران.
2
3. ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1404)، الشفاء( الالهیات) ، به تصحیح سعید زاید، قم: مکتبة آیت الله المرعشى.
3
4. ـــــــــــــــــــــــــــ، (1379)، النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح از محمد تقى دانش پژوه، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
4
5. ارشد ریاحی، علی؛ قاسمی مقدم، خدیجه، (1388)، «قاعدهی «الواحد» در بوتهی نقد»، خردنامه صدرا، شماره 57.
5
6. آشتیانی، میرزا مهدی، (1377)، اساس التوحید، تصحیح سیّدجلال الدّین آشتیانی، تهران.
6
7. حکمت، نصرالله، (1385)، «ابن عربی و نقد قاعدهی «الواحد»»، مجلهی فلسفه، شمارهی12، صص: 127 - 141.
7
8. خادمی، عین الله، (1385)، «تأثرات ملاصدرا از مکتب اشراقی در بحث نظام فیض»، خردنامه صدرا، شماره44 .
8
9. خلیلی، مصطفی، (1384)، «حقیقت محمدیه در حکمت متعالیه»، مجله اندیشه نوین دینی، شماره 2، پاییز.
9
10. ذبیحی، محمد، (1389)، فلسفه مشاء با تکیه بر اهم آراء ابن سینا، چاپ سوم، تهران: سمت.
10
11. رحیمیان، سعید (1376)، «مقایسه تطبیقی برخی مبانی نظام­های فلسفی: (سینوی، رشدی، صدرایی)»، خردنامه صدرا، قسمت ششم، شماره 8 و 9.
11
12. طباطبایی، علامه سید محمد حسین، (1387)، نهایه­الحکمة، ترجمه و شرح علی شیروانی، چاپ دوم، ج 1، قم: انتشارات دارالفکر.
12
13. ــــــــــــ، (1387)، ــــــــــ، چاپ هشتم، ج 2، قم: بوستان کتاب.
13
14. طوسی، خواجه نصیر الدین، (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، 3 جلد، قم: نشر البلاغه.
14
15. عبودیت، عبدالرسول، (1389)، درآمدی بر نظام حکمت صدرائی، چاپ سوم، تهران: سمت.
15
16. فرامرز قراملکی، احد، (1382)،« نقش روششناختی قاعدهی الواحد»، خردنامه صدرا، شماره 33.
16
17. کاکایی، قاسم، (1380)، «قاعدهی الواحد و «پارادوکس وحدت و کثرت» از دیدگاه ابن عربی و مایستر اکهارت»، مجلهی فلسفه دانشگاه تهران، شماره 3، زمستان، صص: 119 - 130.
17
18. ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، چاپ سوم، ج 1،2،6،7، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
18
19. ــــــــــــــــــــــــــ، (1363)، المشاعر، چاپ دوم، به اهتمام هانرى کربن، تهران: انتشارات طهورى.
19
20. ــــــــــــــــــــــــــ، (1381). المبدأ و المعاد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
20
21. ملکشاهی، حسن، (1375)، ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات ابن سینا، چاپ سوم، ج اول، تهران: سروش.
21
22. میرداماد، محمد باقر، (1367)، القبسات، چاپ دوم، به اهتمام دکتر مهدى محقق دکتر سید على موسوى بهبهانى، پروفسور ایزوتسو، دکتر ابراهیم دیباجى، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
22