per
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
2013-03-17
11
40
1
28
10.22099/jrt.2013.1182
1182
Research Paper
منطق ربط و سلب لزوم در شرطی سالبه ی کلیه
Relevent Logic and Negation of Cogency in Negative Universal Conditionals
اسدالله فلاحی
1
استادیار پژوهشکده حکمت و فلسفه ایران
نگارنده در مقالهی دیگری در تحلیل شرطیهای سالبهی کلیه، با فرمولبندی عبارات ابنسینا نشان داده است که به تحلیل ابنسینا ایراد صوری مهمی وارد است و تلاشهای ابنسینا در پاسخ به آن، پذیرفتنی نیستند. او به کمک تحلیل ابنسینا از موجبهی کلیه، پاسخ دیگری به ایراد مورد نظر یافته، اما نشان داده است که این پاسخ نیز توان دفع ایراد را ندارد. در پایان، وی حل نهایی مسأله را، به عنوان مسألهای باز، فراروی پژوهندگان قرار داده است. اکنون در این مقاله، نشان میدهیم که ایراد تحلیلهای آن مقاله در تابع ارزشی گرفتن شرطی است و با تبدیل آن به شرطی ربطی، ایراد مرتفع میگردد. البته کاربرد شرطیهای ربطی هرچند در سالبهی کلیهی لزومی با کامیابی همراه است، در تحلیل موجبهی جزییه لزومیه با دشواریهایی روبهرو است. نشان میدهیم که با استفاده از تفکیک «لزومی حقیقی» و «لزومی لفظی» (که یکی از مهمترین نوآوریهای ابنسینا است) و با وارد ساختن «امکان مقدم» در تحلیل موجبهی کلیهی لزومیه، این دشواریها را میتوان پشت سر گذاشت.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_1182_095fcaa6244e86d7478f87546a892d58.pdf
سالبه ی کلیه ی لزومیه
موجبه ی کلیه ی لزومیه
منطق کلاسیک
منطق ربط
ابن سینا
per
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
2013-03-17
11
40
29
50
10.22099/jrt.2013.1183
1183
Research Paper
تناظر عالم صغیر و عالم کبیر از نگاه حکیم افضل الدین کاشانی
Correspondence of Microcosm and Macrocosm from Afzaloddin -i- kāshāni,s Viewpoint
احسان قدرت اللهی
1
مهدی فرحناکی
2
استادیار ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه کاشان
دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان و ...دانشگاه کاشان
مکانت رفیع و بیبدیل انسـان در هـرم هستی و سیـادت و سروری بلامنازع او بر مجموعهی کائنات همواره در کانون توجه مکاتب الاهی و اندیشمندان جوامع مختلف بشری واقع گردیده، به گونهای که بهرغم جرم و جثّهی صغیرش، از حیث توانمندیها و قابلیّتهای وجودی، مضاهی عالم کبیر، بلکه روح آن قلمداد شده است.
پیشینهی تقریر نظاممند نظریهی تناظر عالم صغیر و عالم کبیر در تاریخ فکر و فرهنگ بشری، به فلاسفهی یونان باستان، و در حوزهی اسلامی، به اخوان الصّفا باز میگردد. حکیم افضل الدّین کاشانی نیز در زنجیرهی بزرگان سنّت عقلانی اسلامی و حکمای الاهی، از زاویهای متفاوت، که سخن او را ممتاز از پیشینیان میسازد، به طرح این اندیشه پرداخته است.
تناظر انسان و جهان از نگاه حکیم کاشانی از کمال آن دو جدا نیست. کمال عالم به معقول شدن نزد نفس ناطقه و کمال نفس ناطقه در دانایی به صور معقول است و ثمرهی دانایی وصول به لقای الاهی است. چنانچه طبیعت کامل انسان استعداد ویژهی خود یعنی خرد را بارور سازد، با ادراک صور معقول و کلّی موجودات، حقایقِ همهی آنها را به نحو بساطت در خود منطوی مییابد و با رجوع به حقیقت مطلق عالم، سلسلهی هستی را بدو باز میرساند. کُنش و کارکردی چنین فراگیر و توانمندانه، جز با عقیده به دارا بودن قابلیّتهای همهی اصناف و مراتب خلقت و تطابق و تناظر انسان با جهان، متصوّر و پذیرفتنی نیست.
تضاهی عالم صغیر و عالم کبیر در اندیشهی افضل الدّین، در دو سطح و ساحت مطرح است: کلّی و جزیی. در ساحت نخست، انسان و جهان متناظراً دارای کلّیهی مراتب هستی ـ بر اساس میزان آگاهی و پیدایی ـ قلمداد شدهاند. این مراتب از حق نشأت گرفته و در نهایت بدو بازمیرسند. در ساحت دوم، سخن از انداموارگی جهان است. در این مقام، انسان و جهان از دو حیث جسمانی و نفسانی، در شکل، ماهیت و کارکرد، جزء به جزء با یکدیگر مطابق و متناظر فرض شدهاند.
در این مقاله کوشیدهایم پس از ارائهی گزارشی کوتاه از پیشینهی تاریخی این موضوع بر پایهی دیدگاه ممتاز حکیم کاشانی در باب ارتباط وثیق خودشناسی و جهانشناسی، نظریهی تناظر عالم صغیر و عالم کبیر در نظام فلسفی او را بررسی کنیم.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_1183_5b7b83ac8c9c550bfbbfc5ee418fa8fc.pdf
افضل الدین کاشانی
عالم صغیر
عالم کبیر
خودشناسی
per
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
2013-03-17
11
40
51
68
10.22099/jrt.2013.1184
1184
Research Paper
دلالت معجزه از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی
Abd al-Jabbar on the Signification of Miracles
عباس دهقانی نژاد
1
محمد سعیدی مهر
2
دانشجوی دکترا دانشگاه آزاد اسلامی واحدعلوم و تحقیقات تهران
دانشیار دانشگاه تربیت مدرس
در این مقاله دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی در باب مدلول معجزات بر اساس روششناسی خاص او بررسی میشود. عبدالجبار طریق مشهور متکلمان در دلالت معجزه بر صدق ادعای پیامبر، یعنی تمسک به حکمت الاهی را پیش گرفته، اما طرح این دلالت در قالب دلالت وضعی و پرداختن نظریهای به نام «مواضعه» کار وی را از سایرین متمایز نموده است. این تلاش وی در جهت نشان دادن معقولیت معجزه بسیار کارآمد به نظر میرسد. همچنین وی بر خلاف سایر متکلمان مسلمان، دلالت معجزه را گستردهتر از تصدیق ادعای پیامبر دانسته و آن را به وجود خدا و صدق تعالیم پیامبران نیز بسط و توسعه داده است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_1184_4eaf5ede45075ba2adc9ea3b9ceaffbc.pdf
معجزه
پیامبر
وجود خدا
عبدالجبار معتزلی
per
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
2013-03-17
11
40
69
92
10.22099/jrt.2013.1185
1185
Research Paper
مفهوم زیبایی نزد توماس آکوئینی
Tomas Aquinas's Concept of Beauty
هادی ربیعی
1
شهرام پازوکی
2
دانشجوی دکترا دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
دانشیار مؤسسه حکمت و فلسف هی ایران
توماس آکوئینی (1225 - 1274 م) در بخشهای متعددی از کتابهای خود، به بررسی مفهوم زیبایی پرداخته است. او این اشارات را به صورت پراکنده و ضمنی مطرح کرده و کتاب یا فصل مستقلی در این خصوص تألیف نکرده است. اگرچه او بسیاری از تصوراتش در باب زیبایی را از پیشینیان خود اقتباس کرده، آنها را به روش خود و در راستای نظریاتش دربارهی وجود و معرفت تفسیر کرده است. بحث از زیبایی در اندیشهی آکوئینی در دو ساحت زیبایی متعالی و زیبایی محسوس مطرح میشود. تعریف زیبایی و بیان مشخصههای آن، بررسی مسألهی ادراک و تجربهی زیباییشناختی و بحث از نسبت زیبایی با صفات متعالی، به ویژه نسبت زیبایی با خیر، عناصر اصلی نظریهی آکوئینی دربارهی زیبایی را تشکیل میدهد. در این مقاله، ضمن برشمردن عناصر اصلی مفهوم زیبایی نزد آکوئینی، نشان داده میشود که زبان فلسفی وی در اینباره اگرچه بنیادی ارسطویی دارد، از صبغهی افلاطونی برخوردار است. به علاوه، اعتقادات مسیحی توماس قدیس در نظریهی او دربارهی زیبایی تأثیرگذار بوده است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_1185_5b4265648761c31a53dbd62baaac58e6.pdf
توماس آکوئینی
زیبایی متعالی
زیبایی جسمانی
تثلیث
per
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
2013-03-17
11
40
93
106
10.22099/jrt.2013.1186
1186
Research Paper
جدال افلاطونی
Plato's Dialectic
علی فتحی
afathi@rihu.ac.ir
1
دانشجوی دکتری فلسفه ی غرب دانشگاه علامه طباطبایی
جدال (دیالکتیک) بنیادیترین و اساسیترین مفهوم در نظام فلسفی افلاطون، اعم از هستیشناسی و معرفتشناسی است. دیالکتیک را افلاطون از سقراط به ارث برده است و چنانکه در این مقاله اشاره خواهد شد، تغییر و تحولی اساسی در آن ایجاد کرده و آن را از روش سقراطی صرف به مقام و مرتبهی فلسفه و دانش ارتقا داده و فلسفه را با آن، رنگ و لعابی دیگر بخشیده است. این نوشتار معانی جدال را در محاورات افلاطونی بازخوانی میکند و همهی آنها را در ذیل امر ایدهآل افلاطونی قرار داده، به بازتعریفی کلی از جدال میپردازد که با همهی معانی آن در آثار افلاطون، جمعشدنی است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_1186_e99c22c5c0b4f94d3cb8d0374809b22d.pdf
جدال
افلاطون
مثل افلاطونی
صورت اعلی
per
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
2013-03-17
11
40
107
126
10.22099/jrt.2013.1187
1187
Research Paper
مطالعه ی تطبیقی «حدوث عالم» در حکمت صدرا و نهج البلاغه
A Comparative Study of the Contingency of the World in Sadra's Viewpoint and in Nahj al-Balagha
علی ارشد ریاحی
1
ملیحه جمشیدیان
2
دانشیار گروه الهیات دانشگاه اصفهان
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه اصفهان
در این مقاله، حدوث عالم در حکمت صدرا با مطالب نهج البلاغه مقایسه شده است. به این منظور، کتب فلسفی و تفسیری صدرا مطالعه و آرای او دربارهی حدوث عالم جمعآوری شده است. همجنین مطالب نهج البلاغه در رابطه با حدوث عالم مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با مقایسه آرای صدرا در مورد حدوث عالم با مطالب نهجالبلاغه، این نتیجه به دست آمده که آرای بیانشده با مطالب نهجالبلاغه از جهات زیادی همخوانی دارد: در نهجالبلاغه ویژگیهایی مانند زمان داشتن، مکانمند بودن، حرکت داشتن و متغیر بودن برای پدیدهی حادث مطرح شده است که میتواند مبنایی باشد برای تفسیر حدوث جهان، آن گونه که ملاصدرا به آن پرداخته است.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_1187_c13af778e2690fe986f57a34f307cc0b.pdf
حدوث عالم
حدوث زمانی
ملاصدرا
نهج البلاغه
per
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
2013-03-17
11
40
127
140
10.22099/jrt.2013.1188
1188
Research Paper
مشاییان و نظریه ی تجرید
Peripatic Philosophers and the Theory of Abstraction
سیدعلی علم الهدی
1
استادیار دانشگاه پیام نور تهران
در این مقاله، اثبات میشود تئوری مشائیان مسلمان در خصوص نحوهی ادراک کلیات، نظریهی تجرید نیست، بلکه ایشان تنها عامل مؤثر در ادراک عقلی را میتوانند افاضهی عقل واهب الصور لحاظ کنند و تفوّه ایشان به نظریهی تجرید، ناشی از نداشتن توجه کافی یا ناشی از تنگناهای زبان است. سپس مشخص خواهد شد که لازمهی این سخن اولاً پذیرش نظریهی مثل از سوی ایشان خواهد بود و ثانیاً موجب پذیرش نوعی ایدهآلیسم مشابه به ایدهآلیسم مالبرانش و بارکلی میگردد
.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_1188_53b8f98302dca86399b3c3fe888e0900.pdf
تجرید
مشاییان
ادراک عقلی
مثل
کلیات
ایده آلیسم
per
دانشگاه شیراز
فصلنامه اندیشه دینی دانشگاه شیراز
2251-6123
2717-2686
2013-03-17
11
40
141
164
10.22099/jrt.2013.1189
1189
Research Paper
مسأله ی فیض در حکمت اسلامی: بحثی در باب مسأله صدور « فیض » و نسبت آن با حقیقت محمدیه
The Problem of Emanation in Islamic Theology
محمدعلی اخویان
1
استادیار دانشگاه قم
از نگاه حکیمان مسلمان، خداوند تنها وجود بخش هستی است. از آنجا که هستی از خدا فرا نمیگذرد و جز او همه چیز هیچ است؛ پس برای خداوند، هدف و غرضی مگر ذات خود او نیست و از آن روی که ذات هستی پیوسته و همیشه بوده، فاعلیت او نیز همیشگی و جاودانه است. این ویژگی را «فیض» خداوند مینامند. از آنجا که خداوند مراتب عالی توحید ذاتی و صفاتی را داراست، بسیط و بیتکثر است. نخستین صادرش بیش از یکی نیست و این، نخستین خلیفه واسطهی تداوم فیض او بر دیگران است و به دلیل این که فیض دائم است، واسطه نیز چنین میباشد.
بنابر متون دینی و نوشتههای دانشمندان حوزهی دین، نخستین صادر که صلاحیت واسطه شدن میان خلق و خالق را داشته باشد، حقیقت محمدی(ص)، نور اهل بیت(ع) و در عصر حاضر امام زمان(عج) است. مستند و برهانی ساختن پیش فرضها در این موضوع، نیازمند بررسی دقیق آموزهی فیض از نظر لغت و اصطلاح(عرفان و فلسفه) و در آینه آیات و روایات است. همینطور، فهم دقیق واسطهی فیض و تطبیق آن بر وجود حضرت حجّت(عج) نیز به بررسی تاریخچه و سیر بحث و معانی صحیح واسطه بودن نیاز دارد. تفکیک درست حوزهی براهین انسان کامل، غایتمندی و واسطه در فیض، که هر سه برای اثبات وجود و استمرار امام(ع) اقامه شده و نیز پاسخ به اشکالاتی که متوجه این براهین است، استحکام و کارآمدی چنین براهینی را بالا میبرد. چنانکه جست و جوی نظایر این براهین در کلام و فلسفه غرب، به همگانی شدن آن کمک میکند.
https://jrt.shirazu.ac.ir/article_1189_f26dfc9172a0de0d697510bb53cc955f.pdf
صادر اول
فیض
ولایت تکوینی
حکمت اسلامی